Mossel

Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Mollusca (Weekdieren)
Klasse:	Bivalvia (Tweekleppigen)
Orde:	Mytiloida
Familie:	Mytilidae
Geslacht:	Mytilus

Soort

Mytilus edulis
Linnaeus, 1758

De mossel (Mytilus edulis) is een meestal eetbaar schelpdier.

Het is hoogstwaarschijnlijk het meest voorkomende dier aan de kust. Hij leeft vooral in de getijdenzone. De kleur van de schelp van de mosselen is meestal blauwzwart, bij jonge mosselen tot doorzichtig geel. De binnenzijde van de schelp is vaak bekleed met parelmoer. Parelmoer is de witachtige, glanzende stof waarmee de mossel, maar vooral de oester, parels maken. Mosselen zijn vrij gemakkelijk te herkennen aan hun lange asymmetrische vorm. Ze hebben een harde en dunne schelp, om zich te verdedigen tegen roofdieren. De befaamde mosselbanken ontstaan doordat vele mossels zich vestigen op een harde ondergrond. Hoe geschikter de plaats, hoe meer mosselen er zijn.

[bewerk] Leefgebied

De mossel leeft vooral aan rotskusten. Hier moeten ze de kracht van de golven en uitdroging weerstaan. Doordat de mossel een gestroomlijnde schelp heeft glijdt het water er gemakkelijk langs. De mossel kan echter wegdrijven. Om zich hiertegen te beveiligen, verankert de mossel zich aan zijn plaats met behulp van de byssusdraden. Deze draden zijn uit eiwitten gemaakt. Ze worden als een kleverig goedje uitgescheiden door de voetklier. Na enige tijd verharden ze en worden taai en elastisch. Met deze draden is de mossel in staat de zwaarste stormen te overleven. De mossel leeft vooral van de getijden (eb en vloed). Bij eb staat de mossel boven water. Hij sluit zijn schelp en kan zo maximaal 6 uur verblijven in zijn 'huisje'. Duurt het opsluiten langer dan zes uur, dan sterft hij. Bij vloed staat de mossel onder water. De kleppen worden langzaam van elkaar gescheiden. Nu kan de mossel rustig eten.

[bewerk] Voeding

Gekookte mosselen

De mossel hoeft nooit eten te zoeken. Het enige wat hij hoeft te doen is zijn 'huisje' te openen. Daarna steekt de mossel twee sipho's (adempijpen) naar buiten. Één van de sipho's zuigt water naar binnen. Het water komt voorbij een rij kieuwen. Deze halen uit het voorbijstromende water zuurstof (O₂) en voedsel. Het water wordt door de kieuwen voortgeduwd door ciliën, of beweeglijke trilharen. Deze ciliën nemen het voedsel op en verplaatsen het naar een slijmlaag, die dan de voedseldeeltjes naar de maag brengt. Het voedsel van de mossel is voornamelijk plankton en brokstukjes van schelpen. Door het wegnemen van brokstukken bepalen alle mosselen de kwaliteit van het zeewater.

[bewerk] Vijanden

De natuurlijke vijand van de mossel is allereerst de zwartwitte scholekster. Deze waadvogel verbrijzelt de mossel of wrikt ze met zijn snavel open, en wel als het water laag staat en de mossel open. Daarnaast is de zeester ook een gevreesd roofdier. Deze valt de mossel namelijk van onderen aan, en trekt met zijn armen de twee schelpdelen van elkaar. De armen van de zeester bestaan uit allemaal kleine zuignapjes. Deze worden vastgezogen aan de schelpen van de mossel en leveren zo een trekkracht op de schelp. De zeester hoeft verder geen inspanning meer te leveren aangezien de zuignapjes een constane kracht uitoefenen. Na verloop van tijd wordt de mossel moe, hij moet immers continu spierkracht uitoefenen. Bij het openen van zijn schelp spuit de zeester maagzuur naar binnen. De mossel trekt zijn schelp weer dicht en wordt nu al deels verteerd door de zure sappen van de zeester. Het duurt nu niet lang meer voordat de mossel zich weer opent en de strijd voorbij is. Een derde vijand van de mossel is de tepelhoorn, een vleesetende slak, ook een dier die de mossel liever ziet gaan dan komen. Deze tepelhoorns boren een gaatje in de schelp met hun tong, die bezet is met tandjes. Daarna zuigen ze de inhoud leeg en laten de mosselschelp leeg achter. Daarnaast zijn ook de eidereend en de zee-eend grote 'fans' van mosselen. Ook de mens is een vijand van de mossel. Vooral in België is mosselen met friet een gewenste maaltijd.

Een nieuwe bedreiging is de Japanse oester; deze exoot maakt gebruik van hetzelfde substraat als de mossel maar filtert ook de mossellarven uit het water.

[bewerk] Slikmosselen

De slikmossel is een van de meest gevreesde mosselen. Deze mossel ontstaat doordat hij zich in een zandig of slikachtig strand geankerd heeft. De mossel die er inzit sterft en de schelp vult zich dan met die slik. Deze slikmosselen kunnen in de pan opengaan en de smaak van de andere mosselen bederven. Slikmossels en verzwakte mossels zijn op het eerste zicht moeilijk te herkennen. Door met de vingers over de twee schelpdelen te wrijven en ze over elkaar te schuiven kan een slikmossel of een verzwakte mossel ontdekt worden. Een verse mossel laat dit immers maar één keer toe, de andere blijven dat goedvinden.

[bewerk] Voortplanting

Mosselen kunnen van nature niet paren. Willen ze zich toch voortplanten, dan storten ze op hetzelfde moment miljoenen eitjes en zaadcellen uit. Als één mossel paait, doen de andere met hem mee. Zo komen alle voortplantingscellen gelijktijdig in het water terecht. De zeestromingen zorgen dan voor de bevruchting. Wanneer de eieren uitgekomen zijn spreken we van larven. Deze larven kunnen zwemmen en lijken dus helemaal niet op de ouders. Na enkele weken zoekt de jonge mossel een goede verankeringsplek. Heeft hij die gevonden dan blijft hij daar tot zijn dood. Doordat vele larven vaak geen geschikte plek vinden sterven ze.

Een mossel kan zo'n acht tot negen jaar oud worden.

[bewerk] Eten voor de mens

Mosselen zijn als zeevrucht een bekend ingrediënt en rijk aan mineralen, fosfor, ijzer en vitaminen. Vroeger werden ze vooral gegeten in de maanden met een r (september tot april), maar dat was in de tijd dat er nog geen gekoeld vervoer over de weg mogelijk was. Tegenwoordig kun je ze het hele jaar door eten. Sommige mensen zijn overgevoelig voor de eiwitten van de mossel, wat kan leiden tot huidirritatie en misselijkheid. Soms helpt het om een glas melk te drinken bij het optreden van deze verschijnselen.

In België worden mosselen doorgaans met frieten gegeten. Het plaatsje Philippine net over de Nederlandse grens is een geliefde plek hiervoor. Er staan een aantal mosselrestaurants en zelfs een (druipend) mosselmonument. De enige mosselveiling van Europa staat in Yerseke. De met name in België en Nederland populaire Zeeuwse mossel wordt dan ook grotendeels verhandeld in Yerseke.