Ptolemaeus I
 |
|||
| Ptolemaeus I Soter I 367/366 v. Chr.-285 v. Chr. |
|||
|---|---|---|---|
| Voorganger: Alexander IV van Macedonië |
Koning van Egypte 305-285 v. Chr. |
Opvolger: Ptolemaeus II Philadelphus |
|
| Ptolemaeën | |||
Ptolemaeus I Soter I was een veldheer onder Alexander de Grote en na diens dood koning van Egypte. Hij was de stichter van de laatste Egyptische dynastie, de Ptolemaeën.
Inhoud |
[bewerk] Afkomst
Ptolemaeus I Soter werd geboren rond 367-366 v. Chr.. Over zijn exacte afkomst bestond reeds in de Oudheid veel onduidelijkheid. Officieel was hij de zoon van een zekere Lagos, een verder onbekend Macedonisch edelman, maar er waren ook geruchten dat zijn natuurlijke vader Philippus II was, de vader van Alexander III "de Grote" (356-323 v. Chr.) en koning van Macedonië. Over zijn jeugd is weinig bekend. Hij was waarschijnlijk bevriend met Alexander en zou met hem verbannen geweest zijn door Philippus II, maar keerde in 336 v. Chr. bij de dood van Philippus naar Macedonië terug.
[bewerk] In dienst van Alexander
Ptolemaeus zou deelgenomen hebben aan Alexanders veldtocht in het noorden tegen onder meer de Triballiërs en zou ook aanwezig geweest zijn bij de verwoesting van Thebe. Ook aan Alexanders grote veldtocht tegen Perzië nam hij deel. Aanvankelijk was hij hier een achtergrondfiguur, maar hij kreeg steeds belangrijkere commando's toegewezen, zoals de arrestatie van de Pers Bessos, die de Perzische koning Darius III vermoord had.
[bewerk] Diadochos
In 323 v. Chr. overleed Alexander III "de Grote" in Babylon. Te Alexandrië zorgde Ptolmaeus I voor een grootse begrafenis. Hij nam, zoals afgesproken, het bestuursapparaat in Egypte over, maar stoorde zich niet aan de misstappen van Perdiccas in Babylon. Perdiccas en zijn trawanten beschouwden hem als ongevaarlijk, dat ze hem met Alexanders' lijk naar Alexandrië stuurden. 64 muilezels trokken de gouden sarcofaag door de woestijn van Egypte. Al snel ontstond er een opvolgingsconflict, waarbij besloten werd dat Alexanders pasgeboren zoon (Alexander IV) en zijn zwakzinnige halfbroer Philippus Arrhidaeus hem zouden opvolgen. Ze werden gesteund door een soort driemanschap (met de Macedonische generaals Antipater, Perdiccas en Craterus), dat de centrale macht zou beheren. In werkelijkheid hadden ze echter weinig macht, omdat de provincies toegewezen werden aan andere generaals. Ptolemaeus pikte Egypte in (de daar door Alexander aangestelde gouverneur Cleomenes van Naukratis werd kort daarop in onduidelijke omstandigheden vermoord door Ptolemaeus) en richtte het in als zijn basis. Hij veroverde Cyprus en Cyrene (ten westen van Egypte) en liet daardoor blijken dat hij weinig gaf om het centrale gezag. Daarop ondernam Perdiccas een veldtocht naar Egypte (321 v. Chr.), maar deze had geen succes en Perdiccas werd vermoord; Egypte bleef van Ptolemaeus.
[bewerk] Koning
In de jaren daarna hield Ptolemaeus zich rustig in Egypte. Door diplomatie probeerde hij zijn gebied te behouden, zonder zich te fel in de voorraden verspillende oorlogen van de andere generaals te mengen. Bijzondere aandacht had hij voor Syrië, dat de enige toegangspoort tot Egypte vormde en dat hij als een soort van buffer trachtte te veroveren, ook al liep dat niet van een leien dakje. Nog éénmaal werd zijn heerschappij serieus bedreigd, namelijk in 306 v. Chr.. Toen werd hij namelijk verslagen in de slag bij Salamis bij Cyprus, dat door Antigonos veroverd werd. Deze waagde een aanval op Egypte zelf, maar Ptolemaeus wist deze te weerstaan. Kort daarop liet hij zich tot koning kronen en nam ook de officiële titel van Farao aan om de autochtone aristocratie en priesters gunstig te stemmen. Ook nam hij de naam Soter (d.w.z. redder) aan. Ptolemaeus Soter begon met de bouw van de vuurtoren van Faros en had ook plannen voor de bouw van een grote bibliotheek. Beiden werden voltooid door zijn zoon en opvolger Ptolemaeus Philadelphus.
[bewerk] Historicus
Het is nauwelijks bekend, maar Ptolemaeus I Soter heeft een geschiedeniswerk geschreven over de veldtocht van Alexander de Grote (FGrHist 138). Dat ging verloren, maar het werd wel als bron gebruikt door een latere schrijver, Arrianus van Nicomedië. Diens Anabasis Alexandri wordt als een van de belangrijkste bronnen (vroeger zelfs als dé belangrijkste) beschouwd die men nog heeft over Alexander de Grote. Vroeger werd dit werk als een meesterstuk van objectiviteit beschouwd, maar dit beeld is zeker verkeerd. Ptolemaeus overdrijft zijn eigen rol in het werk, terwijl hij zijn concurrenten (vooral Perdiccas) zo slecht mogelijk voorstelt of doodzwijgt. Ook Alexander wordt zeer positief voorgesteld: de talrijke moordpartijen, stadsplunderingen, massale executies en beestachtige daden die hij uithaalde in o.m. India worden zo veel mogelijk doodgezwegen. Een interpretatie van Alexanders politiek komt in het werk niet voor: Ptolemaeus interesseerde zich blijkbaar vooral voor militaire aangelegenheden. Al bij al moet het vrij saaie lectuur geweest zijn (een zakelijk, droog, schijnbaar objectief verslag; geen anekdotes; nauwelijks interesse voor iets anders dan het militaire; voortdurende troepenbewegingen en gevechten), wat zou kunnen verklaren waarom het werk nooit veel gelezen werd, ook in de Oudheid niet. Ptolemaeus' doel met het werk (waarvan onbekend is wanneer het geschreven werd) was waarschijnlijk zijn eigen positie als koning te verstevigen: hij wou via het werk tonen dat hij zich in Alexanders veldtocht een goed generaal betoond had, een zaak die in die tijd van een niet te onderschatten belang was.
Ptolemaeus stierf in 285 v. Chr. op circa 82-jarige leeftijd, na ruim 30 jaar over Egypte geheerst te hebben. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Ptolemaeus II Philadelphus.
