Forngríska
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
| Forngríska (gríska) | |
|---|---|
| Talað hvar: | Útdautt, breyttist í nýgrísku |
| Heimshluti: | Við austanvert Miðjarðarhaf |
| Fjöldi málhafa: | útdautt |
| Sæti: | |
| Ætt: | Indóevrópsk Gríska Forngríska |
| Opinber staða | |
| Opinbert tungumál: | |
| Stýrt af: | |
| Tungumálakóðar | |
| ISO 639-1: | |
| ISO 639-2: | grc |
| SIL: | |
| Tungumál – Listi yfir tungumál | |
| Þessi grein gæti innihaldið hljóðfræðitákn úr alþjóðlega hljóðstafrófinu í Unicode. | |
Forngríska er það tímabil í grískri málsögu sem samsvarar klassískri fornöld. Tímabilinu má skipta gróflega í fjögur smærri tímabil: mýkenskan tíma, snemmgrískan tíma, klassískan tíma og síðklassískan tíma eða síðfornöld.
Gríska er indóevrópskt tungumál
[breyta] Mállýskur
Gríska var farin að greinast í ólíkar mállýskur áður en grískumælandi hópar fólks settust fyrst að í Grikklandi en þó ekki að fullu fyrr en eftir landnámið.
Venjulega eru mállýskur snemmgríska og klassíska tímans flokkaðar í fjóra eða fimm mállýskuhópa:
- Attíska-jóníska
- Jóníska
- Attíska
- Miðgríska
- Arkadíska-kýpverska
- Æólíska-akkæíska
- Æólíska (Böótíska, lesbíska, þessalíska)
- Akkæíska (aðallega argverska)
- Vestur-gríska
- Norðvestur-gríska (öll afbrigði af dórísku og hugsanlega fornmakedónísku)
Arkadísku-kýpversku mállýskurnar virðast vera skyldastar mýkenískri grísku, sem er elsta skráða málstig grískunnar, talað á meginlandi Grikklands og á Krít um 16.-11. öld f.Kr.; sennilega eru arkadísku-kýpversku mállýskurnar komnar af mýkensku mállýskunni. Norðvestur-grísku mállýskurnar eða dórísku mállýskurnar eru mest frábrugðnar öllum hinum. Deilt er um tengsl milli æólísku og attísku-jónísku mállýskanna á elsta stigi þeirra.
Umtalsverð áhrif mállýskanna hver á aðra gera að verkum að erfitt er að vita með vissu hvernig tengslum er háttað á milli þeirra.
Eftir landvinninga Alexanders mikla á 4. öld f.Kr. varð til ný stöðluð mállýska sem er nefnd koine eða samgríska mállýskan, sem var að mestu leyti byggð á attísku en í afar einfölduðu formi og undir áhrifum frá ýmsum öðrum mállýskum.
[breyta] Bókmenntamállýskur
Forngrískar bókmenntir voru einungis skrifaðar á nokkrum mállýskum. Elstu bókmenntir Grikkja eru Hómerskviður en þær voru samdar á tilbúinni mállýsku, sem er oftast nefnd „hómerísk“ gríska og er blanda af jónískri grísku og (í minna mæli) æólískri grísku auk nokkurra skáldlegra séreinkenna. Grískur kveðskapur var áfram saminn á æólísku (m.a. lesbísku) og jónísku, og síðar á attísku (harmleikir) en kórljóð voru þó ætíð höfð á dórísku. Bókmenntir á óbundnu máli voru samdar á jónísku og attísku. Sumir gamanleikir endurspegla aðrar mállýskur.
[breyta] Frekari fróðleikur
- Buck, Carl Darling, The Greek Dialects (London: Duckworth, 2003). ISBN 1853995568
- Palmer, Leonard R., The Greek Language (Oklahoma: University of Oklahoma Press, 1996). ISBN 0806128445
