Gewoon speenkruid
| Gewoon speenkruid | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||||||||
| Taxonomische indeling | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Soort | ||||||||||||
| Ranunculus ficaria subsp. bulbilifer | ||||||||||||
 Blaadjes |
||||||||||||
 Knolletjes |
Het gewoon speenkruid (Ranunculus ficaria subsp. bulbilifer) is een kleine voorjaarsbloeier behorend tot de Ranonkelfamilie. De naam ficaria komt van het Latijnse ficus, dat vijg betekent. Oude namen voor deze plant zijn "Vijgwortel", "Hoaneklootjes" en "Katteklootjes". De naam "speenkruid" is volgens sommigen afgeleid van de vorm van de knollen, die op kleine speentjes lijken. Volgens anderen is de naam afgeleid van de toepassing tegen aambeien, oftewel speen.
Inhoud |
[bewerk] Kenmerken
De plant is tot 30 cm hoog, en bloeit van maart - mei. De hartvormige bladeren zitten aan het uiteinde van een lange bladsteel. De gele bloemen hebben 8-12 kroonbladeren en 3 groene kelkbladeren, een afwijking van de overige leden van de Ranonkelfamilie. Bij slecht weer blijven de bloemen gesloten, bij zon spreidt de bloem zich wijdopen. De planten vormen a.h.w. een "mat", het geheel is niet hoger dan 10 cm.
Bij de zaailingen treft men slechts een zaadlob aan; de plant hoort als lid van de ranonkelfamilie echter tot de tweezaadlobbigen. De tweede zaadlob was oorspronkelijk wel aanwezig.
Na de bloei sterft het bovengrondse deel van de plant af, de ondergrondse knolletjes van enkele millimeters lengte blijven in leven voor het volgende jaar.
[bewerk] Verspreiding
Gewoon speenkruid is in Nederland autotetraploïd en plant zich vegetatief voort. Het verspreidingsgebied beslaat geheel Europa, het Kaukasusgebied, west-Siberië en Midden-Azië. In het Middellandse Zeegebied en aan de zuidkust van Engeland is de soort diploïd en plant zich daar ook generatief voort.
De plant komt algemeen voor op vochtige gronden, langs natte bosranden en slootkanten.
Gewoon speenkruid verspreidt zich zowel door zaadvorming en verspreiding als door knollen. Deze laatste groeien niet alleen in de grond, maar ook als broedknollen in de oksels van de bladstelen. In een tuin is gewoon speenkruid een aardig plantje, maar het moet wel in de hand gehouden worden omdat het zich via de in de grond blijvende knolletjes snel verspreidt.
[bewerk] Gebruik
 |
Gelieve de aanwijzingen bij medische lemma's in acht te nemen. |
De bladeren van gewoon speenkruid bevatten veel vitamine C. Vroeger werd de plant dan ook gebruikt tegen scheurbuik. Ze werd ook veel verwerkt in salades. Belangrijk is dat de bladeren dan voor de bloei worden geplukt. Tijdens de bloei ontwikkelt de plant in de bladeren namelijk protoanemonine en saponine, giftige stoffen. De bladeren smaken dan bitter, en ze wordt dan ook door weidedieren gemeden. Bij drogen wordt protoanemonine omgezet in een minder werkzame stof, anemcunine, die echter nog steeds giftig is.
In de Apennijnen en de Alpenlanden werd het plantesap vroeger gebruikt als pijlgif.
De plant bevat ook etherische olie.
De wortel bevat anemonine, tannine en triterpeensaponinen. Vroeger werd ze in- en uitwendig gebruikt bij aambeien. Inwendig gebruik is echter niet verantwoord.
[bewerk] Bijzonderheden
Het bijzondere van speenkruid is dat het alleen van maart tot mei groeit en niet in andere jaargetijden
[bewerk] Externe link
- SoortenBank.nl beschrijving en afbeeldingen
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Ranunculus ficaria op Wikimedia Commons. |
