Jaartelling
Een jaartelling is een systeem van tijdrekening waarbij men de tijd rekent in jaren. Zo is het momenteel, volgens de christelijke jaartelling het jaar 2006.
Een jaar bestaat in de meeste jaartellingen uit twaalf maanden.
Inhoud |
[bewerk] Christelijke jaartelling
Zie Christelijke jaartelling voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Internationaal wordt de christelijke jaartelling als standaard gehanteerd. Deze geeft aan hoeveel jaren er zijn verstreken sinds het moment waarop Jezus Christus verondersteld werd te zijn geboren. Het begin van het jaar 1 geldt als het ijkpunt. Het ijkpunt is dus niet een jaar, maar een tijdstip. Dat verklaart ook waarom er geen jaar nul is.
[bewerk] Notatie
Als er sprake is van een jaar x gelegen vóór dit ijkpunt, zegt men in het Nederlandse taalgebied "x voor Christus" (afkorting "x v. Chr."), simpelweg "-x" of "x voor onze jaartelling". Een jaar x gelegen ná dit ijkpunt wordt aangeduid als "x na Christus" (afkorting "x na Chr.") of simpelweg "x". In sommige Engelstalige landen wordt tegenwoordig vaker een aanduiding gebruikt die niet verwijst naar de geboorte van Jezus: respectievelijk BCE (before the common era) en CE (of the common era). Een soortgelijke jaartelling met de aanduiding "voor onze jaartelling" of "onze jaartelling" was ook in gebruik tijdens het communisme in Midden- en Oost-Europa.
In vooral de continenten Europa en Amerika kon (en ook nog wel kan) men ook de uitdrukking 'AD' tegenkomen; dit staat voor 'anno Domini' en betekent 'in het jaar des Heren' waarbij men dan een jaar na Christus op het oog heeft, bijvoorbeeld 2000 AD is het jaar 2000 na Chr.
[bewerk] Geschiedenis
De christelijke jaartelling werd (met terugwerkende kracht) geïntroduceerd door de Scytische monnik en chronoloog Dionysius Exiguus, die in of kort na AD 525 zijn paastabel met de hierin vervatte nieuwe jaartelling presenteerde aan officiële vertegenwoordigers van paus Johannes I. Hoewel Dionysius Exiguus de omstreeks AD 400 door de Iberische historicus Orosius geïntroduceerde jaartelling Ab Urbe Condita (vanaf de stichting van de stad Rome) waarschijnlijk reeds kende (maar nooit gebruikte), schijnt Bonifatius IV (omstreeks AD 600) de eerste te zijn geweest die zich realiseerde wat het verband is tussen deze jaartelling en de christelijke jaartelling (hij stelde dat AD 607 = AUC 1360). Het heeft echter uiteindelijk nog meer dan twee eeuwen geduurd voordat men ertoe kwam de Christelijke jaartelling ook echt in gebruik te nemen als een volwaardig systeem ten behoeve van de datering van historische gebeurtenissen. Dat gebeurde pas door toedoen van de Engelse chronoloog en historicus Beda Venerabilis (in AD 731).
[bewerk] Kalenders en jaartellingen
Het is overigens een misverstand te menen dat kalender en jaartelling het zelfde is. Zo is er de Romeinse kalender, die achtereenvolgens in vele verschillende gedaanten sinds de stichting van Rome tot op de dag van vandaag heeft bestaan. De voorlaatste gedaante van de Romeinse kalender was de Juliaanse kalender (van -45 tot 1582), de laatste de Gregoriaanse kalender (vanaf het jaar 1582). We kunnen daarentegen niet zomaar spreken van de Romeinse jaartelling, of het zou de jaartelling ab urbe condita moeten zijn, maar toen deze in gebruik genomen werd, was er al meer dan een millennium van de geschiedenis van Rome voorbij. Evenmin kunnen we zomaar spreken van de christelijke kalender, want van 325 (niet eerder) tot 1582 was dat de Juliaanse kalender, en vanaf 1582 de Gregoriaanse. De reden dat we daarentegen wel kunnen spreken van de christelijke jaartelling is dat deze in het jaar 525 door Dionysius Exiguus geïntroduceerde jaartelling bedoeld was te zijn begonnen met Jezus' incarnatie. Dat Jezus mogelijk reeds een half decennium voor het jaar 1 werd geboren doet daar niets aan af. De reden dat nieuwjaarsdag en kerstmis (De geboortedag van Jezus) niet op dezelfde dag vielen is omdat het systeem ook gebaseerd is op de Romeinse jaartelling, dit wou men redelijk intact laten.
[bewerk] Andere jaartellingen
[bewerk] In gebruik
De christelijke jaartelling is na de Middeleeuwen door de Europese expansie van lieverlee gemeengoed geworden in de gehele wereld, al hanteren bepaalde volkeren of religies naast de christelijke jaartelling ook nog hun eigen jaartelling:
- Boeddhistische jaartelling
- Islamitische jaartelling,vanaf 622 n.C.
- Japanse jaartelling
- Joodse jaartelling, vanaf 3761 v.C.
- Thaise jaartelling
- Seleucidische jaartelling, vanaf 312 v.C.
- Ethiopische jaartelling, vanaf 8 n.C.
- Diocletiaanse jaartelling, vanaf 284 n.C.
[bewerk] Niet meer in gebruik
- Egyptische Koningslijsten vanaf ongeveer 3000 v.C. tot begin onze jaartelling, zie ook Egyptische chronologie
- Romeinse jaartelling, vanaf 753 v.C.
- Spaanse jaartelling, vanaf 38 v.C.
- Republikeinse jaartelling, vanaf 1792 n.C.
- Fascistische jaartelling, vanaf 28 oktober 1922 n.C.
