Hedy Lamarr

Hedy Lamarr (9 november 1914 – 19 januari 2000) was een Oostenrijks-Amerikaans actrice en uitvindster.

Ze werd geboren te Wenen als Hedwig Eva Maria Kiesler en was de dochter van Oostenrijkse bankdirecteur Emil Kiesler en de Hongaarse pianiste Gertrud Lichtwitz.

Ze volgde de acteursopleiding van Max Reinhardt in Berlijn, en had op haar zeventiende haar eerste filmrol, in de Duitse film Geld Auf der Straße (1930). In 1933 verscheen ze als eerste vrouw naakt in een speelfilm, in de Tsjechische film 'Extase'. Ze was gedurende tien minuten naakt te zien, eerst badend in een meertje, en daarna door een bos rennend. De film werd in veel landen verboden of op zijn minst zwaar gecensureerd omdat er een seksscène in voorkwam, overigens fake, waarin vrijwel alleen haar in extase verkerende gezicht was te zien. Zelfs paus Pius XI bemoeide zich ermee.

In 1933 trouwde ze met de Weense wapenfabrikant Fritz Mandl die, hoewel hij joods was, nauwe contacten had met Adolf Hitler en Benito Mussolini. Mandl was zeer jaloers, verloor zijn vrouw geen moment uit het oog, en verbood haar filmcarrière. Ze haatte haar man en de nazi-kringen waarin hij verkeerde, en vluchtte in 1937 voor hem naar Londen, waar ze haar artiestennaam Hedy Lamarr aannam. Vervolgens zette ze haar filmcarrière voort in Amerika. Lamarr speelde vaak rollen als elegante en raadselachtige donkere schone, maar was niet erg gelukkig in de keuze van haar films. Zo wees ze een hoofdrol in Casablanca af. Haar grootste commerciële succes was haar rol als Delilah in Samson and Delilah van Cecil B. DeMille (1949). In 1958 speelde ze in haar laatste film (The Female Animal).

[bewerk] Uitvinding

Naast haar filmcarrière stond ze ook aan de wieg van de moderne communicatietechniek. Fritz Mandl, Lamarr's eerste echtgenoot, was niet alleen wapenhandelaar, maar bouwde ook vliegtuigen en deed onderzoek naar besturingssystemen. Lamarr raakte geïnteresseerd en bedacht later het principe van frequency hopping; een methode waarmee radiocommunicatie ongevoelig gemaakt kan worden voor storingen van buitenaf. In samenwerking met componist George Antheil wist ze dit tot een bruikbare methode uit te werken voor het vanuit een op grote hoogte vliegend observatievliegtuig besturen van torpedo's. Ze noemden hun uitvinding het Secret Communications System en vroegen op 10 juni 1941 een patent aan. Op 11 augustus 1942 werd het toegekend (nummer 2292387). Omdat het Amerikaanse leger de uitvinding van een actrice en een componist niet serieus nam en bovendien de elektronica destijds nog niet zo geavanceerd was, duurde het tot 1962 voor hun uitvinding werd toegepast. Die stond ook aan de basis van frequency hopping spread spectrum; een techniek die heden ten dage wordt toegepast in vrijwel alle draadloze digitale communicatietechniek, zoals GPS, GSM, Bluetooth en optioneel in Wi-Fi.

Lamarr werd in 1953 Amerikaans staatsburger, maar beschouwde de Verenigde Staten als een gevangenis, een onbewoond eiland. Ze trouwde in totaal zes maal en had een zoon en een dochter, en een geadopteerde zoon. Lamarr overleed op 85-jarige leeftijd te Altamonte Springs (bij Orlando, Florida). Ze werd gecremeerd, en ingevolge haar laatste wens werd haar as verstrooid in het Wienerwald bij Wenen.

9 november is de Dag van de uitvinders ter ere van haar.