شیعه
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
شیعه یکی از دو مذهب اصلی دین اسلام است.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] تعریف شیعه
| اصول دین |
| اصول خاص تشیع |
| فروع دین |
| فروع تشیع |
| منابع اسلامی |
| شخصیت‌ها |
|
محمد |
| مذهب‌ها |
| مذاهب فقهی |
| مذاهب کلامی |
| علوم اسلامی |
| تاریخ اسلام |
|
زندگانی محمد |
| جغرافیای اسلام |
|
مکه • مدینه |
شیعه، به معنای پیرو، عنوانی است که شیعیان دست کم از سده دوم هجری به کار می‌برده‌اند و منظور «شیعهٔ امام علی» است. همچنین شیعیان دوازده‌امامی با نام «امامیه» نیز خوانده شده‌اند. برخی از اهل سنت ،بویژه در سده‌های گذشته، شیعیان را «رافضی» می‌خوانده‌اند.
«اما اصطلاحاً به مكتب و مذهبى گفته مى شود كه پيروى از اهل بيت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله را در جميع ابعاد اسلام، اعم از اعتقادى، سياسى، فرهنگى، اقتصادى، مسائل عبادى و حتّى در زندگى فردى و اجتماعى، واجب و لازم مى داند . مراد از پيروى اهل بيت عليهم السّلام اين نيست كه در مكتب تشيّع، قرآن و سنت عمل نمى شود، بلكه مراد آن است كه قرآن و سنّت، بايد از طريق اهل بيت عليهم السّلام به دست آورده شده، وانگهى به آن دو عمل شود .»[1]
شیعه یکی از زير شاخه‌های اسلام است که بعد از اختلاف بین اصحاب پیامبر بر سر تعیین جانشین او پیدا شد. باورهای سازمان‌یافته و کلامی شیعه امروز بر این است که تبیین و تفسیر امر دین پس از پیامبر و اداره امور مسلمانان بر عهده اشخاصی است، که از سوی خدا معین شده و دارای ویژگیهایی همچون عصمت و عدالت هستند، این افراد امام نامیده می‌شوند. نخستین امام شیعیان علی است. بر پایه باور شیعه، طبق احادیث متواتر محمد بارها پیش از درگذشتش و به ویژه در غدیر خم آشکارا از جانشینی او تصریح کرده بود.
[ویرایش] بنیاد باورها
شیعیان علاوه بر سه اصل دین توحید، نبوت و معاد به دو اصل دیگر یعنی عدل و امامت نیز باور دارند. اصل عدل بین شیعیان و معتزله تا حدی مشترک است و اصل امامت ویژه این کیش است. ر.ک. اصول دین
همچنین بیشتر شیعیان قرآن را کتابی محفوظ می‌داند[2] و همه آنها مدعی پیروی از قرآن و سنت حضرت محمد هستند و بخاطر پیروی از سنت پیامبر اسلام و دستور خداوند- شیعه تعیین جانشین پیامبر را تنها ویژه خدا و پیامبر می‌داند. از مهم‌ترین باورهای شیعه امامیه، باور به وجود و ظهور آخرین امام (مهدی) یا قائم آل محمد است.
[ویرایش] زير شاخه‌های شیعه
دین اسلام در اصل دارای یک مذهب و یک مرام بوده‌است.[نیاز به ذکر منبع] اما این دین به مرور زمان به زير شاخه‌های بسیار دسته‌بندی گردید که حتی ۷۲ زیرگروه نیز گفته شده‌است. شیعیان نیز از سده دوم هجری به بعد به چندین زیرگروه منشعب شده‌اند. امروز بیشتر شیعیان را «شیعیان دوازده امامی» تشکیل می‌دهند. مهم‌ترین مذاهب دیگری که از شیعه منشعب شده‌اند، عبارتند از اسماعیلیان، زیدیه، کیسانیه، واقفیه و فطحیه. تمام این مذاهب علی رغم تفاوتهای آشکار اعتقادی و فقهی در مسأله ضرورت «امامت» اشتراک نظر دارند. البته تفسیر هر یک از امام و مصداق آن منحصربفرد است.
مفاتیح‌العلوم شیعیان را به پنج زیرگروه بخش می‌کند، زیدیه (پیروان زید بن علی)، کیسانیه (پیروان کیسان غلام علی بن ابیطالب)، عباسیه (منسوب به آل عباس بن عبدالمطلب)، غالیه، و امامیه (یا رافضه)[نیاز به ذکر منبع]. وی امامیه را به ۷ تیره تقسیم می‌کند، ناؤوسیه (منسوب به عبدالله بن ناؤوس)، مفضلیه (منسوب به مفضل بن عمر)، قطعیه (که وفات موسی بن جعفر را تأیید کرده‌اند)، شمطیه (منسوب به یحیی بن اشمط)، واقفیه (که در امامت موسی بن جعفر متوقف شده‌اند و وی را زنده می‌دانند)، ممطوره، و احمدیه (منسوب به احمد بن موسی بن جعفر که وی را امام هشتم خود می‌دانند).
[ویرایش] خاستگاه
کسانی که بعدها شیعه نامیده شدند معتقد به انتخاب خلیفه توسط خدا و ابلاغ آن توسط پیامبر هستند و لذا بر اساس حدیث غدیر علی پسر ابوطالب را خلیفه بر حق می‌دانند و دیگران که بعدها اهل سنت نام گرفتند آنچه را در عمل واقع شده و سیره اصحاب پیامبر است، مشروع می‌دانند. لذا خلفای انتخابی بعد پیامبر را به ترتیب ابوبکر، عمر، عثمان و علی می‌دانند.
