KGB
KGB is de afkorting van de Russische naam Komitet Gosoedarstvennoj Bezopasnosti (Комитет Государственной Безопасности), oftewel Comité voor Staatsveiligheid. De KGB was de belangrijkste veiligheids- en inlichtingendienst van de Sovjet-Unie, vergelijkbaar met de CIA in de Verenigde Staten (aangevuld met de taken op het gebied van contraspionage en binnenlandse veiligheid van de FBI) en de AIVD in Nederland.
De KGB werd onder deze naam opgericht in 1953 als het 'schild en zwaard' van de communistische partij - wat ook in het embleem van de dienst tot uitdrukking kwam - en bestond tot het einde van de Sovjet-Unie in 1991. De dienst, die een opvolger was van eerdere soortgelijke organisaties bekend onder de namen Tsjeka, GPU, NKVD en MVD, was belast met spionage, het ontfutselen van geheime informatie uit niet-communistische landen (met name de VS), de liquidatie van niet-communistische personen (uitgevoerd door Afdeling V, de ultrageheime afdeling voor moord en sabotage) en het uitbannen van anticommunistische elementen. Daarnaast was de KGB ook verantwoordelijk voor de veiligheid van partijfunctionarissen en staatslieden van de USSR.
De KGB is medeverantwoordelijk geweest voor een ware staatsterreur uitgevoerd tegen dissidente schrijvers, joodse intellectuelen, geleerden en andersdenkenden (katholieke en orthodoxe priesters en religieuzen). Daarbij werd geen middel - hoe laag ook - geschuwd om deze niet-communisten het leven zuur te maken, te achtervolgen, te vermoorden of thuis binnen te vallen voor een "onderzoek" naar staatsgevaarlijke activiteiten. Wie als dissident weigerde zich te conformeren aan het communistische gedachtegoed, kon opgesloten worden in een psychiatrische kliniek. Weer anderen werden gestoten uit een schrijversbond wegens vermeende anti-communistische motieven. Wie slechts de schijn tegen had, kon met de KGB te maken krijgen. De KGB leverde het apparaat voor de staatsonderdrukking van de Sovjet-burger en de partij-elite in Moskou maakte dankbaar gebruik van deze KGB-macht.
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 werd de KGB vervangen door de FSK, die in 1995 weer werd vervangen door de Federale Veiligheidsdienst (FSB), de huidige veiligheidsdienst van Rusland. De president van Rusland, Vladimir Poetin, begon zijn carrière in 1975 bij de KGB (toen de toen latere secretaris-generaal van de USSR Joeri Andropov hoofd van de KGB was) en werd later hoofd van de FSB.
De KGB bestond uit een aantal Hoofddirectoraten en onderafdelingen die allemaal een specifieke taak hadden. Medio jaren '70 werden de onderstaande directoraten en onderafdelingen onderscheiden, met de opmerking dat de lijst hieronder verre van compleet is:
- Eerste Hoofddirectoraat met 16 Afdelingen en 3 onderdirectoraten. Deze afdeling was verantwoordelijk voor alle clandestiene operaties in het buitenland. Dit Directoraat bestond o.a. uit de Afdeling V en A (V=Moord/sabotage en A=Afdeling Desinformatie). Tien onderafdelingen van het Eerste Hoofdirectoraat waren de Geografische devisies. Zo viel de Bondsrepubliek Duitsland onder de 4e Afdeling van het Eerste Hoofddirectoraat en Nederland (samen met België en Luxemburg) onder de 5e Afdeling.
- Tweede Hoofddirectoraat met 12 Afdelingen. Van deze twaalf waren er 6 belast met het corrumperen van Westerse diplomaten.
- Vijfde Hoofddirectoraat in 1969 opgericht door het Politbureau om Dissidentie en dissidente intelligentia te bestrijden en uit te roeien. In dit Hoofddirectoraat was ook een (anti)Joodse afdeling actief. De onderafdelingen (de 5e 6e 7e 8e en 9e onderafdeling) waren afkomstig van de dienst Politieke Veiligheid.
- Hoofddirectoraat Grenstroepen. Bestond uit een eliteleger van land- en zeemacht en was zo'n 300.000 man sterk. Bedoeling van dit Hoofddirectoraat was duidelijk: het binnen houden van alle Sovjet-burgers. De grenstroepen waren speciaal opgeleid om vluchtende Sovjets te pakken te krijgen.
- Hoofddirectoraat Strijdkrachten.
- Hoofddirectoraat Technische Operaties, bevatten de onderzoekslaboratoria en geleerden. Zij waren verantwoordelijk voor het ontwikkelen van wapens, chemicaliën, en vergiften die tegen politieke opponenten werden ingezet.
- Het Directoraat Personeelszaken
- Het Directoraat Administratie.
- Het Zevende Directoraat Surveillance. Hier werden agenten opgeleid in het schaduwen van personen. In dit Directoraat waren weer 12 afdelingen te onderscheiden.
- Het Directoraat Communicatie. Omvat alles wat men elektronische spionage te maken had (satellieten, Russische "visserschepen") en het opstellen van bepaalde codes.
- Het Directoraat Lijfwachten. Deze was verantwoordelijk voor de bewaking en beveiliging van belangrijke politieke kopstukken en partijleiders van het toenmalige Politbureau.
- Afdeling Bijzonder Onderzoek. Deze afdeling was belast met het onderzoek naar mogelijk verraad of spionage binnen eigen gelederen.
- Afdeling voor vergelijking Operationele Ervaring. Deze afdeling was verantwoordelijk voor het bestuderen van inlichtingenoperaties waardoor er nuttige lessen getrokken kon worden.
- Afdeling Staatscommunicatie. Het gaat hier over z.g. verbindingstroepen.
- Afdeling Bewaking. Bewakers die de officiële gebouwen van de KGB bewaakten.
- Afdeling Financiën. Hier werden de salarissen en operationele fondsen beheerd.
- Afdeling Registratie en Archieven.
