Eugeen Van Mieghem
Eugeen Van Mieghem (Antwerpen, 1 oktober 1875 – Antwerpen 24 maart 1930) was een Belgisch (Vlaams) kunstschilder
Inhoud |
[bewerk] Levensloop
Van Mieghem werd geboren in het hartje van de oude haven van Antwerpen.
Zijn vader hield café, eerst op de Van Meterenkaai, daarna in de Montevideostraat op het Eilandje.
In zijn jeugdjaren werd hij geconfronteerd met het harde leven aan de waterkant. Op de lagere school toonde hij reeds zijn tekentalent. Rond 1892 kwam hij aan de Antwerpse Academie in contact met het werk van o.a. Vincent van Gogh, Georges Seurat, Meunier en Henri de Toulouse-Lautrec. Door de jongerenvereniging "De Kapel" (Godshuis Lantschot nabij het Hessenhuis) maakte hij kennis met de ideeën van het anarchisme. Er groeide in hem een idealisme dat hij nooit zou verloochenen. Hij zou de kunstenaar worden van het typische havenvolk: de buildragers, de zakkenmaaksters, emigranten, schippers en zwervers.
In 1896 werd hij echter door Professor Siberdt (dezelfde die tien jaar eerder Vincent van Gogh wegstuurde) van de academie verwijderd. De kunstenaar, die niet wou plooien voor het academische onderricht, ging dan maar in dienst van zijn vader werken als scheepsbevrachter (het café van moeder werd vooral bezocht door binnenschippers). Van Mieghem bleef tekenen en op zijn tochten door de haven nam hij steeds een schetsboek mee om zijn indrukken op papier te zetten.
In zijn sociale belangstelling werd de kunstenaar bijzonder geboeid door deze duizenden landverhuizers die hun land van oorsprong (vooral Polen en Rusland) voor de pogroms ontvluchtten om hun geluk te gaan zoeken in de Nieuwe Wereld. In 1901 kende Van Mieghem heel wat succes op de Brusselse salon van "La Libre Esthétique" waar zijn achttal pastels en tekeningen hingen naast werk van Franse impressionisten als o.a. Claude Monet, Paul Cézanne, Camille Pissarro, Pierre-Auguste Renoir en Vuillard. Op 28 januari 1902 huwde hij met zijn verloofde Augustine Pautre, een Brussels meisje dat lessen volgde aan de Antwerpse Academie. Op 11 november van dat jaar werd een zoontje geboren dat naar zijn vader Eugeen werd genoemd. Tussen 1900 en 1903 exposeerde EVM vooral met de Antwerpse groep Eenigen die hij met enkele vrienden had opgericht.
In 1904 verbleef Van Mieghem in Amsterdam voor de huldetentoonstelling aan de anarchistische voorvechter Domela Nieuwenhuis en er verscheen over hem een uitgebreid artikel in het Londense Pall Mall Magazine onder de titel An Artist of the People -een kunstenaar van het volk Later dat jaar exposeerde hij te Brussel met de groep Labeur en Octave Maus vermeldde hem in L'Art Moderne als un maître de demain. De pastels uit die periode over de arbeid aan de haven zijn zeldzame getuigen van de realiteit van die harde tijd. Van Mieghem idealiseerde de arbeid niet zoals een Meunier maar toonde haar onverbloemd. Koppig en nukkig zocht hij ook geen contact met potentiële kopers of kunstcritici. De Antwerpse burgerij van het begin van de vorige eeuw zou dan ook zijn werk niet kopen.
Eind november 1904 werd zijn jonge vrouw Augustine ziek nadat ze als naaktmodel in het atelier voor een groep kunstenaars poseerde. Van Mieghem zou haar weergeven in een indrukwekkende reeks tekeningen en pastels die gesitueerd kan worden naast gelijkaardig werk van kunstenaars als Rembrandt (Saskia) en Ferdinand Hodler (de beroemde reeks van zijn zieke vrouw Valentine Godé uit 1915). Teneergeslagen door het verdriet om het overlijden van Augustine op 12 maart 1905 (door tuberculose) zou Van Mieghem tot 1910 niet meer exposeren.
Na zijn eerste individuele expositie in 1912 in het Antwerpse Koninklijk Kunstverbond volgde eindelijk internationale belangstelling met groepstentoonstellingen in Keulen en Den Haag (naast Ensor, Claus, Smits, Meunier e.a.) die echter door de Eerste Wereldoorlog abrupt werd afgebroken. Tijdens de oorlog bleef hij bij zijn moeder wonen in de havenbuurt.
