Gazprom

Gazprom
Beurs	LSE: OGZD
Oprichting	Moskou, Rusland in 1989/1993
Locatie	oelitsa nametkina 16 V-420, GSP-7 117997 Moskou
Sleutelfiguren	Dmitri Medvedev, voorzitter toezichtsraad Aleksandr Medvedev, vicevoorzitter bestuursraad Aleksej Miller, CEO en vicevoorzitter toezichtsraad
Producten	onder andere aardgas en aardolie
Omzet	$ 31,8 miljard (2004)
Winst	€ 5,2 miljard (2005)
Website	Gazprom (en)

Gazprom (Russisch: Газпром) of Gasprom is het grootste bedrijf in Rusland en het grootste aardgasbedrijf ter wereld. Het levert aardgas aan veel landen in Europa, met name aan ex-Sovjetstaten en landen in Centraal- en Oost-Europa. De Russische federale overheid verkreeg in 2005 een meerderheidsbelang in het bedrijf. Naar marktkapitalisatie is het nu het 4e bedrijf ter wereld, nadat het Wal-Mart, Toyota, Citigroup en BP voorbij streefde. In september 2006 was het 247 miljard dollar waard.

[bewerk] Kerngegevens

93% van Russisch aardgas (2004)
gasreserves: 28,800 km³: 16% van de wereldaardgasreserves (2004) ^[1]
na de overname van Sibneft 116 mln. ton aardgas en aardolie: 3e van de wereld in olie- en gasproductie na Saoedi-Arabië (263 mln. ton) en Iran (133 mln. ton)^[2] 2005
medewerkers: 330.000 (grootste werkgever van Rusland)
aandeelhouders: meer dan 460.000
langste leidingnetwerk voor aardgas ter wereld: 150.000 kilometer aardgaspijpleidingen met 179 verdelingsstations die in Rusland 80.000 plaatsen voorzien van gas over een leidingnetwerk van 428.000 kilometer.

[bewerk] Eigendom

Tot 2004 was verdeling van de aandelen als volgt:

Russische overheid: 38,37%
Russische rechtspersonen: 36,81%
Niet-Russische entiteiten: 11,50%
Russische personen: 13,32%

Nadat de Russische overheid een meerderheidsbelang verwierf in het bedrijf, werden op 23 december 2005 bij presidentieel besluit alle beperkingen in de handel in aandelen van Gazprom opgeheven. Eerder mochten buitenlanders slechts 20% van de aandelen van het bedrijf bezitten. In 2005 liep dat op tot 49%.

[bewerk] Geschiedenis

[bewerk] Einde Sovjettijdperk

In de jaren '70 en '80 van de twintigste eeuw was de Sovjet-Unie een belangrijke gasproducent geworden door de vondsten van aardgas in de Oeral, de Wolgaregio en in Siberië. De exploratie, ontwikkeling en distributie van aardgas werden daarop ondergebracht in een apart ministerie voor gas.

[bewerk] 1989 - 1993: Ontstaan

Gazprom ontstond op 8 augustus 1989 als staatsbedrijf Gazprom (ГГК "Газпром") toen sovjetpresident Michail Gorbatsjov de ministeries van olie en gas liet fuseren als onderdeel van zijn economische hervormingsprogramma. Gazprom werd vervolgens als orgaan aangewezen voor de productie, distributie en verkoop van gas. De eerdere minister van gas en olie Viktor Tsjernomyrdin werd benoemd tot president van dit orgaan. Gazprom verloor in 1991 door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een deel van haar bezittingen - ongeveer een derde van haar pijpleidingen en een vierde van haar compressiecapaciteit.

