Marcus Vitruvius Pollio

De Romeinse militair en architect Marcus Vitruvius Poll(i)o (±85—20 v. Chr.) is vooral bekend doordat hij de auteur is van een standaardwerk over de bouwkunst: De architectura (Over de Bouwkunst). Over zijn leven is vrijwel niets bekend. Hij is eigenlijk alleen maar bekend van dit ene werk, waarin een aantal belangrijke theorieën omtrent het bouwen van gebouwen geponeerd worden. Hierbij moet goed in gedachten worden gehouden dat de genoemde stellingen veeleer een samenvatting zijn van wat indertijd gangbaar was in de bouwkunde, dan originele visies, maar aangezien zijn boek een van de weinige is over klassieke bouwkunde die zijn overgeleverd, is de invloed op de Europese bouwkunst enorm; hij reikt ook tot aan de ontwerpers van steden en de tuin- en landschapsarchitectuur.

Een van zijn belangrijkste stellingen is dat de lengte, de breedte, de hoogte en de diepte van een gebouw de menselijke maat (de verhoudingen van het menselijk lichaam) dienen te weerspiegelen. Leonardo da Vinci's (1452-1519) beroemde tekening Uomini universali van het menselijk lichaam, passend in een cirkel en een vierkant, is gebaseerd op Vitruvius' theorie.

Het is onder meer in de Renaissance dat de theorieën van Vitruvius een enorme verspreiding vinden. Hij is degene die op het Forum Romanum in Rome de afmetingen van de Curia, de vergaderzaal voor de Romeinse senatoren, voorschreef. Niet in de laatste plaats via de grote Italiaanse renaissancistische architect en bouwmeester Andrea Palladio (1508-1580), die in Venetië en in de omgeving van haar lagune een groot aantal paleizen en landhuizen bouwde, verspreidde zich zijn naam en faam.

Ook het functionalisme is volgens de aanhangers ervan een bedenksel van Vitruvius. Het functionalisme houdt in dat bij een ontwerp of het gebruik van iets wordt uitgegaan van de functie die het voorwerp heeft. De schoonheid van een gebouw is zo, volgens Vitruvius, terug te vinden in de mate van functionaliteit — in het Latijn utilitas — van het gebouw. Maar Vitruvius laat zich niet zo gemakkelijk in een hokje duwen. Hij verbindt de utilitas niet alleen aan de firmitas (degelijkheid), maar ook aan de venustas (schoonheid).

Het Amsterdamse stadhuis op de Dam, van de hand van Jacob van Campen, is volgens Vitruvius’ architectonische beginselen gebouwd. Verder ontwierp Vitruvius drie zuilenorden, waarbij de zuil (de ronde pilaar die bijvoorbeeld classicistische bouwwerken vaak ondersteunt) de maat voert.

Naast zijn bekendheid in verband met de bouwkunst, was hij de eerste die een beschrijving gaf van een odometer (de voorloper van de kilometerteller).

[bewerk] Externe link

• Vitruvius at The Perseus Project Latijnse grondtekst en Engelse vertaling van De architectura bij het beroemde public domain project Perseus.
• Vitruviusproject met de Latijnse tekst, Engelse vertaling (Loeb edition) en eigen commentaren. Vergelijking met de traktaten van Alberti, Serlio, Palladio, Vignola en De l'Orme. Beschrijving van verschillende gebouwtypes.