Filosofisch vakgebied
Een filosofisch vakgebied is een discipline binnen de filosofie. Deze disciplines zijn te verdelen in drie richtingen:
- gericht op de mens (zoals antropologie, ethiek, esthetica, sociale filosofie)
- gericht op de natuur (zoals metafysica en natuurfilosofie)
- gericht op menselijke kennis (zoals logica, kennistheorie en wetenschapsfilosofie)
Inhoud |
[bewerk] Esthetica
De term esthetica komt uit het Grieks en betekent waarneming. De esthetica was lange tijd gericht op vragen als "wat is mooi?", esthetica als de leer van de schoonheid. De filosoof Kant introduceert de esthetica als een volwaardige tak van de filosofie. Na Kant specialiseert de esthetica zich steeds meer in kunst en wordt het een synoniem voor kunstfilosofie.
[bewerk] Ethiek
Wat is goed? Wat zouden wij goed of slecht moeten vinden? Dit zijn centrale vragen binnen de ethiek. De filosofie van het juiste handelen. Het gaat hierbij meestal om het handelen ten opzichte van medemensen, dieren en de natuur in het algemeen. De ethiek probeert antwoorden te vinden op vragen als "is de doodstraf ethisch verantwoord of niet?", "mogen dieren gebruikt worden voor dierproeven in laboratoria?" De ethiek houdt zich ook bezig met algemene vragen zoals "heiligt een doel ooit de middelen?"
[bewerk] Fenomenologie
De fenomenologie is ontstaan als kritiek op de vervreemding van de mens. Het proces van rationalisering zou de mens hebben ontdaan van een voor de hand liggende bron van informatie: de wereld zoals deze binnen handbereik van de mens ligt. De fenomenologie is nauw verbonden met de filosoof Husserl. Hij verzette zich zowel tegen het empirisme als het rationalisme. In plaats van de ervaring en de rede als kennisbron moeten we de fenomenen zelf laten spreken, de zuivere aanschouwing van hetgeen ons in het bewustzijn is gegeven. Men moet het bewustzijn ontdoen van storingsbronnen om de fenomenen voor zichzelf te laten spreken. Hieruit probeert men de essentie van wat we ervaren af te leiden.
[bewerk] Kennistheorie
Kennistheorie (ook bekend als epistemologie of kentheorie) is een tak van de filosofie die er op gericht is na te gaan welke criteria bepalen wat gerechtvaardigde kennis is. Kennistheorie gaat over het gedrag, de oorsprong en reikwijdte van kennis. Veel bekende filosofische problemen worden al eeuwen besproken binnen de kennistheorie, zoals de subjectiviteit van waarneming, het vaststellen van waarheid en de grenzen van het menselijke kenvermogen.
[bewerk] Logica
De logica houdt zich bezig met de formele regels van het denken. Behalve tot de filosofie wordt het ook tot de wiskunde gerekend. De logica houdt zich onder andere bezig met vragen als "hoe kun je stellingen of systemen bewijzen met behulp van symbolen?"
[bewerk] Metafysica
Metafysica betekent zoveel als wat na de natuur (fysica) komt of wat de natuur 'overstijgt'.
Het houdt zich bezig met vragen als "wat is bestaan, of er zijn?" De term metafysica is bekend geworden door Andronicus van Rhodos die de geschriften van Aristoteles ordende en uitgaf. Een aantal van die geschriften - waarvan de inhoud zeer divers was - plaatse hij na de fysica (meta fysica).
Onder metafysica verstaat men de leer die niet de realiteit onderzoekt zoals we die ervaren door middel van onze uiterlijke zintuigen maar datgene wat boven de materie uitgaat, de totaliteit van al het gegevene.
Deze totaliteit kan zowel in een buiten onze wereld liggende 'transcendentale' werkelijkheid worden geponeerd, zoals Plato deed of in de vele ervaringsgegevens zelf, in een diepere grond waarin de gegevenheden alle zijn gefundeerd, de visie van Aristoteles.
[bewerk] Ontologie
De ontologie is een tak van de metafysica. De ontologie is de zijnsleer. Het beschrijft de eigenschappen van het geheel van dingen, 'entiteiten', waarvan aangenomen wordt dat ze bestaan of althans zijn en probeert de fundamentele categorieën ervan te onderscheiden.
De ontologie staat in nauwe wisselwerking met de fenomenologie en de epistemologie.
[bewerk] Politieke en Sociale filosofie
De politieke en sociale filosofie worden vaak met elkaar verbonden omdat de studievragen elkaar soms overlappen. Sociale filosofie is de studie van sociaal (menselijk) gedrag. Het probeert hierbij patronen en veranderingen in de maatschappij te begrijpen. Politieke filosofie richt zich onder meer op de verdeling van macht en de verdeling van kansen en mogelijkheden in een samenleving.
Vragen zijn bijvoorbeeld: "Hoe moeten mensen in groot verband samenleven? Wat zijn de beste regels hiervoor?"
[bewerk] Rechtsfilosofie
De rechtsfilosofie is een onderdeel van de ethiek en probeert specifieke vragen te beantwoorden met betrekking tot het recht. Zulke vragen zijn bijvoorbeeld: "Waarom zijn wij aan recht gebonden? Tot welke grens mag de overheid zich met het leven van de burgers bemoeien?"
[bewerk] Taalfilosofie
Hoe moeten we taal begrijpen? Als een systeem van tekens dat naar zaken buiten dat systeem verwijst? Of, als verwijzing ten minste zo belangrijk is, verwijzen die tekens in de eerste plaats naar elkaar?
[bewerk] Wetenschapsfilosofie
Wetenschapsfilosofie betreft een onderzoek naar de grondslagen van de wetenschap. In elke tak van de wetenschap wordt nagedacht over de wetmatigheden waar van uit gegaan wordt. Wat zijn de grondslagen van bijvoorbeeld wiskunde, sociologie, natuurkunde? Hoe hangen wetenschapsgebieden samen?
[bewerk] Wijsgerige antropologie
De wijsgerige antropologie houdt zich bezig met vragen als "Wat is de mens? Wat is cultuur?"
Onderwerpen binnen dit terrein zijn lichaam en geest, is er iets als een ziel, of wanneer is er sprake van een zelf? Op het terrein van lichaam en geest is er bijvoorbeeld de vraag of lichaam en geest wel gescheiden kunnen worden. Is niet alles lichamelijk? Het zelf is vaak een onderwerp. Wanneer is er sprake van identiteit? Is iemand nog steeds dezelfde als hij anders denkt, of als hij lichamelijk is veranderd?