In maart 1919 exposeerde hij in Antwerpen zijn oorlogswerk in het Koninklijk Kunst-verbond. Deze merkwaardige reeks van vooral tekeningen en pastels kende sterke bijval bij de kunstcritici die dit werk vergeleken met dit van Steinlen, Forain en Käthe Kollwitz. Na een artikel van zijn vriend Willem Elsschot in een Nederlandse krant kon Van Mieghem zijn oorlogswerk ook tonen in een galerie in Scheveningen. In 1920 werd hij opgenomen in een Brussels sanatorium "Le Fort Jaco" in Brussel en hij ontmoette er een 24-jarige verpleegster. Later dat jaar huwden ze en werd Van Mieghem benoemd tot leraar aan de Antwerpse Academie van de klas van het tekenen naar het levend model.
Tot aan zijn dood in 1930 nam Van Mieghem bijna jaarlijks deel aan de Antwerpse groepstentoonstellingen van "Kunst van Heden" en de Brusselse salons van de Belgische aquarellisten. In 1925 verbleef hij, na zijn echtscheiding van zijn tweede vrouw, enkele weken met vakantie in Blankenberge. Bij uitstappen naar Oostende ontmoette hij zijn vriend Ensor en maakte hij van hem enkele mooie portretten.
Vanaf 1927 werd zijn gezondheid opnieuw slechter en diende hij meermaals opgenomen te worden in sanatoria. Bijzonder aangrijpend is de reeks van de lijdensweg van Christus die Van Mieghem maakte in 1929. De kunstenaar overleed op 24 maart 1930, aan een hartaderbreuk, amper 54 jaar oud.
[bewerk] Werk
Na zijn dood toonden talrijke binnen- en buitenlandse musea zijn werk op groepstentoonstellingen over Belgische kunst. Na de Tweede Wereldoorlog verdwijnt zijn oeuvre echter in de vergetelheid, vooral door het ontbreken van enige studie of boek.
In de Europese sociale kunst van rond de eeuwwisseling wordt zijn werk door internationale kunstcritici gesitueerd naast figuren als Käthe Kollwitz, de Toulouse-Lautrec en Steinlen.
Als geen ander heeft hij het leven van de gewone mens, levend en werkend in een wereldhaven, getekend en geschilderd. In zijn weergave van het sociale sluit hij nauw aan bij de kracht en de authenticiteit van Jean-François Millet. Net als deze voorloper in de sociale kunst heeft Van Mieghem zijn eigen omgeving nooit moeten verlaten om onderwerpen te zoeken voor zijn kunst. De wereld lag vóór zijn deur.
[bewerk] Musea
De laatste jaren wordt het werk van de Antwerpse havenkunstenaar Eugeen Van Mieghem internationaal herontdekt. Een stichting, tentoonstellingen in binnen- en buitenland, drie kunstboeken en een museum brachten zijn typische oeuvre weer in de belangstelling. In het Picasso Museum te Barcelona liep begin 2000 de grote Steinlen retrospectieve waarin niet minder dan 7 werken van EVM werden opgenomen naast werk van tijdgenoten als o.a. Pablo Picasso, Vincent van Gogh, de Toulouse-Lautrec, Paul Degas en Munch. In de zomer van 1999 werden zijn tekeningen over de emigranten van de Red Star Line tentoongesteld in het Ellis Island Immigration Museum te New York. Vorig jaar liepen er over hem drie tentoonstellingen in Duitsland (o.a. in het Barlach Haus in Hamburg en het Käthe Kollwitz Museum in Berlijn).
In 2003 opent op 24 oktober een belangrijke EVM expositie in het Joods Historisch Museum in Amsterdam.
Het Eugeen Van Mieghem Museum (Beatrijslaan 8, 2050 Antwerpen - Linkeroever) opende zijn deuren in 1993. De collectie telt ongeveer 150 werken van de kunstenaar en is open elke zondag van 14 tot 18 uur (feestdagen, juli en augustus gesloten). De expositie 'Naar de Nieuwe Wereld - De landverhuizers van Eugeen Van Mieghem' loopt in het Joods Historisch Museum van 24 oktober 2003 tot 22 februari 2004
