Shën Antoni
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
| Shën Antoni i Padovës | |
|---|---|
 " Shën Antoni i Padovës " Francisco de Zurbar, rreth 1640 |
|
| Doktor ungjillor | |
| Lindi | 1195, Lisbone, Portugali |
| Vdiq | 13 qershor 1231 në Arqela, Padova |
| Adhurohet nga | Kisha katolike romake |
| Shpallur i Lumë | |
| Kanonizuar | 30 maj 1232, nga Papa Gregori IX, Spoleto, Itali |
| Faltore në Shqipëri | Kisha e Laçit |
| Festa | 13 Qershor |
| Shenjat e tija | libri; buka; Jezusi femije; zambaku |
|
|
|
| Indianëve te Amerikes; njerzve te gjymtuar; kafshëve; grave shterpë; Brazilit; Beaumont të Teksasit; pleqve; besimit në Sakramendin e Shenjtë; Ferraxanos, së Italisë; sendeve të humbura; peshkatarëve; të korrave; kuajve; Lisbones, të Portugalisë; postës; Masbates, së Filipineve; njerzve të shtypur; Padoves, së Italise; të varfërve; Portugalisë; grave shtatzëna; lundërtarëve; kërkuesve të sendeve të humbura; anijethyerve; të uriturve; shterpësisë; kopeve të derrave; Indianëve të Tiguas; bujtësve; udhëtarëve; detarëve | |
Shën Antoni i Padovës, para thirrjes quhej Fernando Bulhão. Njihet ndër të krishterët shqiptarë edhe si: "Shna Ndoi ose Shna Ndou" tek të krishteret katolikë, dhe "Shën Andoni" ndër të krishterët ortodoksë. U lind me 15 gusht 1195 në Lisbonë, prandaj quhet edhe Antoni i Lisbonës në disa vende, dhe vdiq me 13 qershor 1231 në Arqela të Padovës dhe njihet më shumë si Shën Antoni i Padovës. Ka qenë një frat (vëlla) françeskan, dhe është shenjt i kishës katolike, i cili njihet për një përkushtim shumë të fortë. Në Shqipëri është një nga shenjtët më të dashur e më të njohur nga të krishterët.
Ne fillim i perkiste urdherit Agostinian ne Koimbra (1210), e me pas franceskan ne vitin 1220. Ai udhetoi shume duke jetuar me pare ne Portugali dhe pastaj ne Itali. Ne vitin 1221 ndeshi Shen Franceskun e Asizit, ne Porciunkola qe e ftoi ne manastirin e Montepaolos, prane Forlit, ku filloi veprimtarine e tij si predikues. Njekohesisht profesor teologjie dhe predikues luftoi herezine katare, veçanerisht ne France, me fuqi te madhe e te suksesshme. U shperngul pastaj ne Bolonja e me pas ne Padova dhe eshte shenjti mbrojtës i ketij qyteti.
Shen Antoni vdiq ne moshen 36 vjecare pas nje jete shenjtore. Per numrin e shumte te mrekullive qe i njihen atij u kanonizua nje vit pas vdekjes, nga Papa Gregori IX. Ne vitin 1946, Pio XII e ka renditur Sh.Antonin mes doktoreve te kishes katolike, dhe i ka dhene titullin doktor evangjelik, ne lidhje me shkrimet e tija dhe ne predikimet qe bazohen ne citimet e Ungjillit.
Bazilika e madhe e Padoves i eshte perkushtuar Shen Antonit. Datelindja e tij eshte sjelle nga tradita. Festa e tij eshte me 13 qershor dhe ne Padova festohet me kremtimin e nje procesioni.
Tabela e përmbajtjeve |
[redaktoni] Përmbajtja historike
Vitet ne te cilat jetoi Shen Antoni lidhen me qendren e Mesjetes. E gjithe Evropa ishte shkundur nga ndryshime te thella si; lindja e shoqerise qytetare te Bashkive e te borgjezise, shtimi i prodhimit bujqesor dhe levizshmeria me e madhe pasuese e njerzve dhe rimarrja e tegtarise mes fshatit dhe qytetit. Zejtare dhe tregetare, notere, mjeke dhe bankiere shpejtonin te krijonin nje klase te re shoqerore: borgjezine, qe do t´i shtohej kaloresve, klerit dhe fisnikeve.
Ne kete tablo ndryshimesh te medha, Kisha perjetoi ndryshime te rendesishme:
- lulezimi i Katedraleve, permendoreve tipike, e qytetit qe po rilindej: pas shek. XI, Katedralja u be (ashtu sic kishin qene manastiret shekuj me pare) kryeqendra e jetes fetare.