[bewerk] 1993 - 1997: Privatisering

President Boris Jeltsin benoemde Tsjernomyrdin in december 1992 tot premier van Rusland, waardoor de politieke invloed van Gazprom groeide en verving hem door Rem Vjachirev. Iets eerder, in november 1992 werd Gazprom geprivatiseerd, na het besluit hiertoe van de Russische president op 5 november 1992 ("over de omvorming van het staatsbedrijf Gazprom in een nationale corporatie"), door middel van een voucherprivatisering tot een naamloze vennootschap. Deze privatisering was echter geconditioneerd; de verkoop van deze vouchers was aan strenge regels gebonden en buitenlandse aandeelhouders werd het door de bedrijfsregels verboden meer dan 9% van de aandelen kopen. Het bedrijf zelf geeft 25 februari 1993 als startdatum (ОАО "Газпром"). Kort daarop sloot het concern de eerste partnerschapsverdragen met buitenlandse ondernemingen, namelijk het Franse Gaz de France en het Finse Neste.

Vanaf 1996 wist Gazprom wat vertrouwen te winnen op de westerse kapitaalmarkten. In oktober 1996 werd 1% van de aandelen opengesteld voor buitenlandse investeerders in de vorm van London Depository Receipts (LDR's: certificaten die aandelen van buitenlandse bedrijven vertegenwoordigen en worden aangehouden bij banken in Londen) In 1997 werd een succesvolle obligatieuitgifte ter waarde van 2,5 miljoen dollar verricht.

[bewerk] 1998 - 2000: Schandalen

In 1998 werd de regering van Tsjernomyrdin door Jeltsin ontbonden en vervangen door Sergej Kirijenko. Op hetzelfde moment begon de federale regering plotseling miljarden dollars aan belastinggeld terug te eisen van Gazprom. Het bedrijf werd daarop gedwongen te betalen, toen belastingaanklagers beslag legden op eigendommen van het bedrijf.

Gazprom begon daarop voor het eerst verlies te leiden. De redenen voor dit verlies waren onduidelijk en werden gegeven als ofwel het steeds corrupter wordende management van het bedrijf, ofwel een verouderd pijpleidingennetwerk ofwel reeds bestaande verliezen die aan het licht waren gekomen door transparantere boekhoudkundige praktijken.

In 2000 kwam aan het licht dat Gazprom dubieuze transacties verrichte met de in Florida geregistreerde Itera-groep die haar hoofdkantoor in Moskou heeft. Ook zou de Gazprom-Itera joint-venture Purgaz het management van Gazprom en hun familieleden mogelijk bevoordelen. Hiernaast verloor Gazprom op grote schaal activa door corrupte leden van het management en leden van de raad van bestuur, die via de dochteronderneming Stroitansgaz en het regionale gasbedrijf Sibneftegaz weggesluist werden. Gazprom had een groot aandeel in Sibneftegaz, en verkocht dit later door aan Itera). Al deze transacties waren blijkbaar goedgekeurd door staatsaccountant PriceWaterhouseCoopers, die de administratie controleert sinds 1996.

Het investeringsfonds Hermitage Capital Management, minderheidsaandeelhouder van Gazprom zei over de schandalen in oktober 2000: "Investeerders waarderen dit bedrijf alsof 99% van zijn bezittingen gestolen zijn. Het werkelijke bedrag is rond de tien procent, dus dat is goed nieuws." ("Investors are valuing this company as if 99 percent of its assets have been stolen. The real figure is around 10 percent so that's good news"). ^[3]

[bewerk] 2001 - 2005: Hervormingen en nationalisatie

Na de schandalen eind jaren '90 begon president Vladimir Poetin zich actief te bemoeien met het doorvoeren van hervormingen in het management van het bedrijf. Hij liet de tot dan toe zeer machtige Vjachirev, die het bedrijf had geleid alsof het zijn eigen was en miljarden had doen toekomen aan zichzelf en zijn familie, vervangen door Aleksandr Medvedev. Hij werd hierin gesteund door aandeelhouders als CEO William Browder van Hermitage Capital Management en de Russische oud-minister van financiën Boris Fjodorov. In januari van 2005 was het bedrijf qua marktkapitalisatie het achtste bedrijf van de wereld.

