معتزله

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

یکی از جریان های اصلی کلامی در میان اهل سنت . در مقابل معتزله اشاعره به عنوان جریان رقیب اصلی قرار داشتند.

فهرست مندرجات ۱ تاریخچه تشکیل ۲ وجه تسمیه ۳ عقاید ۳.۱ توحيد ۳.۲ عدل ۳.۳ وعده و وعيد ۳.۴ منزلة بين المنزلتين ۳.۵ امر به معروف و نهى از منكر ۴ واکنش خلفا ۵ منبع و پیوند به‌ بیرون

[ویرایش] تاریخچه تشکیل

موسس جریان اعتزال را واصل بن عطاء میدانند. ایرانیانی كه در قرن نخست هجری به زور شمشیرهای جهادگران عرب به حالت نیمه‌بردگی افتاده در كوفه و بصره اسكان داده شدند، یا بعنوان افزارمند و كارگر و كارمند دفتری به این دوشهر روی آوردند و به تدریج مسلمان شدند، سنتها و ارزشهای دینی خودشان را داشتند كه با سنتها و ارزشهای هیچكدام از سه دسته‌بندی اسلام عربی[1] همخوانی نداشت. درنتیجه اینها نیز تا اوائل قرن دوم هجری برای خودشان اسلام چهارمی را ساختند كه با اسلام عربی ناسازگار بود، و نام «معتزله» به خود گرفت. این مكتب كه بعنوان آزاداندیش‌ ترین و مترقی ‌ترین مذهب اسلامی شناخته شده است، تمامی رهبرانش ایرانیان مسلمان‌شدهء ساكن بصره بودند. اسلامی كه از قرنهای دوم به بعد در میان ایرانیان بطور بسیار كند و آهسته انتشار یافت همین اسلام بود؛ كه البته برای همیشه با اسلامهای عربی كه توسط عربهای داخل ایران ارائه می شد در ستیز و نزاع بود و ازطرف متولیان سه اسلام دیگر[2] تكفیر می شد (داستان ستیزه با اسلام آزاداندیش و علم‌گرای ایرانی در قرنهای سوم و چهارم هجری توسط جریانهای عربگرا در عراق، و سپس سركوب بسیار خشونت‌آمیز آن در قرنهای پنجم و ششم به همدستی عرب‌ تبارهای ایران و تركهای حاكم در زمان غزنویان و سلجوقیان).

[ویرایش] وجه تسمیه

گفته شده چون واصل بن عطاء حلقه درس حسن بصری را رها کرد و حلقه درس جدیدی بر اساس اعتقادات خود تشکیل داد این فرقه را فرقه اعتزال ( کناره گیری ) نامیده اند.

[ویرایش] عقاید

از مهمترین عقاید معتزله یکی حادث ( جدید ) و مخلوق بودن قرآن و دیگری غیر قابل رویت بودن خداوند است.معتزله اصول اعتقادی خود را پنج اصل بر می شمرند :

[ویرایش] توحيد

[ویرایش] عدل

[ویرایش] وعده و وعيد

[ویرایش] منزلة بين المنزلتين

[ویرایش] امر به معروف و نهى از منكر

[ویرایش] واکنش خلفا

خلفای بنی امیه خیلی متعرض معتزله نمی شدند. آن ها بیشتر حامی جریان مرجئه و درگیر با جریان خوارج بودند . در میان خلفای عباسی مامون به حمایت از معتزله پرداخت و مخالفان آن ها ( اشاعره) را تحت فشار قرار داده و به زندان انداخت. معتصم و واثق نیز روش مامون را ادامه دادند اما متوکل و قادر به مخالفت به معتزله پرداخته و این جریان را نابود ساختند.

[ویرایش] منبع و پیوند به‌ بیرون

• اسلام در جوامع قبایل عربستان و چگونگی شکل‌گیری مذهبهای شیعه و سنی

• اختلاف‌های خاندانی بنی‌امیه و بنی‌هاشم