Nicolaas II van Rusland
| 1868-1918 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||
| Tsaar van Rusland | ||||||
|
||||||
|
Nicolaas II Aleksandrovitsj (Russisch: Никола́й/Nikolaj) (Tsarskoje Selo, 18 mei 1868 – Jekaterinenburg, 16 juli 1918) was de laatste tsaar van Rusland en de laatste heerser van de Romanov-dynastie (1613-1917).
Nicolaas II was de zoon van tsaar (keizer) Alexander III en Maria Fjodorovna. Hij was gehuwd met Alexandra Fjodorovna, dochter van groothertog Lodewijk IV van Hessen en dus een kleindochter van koningin Victoria van Engeland.
Ze kregen vier dochters: Olga (1895), Tatjana (1897), Maria (1899), Anastasia (1901) en een zoon Aleksej (1904). Zijn kroning vond eind mei 1896 plaats in de Maria-Hemelvaartkathedraal van Moskou.
Alexander III had geen hoge dunk gehad van de intellectuele capaciteiten van zijn zoon en had hem zoveel mogelijk buiten alle regeringsactiviteiten gelaten. Hij stierf echter op betrekkelijk jonge leeftijd, en toen moest de 25-jarige Nicolaas hem opvolgen zonder ooit enige bestuurservaring te hebben opgedaan.
Nicolaas, wiens land 17% van de wereld besloeg, voelde zich verplicht de autocratische principes van zijn vader hoog te houden, maar hij was een veel zwakkere persoonlijkheid. Hij had het geluk tweemaal terzijde te worden gestaan door ministers van buitengewone capaciteiten, Sergej Witte (minister van financiën van 1892-1903) en Pjotr Stolypin (premier van 1906-1911), die veel gedaan hebben voor de economische ontwikkeling van Rusland, maar hij steunde hen niet consequent, omdat hij van mening was dat zij afbreuk deden aan zijn autocratische macht. Maar zonder de aanwezigheid van dergelijke sterke ministers werd hij gemakkelijk de speelbal van gunstelingen van verdacht allooi.
De enige zoon van Nicolaas en Alexandra, troonopvolger Aleksej, leed aan hemofilie, een erfelijke bloedziekte waarvoor men geen genezing kon vinden. Daarom haalde de familie de monnik en sinistere wonderdoener Grigori Raspoetin in huis die al snel een grote invloed op vooral de tsarina kreeg. Dit wekte bij de invloedrijke adel veel verzet en Raspoetin werd dan ook uiteindelijk in december 1916 vermoord door een aantal Russische edellieden.
Nicolaas was veel gelegen aan het behoud van de vrede in Europa. Hij was een van de initiatiefnemers tot de Vredesconferentie van Den Haag van 1899, die zou leiden tot de oprichting van het Permanent Hof van Arbitrage.
Tijdens zijn autocratische regime raakte Nicolaas II in twee oorlogen verzeild, beide malen met rampzalige gevolgen. De eerste, de Russisch-Japanse Oorlog, werd in 1905 de aanleiding voor een revolutie. De tsaar werd hierdoor gedwongen de instelling van een soort parlement, de Doema, te accepteren.
De tweede oorlog waarin de tsaar zich begaf was de Eerste Wereldoorlog. Op 24 februari 1917, in een tijd van bittere armoede na drie jaar oorlog, barre oorlogswinters en miljoenen slachtoffers, begon in Moskou een spontane volksopstand, die het begin was van de eerste fase van de Russische revolutie. Hoewel de tsaristische garde tot dan toe elke opstand had neergeslagen, gebeurde dat deze keer niet. Integendeel, soldaten van de garde schoten hun eigen officieren neer en deden met de opstand mee. Een week later, op 2 maart, deed Nicolaas II gedwongen afstand van de troon ten gunste van zijn broer, Michaël II, en werd naar Jekaterinenburg verbannen.
Op 16 juli 1918, toen het contra-revolutionaire leger van Koltsjak op het punt stond om Jekaterinenburg te veroveren, werd de hele tsarenfamilie, vader, moeder en vijf kinderen, geëxecuteerd op bevel van de lokale Sovjet. De lijken werden grotendeels verbrand en daarna in een park begraven.
Pas na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kregen de Romanovs een vorm van eerherstel: in 1998 werden de stoffelijke overschotten van Nicolaas II, zijn vrouw en drie van zijn kinderen herbegraven in Sint-Petersburg.
Op 14 augustus 2000 werden Nicolaas, zijn vrouw en kinderen door de Russisch Orthodoxe Kerk tot strastoterptsev verklaard.
[bewerk] Literatuur
- Tsaar. De verdwenen wereld van Nicolaas en Alexandra, vertaling van Tsar: The Lost World of Nicholas and Alexandra van Peter Kurth en Edvard Radzinsky, vertaald uit het Engels door Pim van der Meiden in 1995, 230 blz., uitgeverij De Bataafsche Leeuw - Amsterdam, ISBN 9067073806