[bewerk] De Yukoskwestie

Na de verregaande besprekingen over een fusie van Yukos en Sibneft tot YukSib, kwamen er aantijgingen van de Russische regering over de achterstallige betalingen van belastingen door Yukos. Daar deze de vele miljarden schuld niet direct kon betalen, werd Yukos' verkooponderneming Yukosneftegaz in 2004 per semi-openbare veiling verkocht. Van te voren werd gespeculeerd dat staatsbedrijf Gazprom het zou opkopen. Het onbekende Baikalfinanzgroep kocht het echter op, waarna oliebedrijf Rosneft (Rosneftegaz) dit bedrijf weer opkocht. Eerder was Rosneft akkoord gegaan met een fusie met Gazprom. In 2005 werd de fusie echter afgeblazen door Gazprom, nadat Yukos bij de rechtbank van Houston het faillissement had aangevraagd. Gazprom vreesde namelijk dat Yukos hierdoor onder de Amerikaanse wet kwam te vallen en deed daarom geen hoogste bod bij de veiling in december 2004. Doordat Rosneft echter middels Baikalfinanzgroep een dergelijk groot en omstreden goed in handen had gekregen, werd het voor Gazprom technisch zeer moeilijk om zomaar een fusie aan te gaan met Rosneft en zag hiervan af. ^[4] De fusie was in eerste instantie opgezet om de 10,74% van de aandelen aan te kopen, die Rosneft bezat van Gazprom. Gazprom liet hierop weten de aandelen via de openbare markt aan te kopen en slaagde hierin in 2005.

[bewerk] Overname van Sibneft

Sibneft werd in september 2005 72,663% opgekocht via CEO Roman Abramovitsj' investeringsfonds Millhouse Capital voor 13,01 miljard dollar. Hiervoor moest Gazprom wel een lening van 12 miljard afsluiten; de grootste lening uit de Russische geschiedenis. Analisten zeiden destijds dat Abramovitsj veel meer had kunnen krijgen voor zijn bedrijf (waarde bij verkoop: $123,2 mrd.), maar dat deze uit angst om net als Michail Chodorkovski te worden aangeklaagd voor belastingfraude het bedrijf zo goedkoop heeft verkocht.

[bewerk] 2006

[bewerk] Gasconflict

Eind 2005 dreigde CEO Miller van Gazprom de gaskraan naar Oekraïne dicht te draaien, omdat dit land weigerde om per direct meer dan vier keer de prijs per 1000 m³ aardgas (230 dollar tegen 50 dollar in 2005) te betalen voor leveringen door Gazprom. Dit leidde tot het Russisch-Oekraïens gasconflict, waarbij Gazprom de gaslevering aan Oekraïne op 1 januari 2006 beëindigde. Dit had als direct gevolg dat een groot aantal landen in Europa geen gas meer ontving van Rusland, omdat 80% van de leveranties naar Europa via Oekraïne verloopt. Het is echter niet de eerste maal dat Gazprom hiermee dreigde. Tegen andere ex-Sovjetlanden gebeurde dit al eerder: Bij Wit-Rusland werd de gaskraan dichtgedraaid toen Alexander Loekasjenko weigerde 40 euro per 1000 m³ te betalen in plaats van de binnenlandse prijs van 25 euro die het land eerder betaalde voor Russisch gas, wat leidde tot het Wit-Russisch-Russisch gasconflict. Van te voren werd in het geval van Wit-Rusland door analisten al gespeculeerd over de werkelijke reden van de stopzegging. Namelijk dat Rusland het Wit-Russische Beltransgaz-pijpleidingnetwerk in handen wilde krijgen. Het conflict werd destijds opgelost doordat Loekasjenko het beheer over dit Wit-Russische pijpleidingnetwerk voor 50 jaar verpachte aan Rusland en deze daarbij ook het beheer erover gaf. Een vergelijkbaar voorstel is door Rusland gedaan aan Oekraïne, maar werd niet geaccepteerd.