شیعیان بر این باورند که محمد در زمان حیات خود برای خود جانشینی تعیین کرد و پسر عمو و دامادش علی بن ابیطالب را به عنوان امام و خلیفه پس از خود اعلام نمود. لذا آنها خود را مذهب اصیل اسلام و سایر مسلمانان را منحرف می‌دانند. شیعیان بر این باورند که شیعه فرقه انشعابی یا ساختگی نیست و خاستگاه آن دفاع از اسلام و ولایت و عدل است.
همچنین شیعیان در اثبات اصلیت خود به روایاتی از پیامبر اسلام به روایاتی از پیامبر اسلام استناد می‌کنند، که در آنها به «شیعه علی» اشاره شده‌است. از جمله زمانی پیامبر به امام علی کرد و گفت: «سوگند به آن که جانم به دست اوست این شخص - علی - و کسانی که شیعه و پیرو اویند در قیامت رستگارند.» ر.ک. سیوطی (دانشمند سنی مذهب)،«درّالمنثور» ذیل «آیه ۷ سوره بینه»
در مقابل امروزه بسیاری از اهل سنت شیعه را مذهبی ساختگی دانسته و آن را به عبد الله بن سبا نسبت می‌دهند. البته برخی اهل سنت بین فقه جعفری -آموزه‌های فقهی امام صادق- با مذهب تشیع تفاوت قائلند. نظیر شیخ شلتوت مفتی اعظم الازهر که مذهب جعفری را نظیر مذاهب چهارگانه اهل سنت معتبر می‌دانست. طهرانی، امام‌شناسی، ج3
[ویرایش] عقاید
شیعه معتقد است قرآن و سنت پیامبر اسلام برای ایمان حقیقی لازم ولی ناکافی است. یک مسلمان برای شناخت وظیفه خود و سلوک به سوی خدا در هر زمان نیازمند پیشوایی است، که راه شناس و درستکار باشد و او را به سوی خدا راهنمایی کند؛ در غیر این صورت هر کس بر اساس تشخیص شخصی‌اش امر دین را تفسیر می‌کند و گمراه می‌گردد. این پیشوا حجتی است که توسط خدا انتخاب و توسط پیامبر و امامان پیشین به مسلمانان معرفی می‌گردد. لذا امامت مفهومی بسیار بنیادی است و امام ویژگیها و مسئولیت‌های متعددی از جمله تبیین و تفسیر دین و هدایت مردم دارد. خلافت پایین مرتبه‌ترین سطح وظایف امام است و تنها وقتی امام به خلافت دست می‌یابد که مسلمانان او را بخواهند و یاری نمایند. چنانکه امام علی در اوان خلافت می‌گوید:
«اگر نبود حضور حاضران و اقامه حجت به واسطه یاران و اگر نبود عهدی که خدا از آگاهان گرفته‌است تا بر ستمگری ظالم و ستم بر مظلوم آرام نگیرند، افسار شتر خلافت را وا می‌نهادم.(خلافت را نمی‌پذیرفتم.)»(نهج البلاغه)
[ویرایش] امامان شیعیان دوازده امامی
به ترتیب:
- علی پسر ابوطالب
- حسن پسر علی
- حسین پسر علی
- علی پسر حسین (سجاد)
- محمد پسر علی (باقر)
- جعفر پسر محمد (صادق)
- موسی پسر جعفر (کاظم)
- علی پسر موسی (رضا)
- محمد پسر علی (تقی)
- علی پسر محمد (نقی)
- حسن پسر علی (عسکری)
- محمد پسر حسن (مهدی)
[ویرایش] جغرافیای تشیع
بیشتر شیعیان دوازده امامی در ایران، عراق، آذربایجان، لبنان، افغانستان، پاکستان و حاشیه خلیج فارس زندگی می‌کنند. طبق آمار ۸۹ درصد مردم ایران[3] و ۶۰ تا ۶۵ درصد مردم عراق [4] و ۳۰ درصد مردم کویت[5] و ۱۶ درصد مردم امارات متحده عربی[6] شیعه دوازده امامی هستند. اما در خصوص شیعیان لبنان، آذربایجان، عربستان سعودی، بحرین و قطر آمار دقیقی در دست نیست. همچنین طبق آمار و ۲۰ درصد مردم پاکستان [7] شیعه هستند که بخشی از آنها بخصوص در کشمیر اسماعیلی هستند. شیعیان یمن که در نقشه نشان داده نشده است، عمدتا از زیدیه هستند، اما از آنها نیز آمار دقیقی در دست نیست. همچنین طبق نقشه مقابل بخشی از مردم ترکیه و سوریه نیز علوی هستند.
[ویرایش] پانویس
- ^ حجت،سید محسن، تشیع چیست؟ و شیعه کیست؟
[ویرایش] کتابشناسی
- طهرانی، سید محمد حسین، امام شناسی
- حجت، سید محسن، تشیع چیست؟ شیعه کیست؟
- طباطبایی، سید محمد حسین، شیعه در اسلام و [8]
[ویرایش] جستارهای وابسته
- امامان شیعه
- امام
- امامت
- پنج‌تن
- ولی فقیه
- تاریخ تشیع
[ویرایش] پیوند به بیرون
- وبگاه الشیعه
- مجمع جهانی اهل بیت
- اسلام در جوامع قبایل عربستان و چگونگی شکل‌گیری مذهبهای شیعه و سنی
- فاجعهٔ کربلا و ارتباط آن با اختلاف‌های خاندانی بنی‌امیه و بنی‌هاشم
