Viktor Janoekovytsj

Viktor Fedorovytsj Janoekovytsj (Віктор Федорович Янукович) (Jenakijive, 9 juli 1950) is een Oekraïens politicus en premier van Oekraïne.

[bewerk] Biografie

Janoekovytsj werd in het plaatsje Jenakijive in het Donetsbekken geboren in een arbeidersgezin van Wit-Russische immigranten. Nadat hij wees was geworden, bracht hij zijn tienerjaren door bij zijn grootmoeder. In 1969 en 1970 werd hij wegens roof en geweldpleging tweemaal veroordeeld tot gevangenisstraffen.

Vanaf 1969 werkte hij als gasinstallateur in een metaalfabriek en vanaf 1972 als elektricien bij een plaatselijk busbedrijf. In 1980 behaalde hij het diploma Mechanisch Ingenieur bij het Polytechnisch Instituut van Donetsk. Kort daarop werd hij lid van de CPSU en kreeg hij een managementfunctie in de transportsector, waarin hij snel zou opklimmen.

Zijn politieke carrière begon in augustus 1996, toen hij werd benoemd tot plaatsvervangend voorzitter van de administratie van de oblast Donetsk; in mei 1997 werd hij voorzitter. In 2001 studeerde hij vervolgens af aan de Oekraïense Academie voor Buitenlandse Handel als master in het internationaal recht, en kort daarop verkreeg hij de titels doctor en professor. Op voordracht van president Leonid Koetsjma volgde hij op 21 november 2002 Anatolij Kinach op als premier van Oekraïne.

Er wordt veel gespeculeerd over Janoekovytsj' plotselinge bliksemcarrière, temeer daar uit later gepubliceerde, handgeschreven documenten blijkt dat hij zelfs zijn eigen titels en de naam van zijn vrouw niet zonder spelfouten kon schrijven. Zijn aanhangers zien het slechts als een combinatie van zijn eigen kwaliteiten en de protectie van ex-kosmonaut en parlemantariër Georgi Beregovoj. Waarschijnlijker is echter dat zijn banden met de georganiseerde misdaad een rol hebben gespeeld (waarbij overigens moet worden aangetekend dat de meeste Oekraïense politici met een zakelijke achtergrond dergelijke banden hebben). Ook het feit, dat hij vermoedelijk voor de KGB heeft gewerkt, kan een rol spelen. Voor geen van deze veronderstellingen bestaat echter enig bewijs.

Officieel was de regering-Janoekovytsj de eerste echte coalitieregering, gesteund door een meerderheid van de Verchovna Rada, het Oekraïense parlement. In de praktijk is dit echter een mythe, omdat de benoeming van ministers exclusief is voorbehouden aan de president en de regering haar meerderheid in de zomer van 2004 verspeeld heeft.

Janoekovytsj behoort tot een politieke stroming die nauwe betrekkingen onderhoudt met het zakenleven. Zijn aanhangers zijn gegroepeerd in de zogenaamde "Partij van de Regio's" (Партія Регіонів), die de meeste steun geniet in Oost-Oekraïne. De politieke agenda van deze groep bestaat uit decentralisatie, overheidssubsidies voor de noodlijdende industrie in het gebied, en goed sociaal vangnet. De laatste maanden voor de presidentsverkiezingen heeft de regering veel geld uitgetrokken voor sociale voorzieningen en pensioenen, hetgeen door critici wordt beschouwd als een gevaarlijke, populistische zet die de economische groei in groot gevaar brengt.

Ook streven Janoekovytsj en zijn partij nauwere betrekkingen met Rusland na, alsmede een officiële status voor de Russische taal. In Zuid- en Oost-Oekraïne, waar een hoog percentage Russen woont en waar zelfs de meeste Oekraïners het Russisch als eerste taal hebben, bestaat hiervoor veel steun. Gedurende de twee jaar van zijn premierschap is Janoekovytsj een steeds anti-nationalistischere, anti-westersere en pro-Russischere toon gaan aanslaan, waarbij ook de West-Oekraïense regio's het moesten ontgelden.

[bewerk] Presidentsverkiezingen 2004

Op 31 oktober 2004 liep officieel de ambtstermijn van president Leonid Koetsjma af. Bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen die op die dag plaatsvonden, nam Janoekovytsj het op tegen ongeveer vijfentwintig andere kandidaten, waarvan de kandidaat van de democratische oppositie, Viktor Joesjtsjenko, de belangrijkste was. Uiteindelijk won Joesjtsjenko met een gering verschil van 39,87 % van de stemmen, tegen Janoekovytsj 39,32 %. Van de resterende kandidaten behaalde niemand meer dan 6 % van de stemmen. In deze verkiezingen, die in het teken staan van geweld, fraude en wederzijdse beschuldigingen, genoot Janoekovytsj de onofficiële steun van president Koetsjma, al had deze hem nooit officieel tot "kroonprins" benoemd. De staatsmedia besteedden vrijwel uitsluitend aandacht aan de campagne van Janoekovytsj en de onafhankelijke media werden in hun functioneren gedwarsboomd.

De tweede ronde van de verkiezingen vond plaats op 21 november 2004. Het werd opnieuw een nek-aan-nekrace tussen Janoekovytsj en Joesjtsjenko, die uiteindelijk met een klein verschil (ca. 49 % vs. 47 %) door Janoekovytsj werd gewonnen. De oppositie legde zich echter niet bij deze uitslag neer en riep de bevolking op tot massale stakingen en demonstraties, een oproep waaraan door miljoenen gehoor werd gegeven (de Oranje Revolutie). Intussen stapelden de bewijzen zich op, dat de tweede ronde van de verkiezingen gepaard was gegaan met een grootschalige verkiezingsfraude. Op 3 december werd de uitslag door het Oekraïense hooggerechtshof ongeldig verklaard. Een hernieuwde tweede ronde, die plaatsvond op 26 december 2004, werd overtuigend gewonnen door Joesjtsjenko, die uitkwam op 52,0 % van de stemmen, terwijl Janoekovytsj bleef steken op 44,2 %. Op 31 december heeft hij zijn ontslag aangekondigd.

Op 26 maart 2006 deed hij mee aan de parlementsverkiezingen. Hij was lijsttrekker voor de Partij van de Regio's, die bij deze verkiezingen met 32,14 % van de stemmmen als sterkste partij uit de bus kwam, hetgeen door veel analysten wordt toegeschreven aan het conflict dat er na de Oranje Revolutie gerezen was tussen zijn tegenstanders Viktor Joesjtsjenko en Joelija Tymosjenko. Eerst probeerden de partijen van Joestsjenko en Tymosjenko samen met de sociaaldemocraten van Oleksandr Moroz nog tot een regeringsakkoord te komen om Janoekowitsj buiten de macht te houden, maar na enkele maanden onderhandelingen bleken de tegenstellingen toch onoverbrugbaar te zijn. Moroz besloot toen om Janoekowitsj te steunen. Nadat op 25 mei 2006 premier Joeri Jechanoerov het ontslag in van het kabinet indiende, werd het nieuwe parlement ingezworen. Janoekovytsj heeft daarin zitting als fractievoorzitter van zijn partij.

Op 4 augustus 2006 werd Janoekovytsj opnieuw minister-president na door de president te zijn aangewezen. Zijn benoeming wer door het parlement goedgekeurd met 271 voor hem en 9 tegen.