Uleg Bek
Mohammed Taragai Uleg Bek (1407-1449) was een islamitisch heerser en astronoom.
Uleg Bek was heerser van het rijk der Timoeriden, maar had meer interesse in astronomie. In de hoofdstad van zijn rijk, Samarkand, richtte hij een wetenschappelijke school op waar astronomie gedoceerd werd. Hij bouwde een reusachtig sextant in marmer, 63 meter lang en met een kromtestraal van 40 meter, uitgelijnd op de lokale meridiaan. Hiermee kon hij de posities van zon, maan en planeten bepalen alsook die van een duizendtal sterren. Dit gebeurde met een nauwkeurigheid die pas honderd jaar later door Tycho Brahe (1546-1601) geëvenaard werd. Uleg Bek publiceerde zijn metingen in de sterrencatalogus Zidji Djadid Sultani (1420-1437). Deze metingen corrigeerden op verschillende gebieden die van Claudius Ptolemaeus. De - in het Arabisch opgestelde - catalogus werd in het Perzisch vertaald. In de 16e eeuw werd hij bekend in Europa en een Latijnse versie werd in Engeland uitgebracht in 1665.
Uit zijn metingen concludeerde Bek dat de aarde om de zon draaide. Hij berekende zelfs dat de aarde er 365 dagen, 5 uur, 49 minuten en 15 seconden over deed.
Uleg Beks liefde voor wetenschap leidde tot zijn dood: omdat hij meer interesse voor wetenschap dan voor politiek had en in diverse veldslagen slecht presteerde, besloot zijn zoon Abd-al-Latif hem te laten vermoorden. Uleg Beks bewind duurde slechts twee jaar, van 1447 tot 1449. Het Uleg Bek-observatorium werd na zijn dood vernietigd. Thans kunnen de fundamenten in Samarkand nog bezocht worden.
Uleg Bek was een kleinzoon van Timoer Lenk.
[bewerk] Trivia
- Een soortgelijk lot als Uleg Bek trof bijna 200 jaar later Galileo Galilei (1564 - 1642). Vanwege dezelfde ontdekking (de aarde draait om de zon) werd hij in een kerkelijk proces veroordeeld tot levenslang huisarrest, vanaf 1633.
- De Ulugh Beigh-krater op de maan is vernoemd naar Uleg Bek. De spelling van de naam is die van Johann Heinrich von Mädler, die de naam in 1830 voorstelde.
| Bron(nen): |
