Palenque

Het paleis

Palenque is een archeologische vindplaats van de Maya beschaving niet ver van de Usumacinta-rivier in de gemeente Palenque, Chiapas, Mexico op ongeveer 130 km ten zuiden van Ciudad del Carmen.

Als vindplaats is het van middelmatige grootte, vergeleken met de grote plaatsen Tikal of Copán, maar de vondsten zijn van grote waarde. De beste architectuur, het beste beeldhouwwerk en stucco-reliëf kunnen er gevonden worden. De plek was al lang verlaten toen de Spanjaarden het land veroverden. Padre Pedro Lorenzo de la Nada was een van eerste die de plaats bezochten en er een verslag van schreef in 1567. In die tijd noemde de plaatselijke Chol Maya het Otolum ofwel land met sterke woningen. De la Nada vertaalde dat ruwweg in het Spaans met Palenque, dat 'versterking' betekent. De naam zou later overgaan op de plaats Santo Domingo del Palenque, dat op enkele ruïnes aan de rand van de oude stad gebouwd werd. De oorspronkelijke naam van de stad was Lakam Ha, dat Groot Water betekent naar de bronnen en riviertjes die er ontspringen. Het was de hoofdstad van een stadstaat die de naam B'aakal (Been) droeg.

Tempel van de inscripties

[bewerk] De Klassieke Mayastad

B'aakal was een groot en belangrijk centrum van de Maya beschaving van de 5e tot de 9e eeuw. De plek raakte al bewoond tegen het midden van de Preklassieke tijdperk, maar verwierf zijn belangrijke positie pas enige eeuwen later. Tegen 600 werden de eerste bouwwerken die nu nog zichtbaar zijn gebouwd. De stad is gelegen aan de westelijke rand van het Mayagebied, aan de rand van het zuidelijke hoogland.

De B'aakal staat had een wisselvallige geschiedenis. De oorspronkelijke heersers waren mogelijk Olmeken en de stad werd tot twee keer toe verslagen door Kalakmul, eerst in 599 en opnieuw in 611.

Toch bracht juist Palenque de mogelijk bekendste Maya koning (Ahau) Pacal de Grote voort. Hij regeerde van 615 tot 683 en heeft de indrukwekkendste graven in Midden-Amerika nagelaten. De graven liggen onder de Tempel van de Inscripties. Dit is een grootse piramide ingewijd in 692. Binnen is een lange, uitgebreide hiërogliefentekst die het koningshuis van de stad en de daden van Pakal de Grote beschrijft. Bij het opheffen van een grote steen in de vloer kwam er een gang tevoorschijn, die naar een lange inwendige trap voerde die terug naar de begane grond en de tombe van de vergoddelijkte Pakal leidde. De gang was kort na het verlaten van de stad met puin opgevuld en is weer toegankelijk gemaakt door de archeologen. Boven Pakals crypte is een grote steen waarop hij afgebeeld staat terwijl hij de onderwereld invalt en de gestalte aanneemt van een de Tweelinghelden van de Popul Vuh, die de heren van de onderwereld versloegen om zo onsterfelijkheid te verwerven.

Andere belangrijke bouwwerken in Palenque:

Het Paleis, dat eigenlijk een conglomeraat van aan elkaar verbonden gebouwen en binnenhoven is die over geruime tijd op een breed kunstmatig terras gebouwd zijn. Het 'Paleis' bevat veel prachtige beelden, stucco-reliëfs en een opmerkelijke toren met vier verdiepingen.
De Tempels van Palenque
Het Aquaduct dat de Otulum rivier onder de vloer van Palenques hoofdplein leidt.
Structuur XII met een stucco afbeelding van de God des Doods.
De Graafs tempel die zijn naam dankt aan Jean Frederic Waldeck die er een tijdje in woonde. Waldeck beweerde een graaf te zijn.

Er zijn nog meer tempels, graven en woningen van de elite, en op enige afstand van het centrum, een veld voor het Maya Balspel.

