Paradigma
In de filosofie is een paradigma een samenhangend stelsel van modellen en theorieën die een denkkader vormen waarmee de 'werkelijkheid' geanalyseerd wordt. Langer bestaande paradigma's worden vaak niet eens meer als zodanig ervaren; onderwijs maakt een paradigma 'vanzelfsprekend'.
De wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn beschreef de voortschrijdende ontwikkeling van kennis in de vorm van paradigma's[1]. Bij het toepassen van de wetenschappelijke methode komen steeds opnieuw waarnemingen naar boven die niet in de bestaande modellen of paradigma's passen (anomalieën). Gedurende enige tijd is het mogelijk om via kleine aanpassingen van een model de nieuwe waarneming in te passen, maar soms gebeurt het dat deze opeengestapelde aanpassingen een model steeds meer onder spanning zetten: het model is niet langer mooi, maar kent vele uitzonderingen of bijzondere situaties. Op zulke momenten kan een nieuwe set theorieën ontstaan, een nieuw paradigma, dat op een andere manier alle tot dan toe bekende waarnemingen kan verklaren. Er zal zich rond de nieuwe theorie een groep wetenschappers vormen die de nieuwe theorie aanhangen, maar tegelijkertijd zal er onder andere wetenschappers een weerstand opkomen tegen deze verandering; deze laatste groep zal de oude theorie blijven verdedigen. Wanneer de nieuwe theorie succesvol blijkt, en steeds meer aanhang krijgt, spreekt men van een paradigmaverschuiving.
Een sprekend voorbeeld van een paradigmaverschuiving is de Copernicaanse wending in het wereldbeeld vanaf de 16e eeuwonder invloed van het werk van astronomen als Nicolaus Copernicus, Tycho Brahe, Johannes Kepler en Galileo Galilei: hun empirische waarnemingen doorbraken het eerdere op autoriteit berustende wereldbeeld.
Bij Plato zijn de ideale (intelligibele) paradigmata de oerbeelden die de 'goddelijke werkman' gebruikte om de wereld te scheppen. Plato noemde deze itelligibele paradigmata de Ideëen.
[bewerk] Paradigma in de taalkunde
In de taalkunde is een paradigma het geheel aan verbogen en vervoegde vormen van een bepaald lemma.
[bewerk] referenties
- ↑ Thomas S Kuhn, The structure of scientific revolutions. 1st. ed., Chicago: Univ. of Chicago Press, 1962
