Alexander de Savornin Lohman
Jhr. Mr. Alexander Frederik de Savornin Lohman (Groningen 29 mei 1837 – Den Haag 11 juni 1924) was de belangrijkste voorman van de christelijk-historischen begin twintigste eeuw.
De Savornin Lohman groeide op in een Waals-hervormd gezin. In zijn studententijd werd hij een aanhanger van het anti-revolutionaire gedachtegoed van Guillaume Groen van Prinsterer. Hij werd in 1879 Tweede Kamerlid voor de anti-revolutionairen en was tot 1921 actief als Tweede- en Eerste Kamerlid, en korte tijd minister. Hij kon zich soms zeer scherp uitlaten tegen politieke tegenstanders, maar stond wel open voor argumenten van anderen.
Lohmans politieke loopbaan begon als gevolg van zijn betrokkenheid bij een conflict over christelijk onderwijs in 's-Hertogenbosch, waar hij raadsheer van het gerechtshof was. Hierdoor kwam hij in contact met Abraham Kuyper die hij tijdens diens overspannenheid in 1876 en 1877 verving als hoofdredacteur van het dagblad De Standaard. Bij volgende projecten van Kuyper (schoolstrijd met volkspetitionnement, oprichting VU, oprichting ARP, Doleantie) was hij - hoewel vaak met de nodige tegenzin - vanwege zijn juridische kennis een belangrijke steun voor deze.
In 1879 werd Lohman lid van de Tweede Kamer waar hij al spoedig de leidende persoonlijkheid van de antirevolutionaire fractie werd. Hierbij zat hij vaak klem tussen de aristocratische kamerleden die politiek als een zaak van personen beschouwden en Kuyper die, hoewel hij zelf geen kamerlid was, een strenge partijdiscipline eiste en vooral overname van zijn eigen meer democratische politieke opvattingen wenste. Nieuwe conflictstof ontstond toen Lohman als minister van binnenlandse zaken zitting nam in het kabinet-Mackay. Hij verving namelijk Aeneas Mackay die het departement Koloniën overnam van Keuchenius wiens begroting in de Eerste Kamer was weggestemd. Kuyper wilde dat het kabinet samen met Keuchenius zou vallen, maar de antirevolutionaire ministers en kamerleden voelden hier niets voor. Uiteindelijk koos Lohman in 1893-'94 definitief voor zijn aristocratische collega's tegen de burgerman Kuyper. Aanleiding was een discussie over verdere uitbreiding van het kiesrecht. Lohman wenste deze niet, Kuyper wel. De laatste wist de anti-revolutionaire kiesverenigingen ertoe te bewegen instemming met kiesrechtuitbreiding te eisen van hun mogelijke kamerkandidaten. Lohman weigerde dit. Hierdoor kwamen in verschillende districten Kuypers antirevolutionairen en Lohmans vrij-antirevolutionairen tegenover elkaar te staan. De vrij-antirevolutionairen vormden later samen met andere protestants-christelijke kamerleden de CHU.
Lohman brak in 1886 samen met Kuyper met de Hervormde Kerk en bleef altijd achter deze Doleantie staan. Samen met Kuyper was hij persoonlijk betrokken bij het conflict om de kerkelijke goederen dat zijn hoogtepunt vond in het slopen van de deur van de consistorie van de Nieuwe Kerk te Amsterdam, de zogenaamde "paneelzagerij". De dolerenden onder leiding van Kuyper beschouwden zich namelijk als de rechtmatige voortzetting van de Hervormde Kerk en wensten in de kerkeraadskamer te vergaderen, die echter door hun tegenstanders van nieuwe sloten was voorzien.
Van 1884 tot een conflict in 1895 over de betekenis van de gereformeerde beginselen voor de wetenschappelijke arbeid was hij hoogleraar Staatsrecht aan de Vrije Universiteit. Dit conflict kan worden gezien als een uitvloeisel van de zelfstandige positie die Lohman altijd had weten te handhaven tegenover Kuyper. Na talloze voorgaande conflicten betekende het ontslag als hoogleraar en de wijze waarop Kuyper deze had geregeld het einde van de vriendschap tussen beide heren. Pas 20 jaar later kwamen de heren weer enigszins "on speaking terms".
Als vooraanstaand staatsman was de aristocraat Lohman tot op hoge leeftijd één van de belangrijkste adviseurs van koningin Wilhelmina.
| Voorganger: Æ. Mackay jr. |
Minister van Binnenlandse Zaken 1890-1891 |
Opvolger: J.P.R. Tak van Poortvliet |
