Kerkmuziek

Onder kerkmuziek verstaat men muziek, die geschreven is met het oog op gebruik ervan in de kerkelijke liturgie.

Kerkmuziek is zo oud als de kerk zelf, hoewel uit de vroegste tijden niet bijzonder veel is overgebleven, voor een deel omdat oudere notatiesystemen in onbruik geraakt waren. De eerste periode, waarin bewust een poging gedaan is wat orde aan te brengen in de liturgische muziek, deze te bundelen en verder te ontwikkelen, is de tijd van Karel de Grote. Aan deze tijd danken wij de eerste bundeling van het Gregoriaans en het neumenschrift. Ongetwijfeld bevat het Gregoriaans overblijfselen uit vroegere tijden, mogelijk zelfs uit de joodse tempelliturgie, maar dit is moeilijk na te wijzen. Feit is dat bijna acht eeuwen lang de ontwikkeling van de West-Europese muziekgeschiedenis, zo niet geheel, dan toch voor het grootste deel, via kerkmuziek plaatsvond.

Met de ontwikkeling van de muzieknotatie en de meerstemmigheid richtten veel componisten zich op het scheppen van vooral kerkmuziek, ook al omdat componisten dikwijls priesters waren, zoals bijvoorbeeld Gregorio Allegri, Gilles Binchois, Philippe de Vitry en niet te vergeten de Rode Priester Antonio Vivaldi. Vaak was dat voor musici de beste, zo niet enige, manier om aan de kost te komen, niet alleen in de kerk zelf, maar ook aan een prins- aartsbisschoppelijk-, hertogelijk-, of keizerhof.

Door alle eeuwen heen is de mis, of een onderdeel daarvan, een geliefd onderwerp voor componisten geweest, zelfs protestantse componisten zoals Johann Sebastian Bach schreven nog in deze vorm. De Gregoriaanse melodieën werden vaak als basis genomen voor verdere meerstemmige bewerking.

Enkele voorbeelden van kerkmuziek, die nu ook in de concertzaal zijn te beluisteren:

Missa Solemnis Ludwig van Beethoven
Requiem Wolfgang Amadeus Mozart
Verscheidene Te Deums en Gloria's.

In Heverlee bij Leuven is het Lemmensinstituut actief in de studie en het onderricht van kermuziek. Het Nederlands Instituut voor Kerkmuziek, tegenwoordig een onderdeel van het Utrechts Conservatorium, en de Gregoriusvereniging werken nauw met elkaar samen.