[bewerk] Verdere groei

In april 2006 bereikte Gazprom een marktwaarde van 227 miljard dollar, waarmee het Royal Dutch Shell voorbij streefde. ^[5]

[bewerk] Concernstructuur

De strategische leiding is in handen van de toezichtsraad (Raad van Bestuur) (Совет директоров), waarvan de leden elk jaar worden verkozen door de algemene vergadering.

Voorzitter: Dmitri Medvedev (sinds 2002), tevens vice-premier van de Russische Federatie.
Vicevoorzitter: Aleksej Miller (sinds 2002), een vertrouweling van Poetin en een van de zogenaamde gazzoviki (gasmensen die in de tijd van de Sovjet-Unie carrière maakten).

Gazprom: Совет директоров (Russisch)

De dagelijkse leiding (Правление) is in handen van de bestuursraad.

Voorzitter (CEO): Aleksej Miller (sinds 2001; aangesteld door Poetin).
Vicevoorzitter: Aleksandr Medvedev (sinds 8 april 2005).
Persvoorlichter/woordvoerder van de voorzitter: Sergej Koeprianov

Gazprom: Правление (Russisch)

Tot 2004 had de overheid een aandeel van 38,37% in het bedrijf en een meerderheid in de Raad van Bestuur. Gazprom zorgde toen voor ongeveer 25% van alle Russische belastingen (gemiddeld $ 4 mrd. tussen 1993 en 2003) en 8% van het Russische BNP. Momenteel heeft de overheid iets meer dan 50% van de aandelen in handen.

Het bedrijf heeft meer dan 60 dochterondernemingen met daarnaast meerderheids- en minderheidsbelangen in andere bedrijven. ^[6] Enkele van de bekendste bedrijven die Gazprom heeft overgenomen zijn de daarvoor onafhankelijke media: Tv-station NTV (in 2001) en krant Izvestia (juni 2005).

Bekende samenwerksingsverbanden en dochterondernemingen zijn Gazeksport en RosUkrEnergo.

[bewerk] Gazprom en Nederland

Ook Nederlandse bedrijven hebben belangen in Gazprom. Zo werd een deel van de lening voor de aankoop van Sibneft gefinancierd door ABN AMRO. Het Nederlandse gasbedrijf Gasunie heeft al sinds 1999 contracten voor de levering van gas aan Nederland. ^[7]

[bewerk] Noten

^ Aantallen uit de Financial Times: "Energy of the State", 14 maart 2006; oudere data beschikbaar op Gazprom reservestatistieken (pdf)
^ International Herald Tribune Kramer, A., $13 billion Sibneft deal fulfills Gazprom - artikel over de reserves na de aankoop van Sibneft. - 29 september 2005
^ Mosnews Gazprom-Rosneft Merger Officially Called off, Govt to Buy Stake at Market Prices - 18 mei 2005
^ Gazprom and Hermitage Capital: Shareholder Activism in Russia, 2002, Stanford Graduate School of Business Case IB-36
^ russiaprofile.org Humber, Y., Gazprom Spearheading Bull Market - 12 april 2006
^ List of major companies with gazprom's shareholding
^ Overeenkomst Gazprom en Gasunie

[bewerk] Zie ook

Blauwe Stroom - door Gazprom beheerde gas-pijpleiding over de Zwarte Zee naar Turkije
LUKoil - het tweede oliebedrijf van Rusland

[bewerk] Externe links

Yahoo! - Gazprom Bedrijfsprofiel (Engels)

[bewerk] Artikelen

Gazprom Buys Abramovich's Sibneft for $13.1Bln Mosnews - 28 september 2005 (Engels)
Alexander's Gas & Oil Connections - Gazprom - 19 februari 2003 (Engels)
Gazprom bond in heavy demand Guardian 16 september 2003 (Engels)
Management schandalen tussen 1998 en 2000 Businessweek (Engels)

[bewerk] Itera

Scrutinizing the Gazprom-Itera relationship - 6 februari 2001
BusinessWeek: Gazprom: Russia's Enron? - 18 februari 2002 (over de Itera kwestie)

Website Itera-groep (Engels)

Categorieën: Russisch bedrijf | Olie-industrie | Gazprom