[bewerk] Geschiedenis

Een lijst met Mayaheersers van Palenque:

K'uk B'alam I 431-435
"Casper" (bijnaam, de echte naam is niet bekend) 435-487
B'utz Aj Sak Chiik 487-501
Ahkal Mo' Naab I 501-524
geen koning?
K'an Joy Chitam I 529-565
Ahkal Mo' Naab II 565-570
geen koning ?
K'an B'alam I 572-583
Yohl Iknal (heerseres) 583-604
Aj Ne' Ohl Mat 605-612
Pacal I 612
Sac K'uk' (heerseres) 612-615 overleed 640
K'inich Janaab' Pakal I ("de Grote") 615-683
K'inich K'an B'alam II 683-702
K'inich K'an Joy Chitam II 702-711 (overleed. 722?)
Xoc (regent voor Kan-Joy Chitam II) 711?-c. 722
K'inich Ahkal Mo' Naab III 722-729 >
K'inich Janaab' Pakal II fl. c. 742
K'inich K'uk B'alam II 799-?

In de 8e eeuw kwam B'aakal, net als de meeste andere Klassieke Maya steden, steeds meer in de verdrukking. De bouw van elitebouwwerken werd enige tijd na 800 gestaakt. Landbouwers bleven nog enige generaties de plaats bewonen maar vertrokken daarna eveneens, waardoor de stad daarna langzamerhand door het oerwoud verzwolgen werd. De streek was maar zeer dun bevolkt toen de Spanjaarden er kwamen in de jaren 1520.

[bewerk] Modern onderzoek in Palenque

K'inich K'an B'alam II, tekening van Catherwood naar een reliëf in de Tempel van het kruis

Er zijn weinig Maya steden waar zo veel over geschreven is als Palenque. Na het korte verslag van De la Nada werd er pas in 1773 weer over geschreven door ene Don Ramon de Ordoñez y Aguilar, die Palenque onderzocht en er een verslag over aan de Capitan General in Antigua stuurde. Het volgende onderzoek vond plaats in 1784 en resulteerde in het verslag waarin stond dat de overblijfselen van buitengewoon belang waren. Twee jaar later werd de architect Antonio Bernasconi er met een kleine militaire expeditie onder kolonel Antonio del Rio naar toe gestuurd om de plek beter te onderzoeken. De soldaten van Del Rio baanden zich een weg door enige muren van het Paleis om te zien wat er achter lag en maakten aardig wat schade, maar Bernasconi maakte de eerste plattegrond van de vindplaats en maakte tekeningen van een paar stuccofiguren en -beelden. De tekenaar Luciano Castañeda maakte meer tekeningen in 1807, en schreef het eerste boek over Palenque. Descriptions of the Ruins of an Ancient City, discovered near Palenque, werd in 1822 in Londen uitgegeven op basis van de verslagen van de laatste twee expedities. In 1834 volgde nog een publicatie gebaseerd op hetzelfde materiaal.

Vanaf 1832 verbleef Jean Frederic Waldeck twee jaar in Palenque en maakte vele tekeningen, maar zijn werk werd pas in 1866 uitgegeven. Ondertussen werd de plek in 1840 eerst door Patrick Walker en Herbert Caddy bezocht, gezonden door de gouverneur van Brits Honduras en vervolgens door John Lloyd Stephens en Frederick Catherwood, die het volgende jaar een publicatie over Palenque uitgaven die al het voorafgaande in de schaduw stelde.

Desire Charnay maakte de eerste foto's van Palenque in 1858, en keerde in 1881-1882 weer. Alfred Maudslay kampeerde op de ruïnes in 1890-1891 en maakte uitgebreid foto's van alle kunst die hij kon vinden. Hij zette daarmee de standaard voor later werk.

Een aantal andere expedities bezochten de overblijfselen tot Frans Blom van Tulane University in 1923 veel betere kaarten van zowel de hoofdvindplaats als van de voorheen verwaarloosde omringende ruïnes maakte. Hij schreef een rapport voor de Mexicaanse overheid om haar te adviseren wat met de ruïnes te doen. Van 1949 tot 1952 overzag Alberto Ruz Lhuillier de opgravingen en herstelwerkzaamheden voor Mexico's Nationaal Instituut van Antropologie (INAH). Lhuillier was degene die voor het eerst in duizend jaar een blik kon werpen op het graf van Pakal de Grote.

In 1973 werd de eerste Ronde Tafel ("Mesa Redonda") van Palenque gehouden op aandringen van Merle Green Robertson. Nadien kwamen Maya-archeologen iedere paar jaar in Palenque bijeen om hun inzichten in de verdere studie met elkaar te delen.

In de jaren 70 werd er ook een klein museum gebouwd en Palenque is daarna een drukbezochte toeristenbestemming geworden.