- koha e Kryqezatave, e para ne vitin 1096 dhe e fundit ne vitin 1270;
- koha e papeve Inoçenti III dhe nipit te tij Gregori IX. Mbeshtetes te bindur te pushtetit papnor e riformues ne fushen shpirterore, paralajmeruan te dy nevojen e rinimit te institucioneve kishtare, te shtyre edhe nga nje levizje nxitese popullore qe qortonte vemendjen e tepert te Kishes per gjerat tokesore. Nen keta dy pape u linden Urdheri lypesor, Urdheri franceskan dhe Urdheri domenikan.
[redaktoni] Prejardhja e Shenjtit: nga Fernando ne Antonio
Nga femijeria e Sh.Antonit dihen pak gjera me siguri: emri i pagezimit, Fernando (qe dmth "zelltar i paqes"), dhe qyteti i lindjes, Lisbona. Historianet nuk pajtohen me datelindjen e tij, edhe pse te shumtet anojne per 15 gushtin e 1195, njehsuar duke zbritur nga data e vdekjes, 13 qershor 1231 , vite marre nga Liber miraculorum, shkruar rreth gjysmes se qindvjeçarit te 14.
Jeteshkrimi me i vjeter u perpilua nga nje frat (murg) i paemert ne vitin 1232 mbi bazen e njoftimeve te marra nga Peshkopi Soerio Viegas II, peshkpo i Lisbones nga viti 1210 deri 1232. Kjo veper e njohur si Vita prima o Assidua na risjell shenimet e pakta qe kemi mbi vitet e para te shenjtit te ardhshem.
Antoni lindi ne nje familje te fuqishme portugeze. E ëma quhej Marie, dhe i ati Martin Afonso, kalores i mbretit dhe sipas disave, pasardhes i Gofredi i Buliones. Mendohet , por eshte e paqarte , qe i ati t´a kete drejtuar kah profesioni ushtarak. Ne vitin 1210 ne moshen 15 vjecare, vendos te hyje dhe te behet pjese e Urdherit Agostinian te Abacise se Shen Vincensit duke braktisur te mirat dhe pushtetin e shtepise atërore.
Jetoi ne Kuvendin e Lisbones rreth 2 vjet. Pastaj, duke dashur nje arritje me te madhe sesa vizitat e vazhdueshme te shokeve dhe prinderve, ai kerkoi te shperngulet ne Koimbra , ne manastirin e Kryqit te Shenjte, gje qe edhe i´u miratua. Ketu ai iu perkushtua sic deshironte, studimeve dhe jetes askete. U be prift dhe duke qene i njohes shume i mire i Shkrimeve te Shenjta dhe predikues i zoti, ate e priste nje karriere e shkelqyer ne brendesine e Urdherit.
[redaktoni] Fillimet e veshtira
Mbreti Alfonsi I i Portugalise njihej si nje mbret i perkushtuar, qe interesohej per çështjet e fese. Edhe pasardhesit e tij merreshin me vendime kishtare te niveleve te ndryshme. Alfonsi II (nipi i Alfonsit I qe hipi ne fron pas vdekjes se Alfonsit I dhe djalit te tij Sancio), emeroi si paranik (kryetar) te Kryqit te Shenjte nje njeri qe mund te mbeshteste vijen e re politike e qe shfaqte interesa te pakta per jeten asketike e nje aftesi ende me te vogel ne mbaredrejtimin e manastireve: prishi ne nje kohe te shkurter pasurite e manastirit te kamur me nje stil jete shperberese. Veprimet e tij tronditen bashkesine dhe shkoi gjer ne çkomunikim nga Papa Onorio III. Mundi, megjithkete te harrohej fale largesise nga Roma dhe mbeshtetjes se mbretit. Pak nga pak bashkesia manastirore e Koimbras mberriti ne ndarjen e dy rrymave: nga njera ane perkrahesit e paranikut te pare dhe stilit te tij, nga ana tjeter ata qe deshironin ende te çonin nje jete te matur, te thjeshte dhe te perkushtueshme ne adhurimin (soditjen) e Perendise. Mes ketyre edhe Fernando,qe kishte kerkuar te shperngulej pikerisht per kete arsye.
[redaktoni] Takimi i pare me franceskanizmin
Ne vitin 1219 Francesku i Asizit pergatiti nje dergate misionare per ne Marok, me qellim per te kthyer muslimanet e Afrikes. Dergata e perbere nga tre prifter (Bernardo, Pietro e Ottone), dhe dy vellezer laike (Adiuto dhe Akursio), kaloi edhe neper Koimbra. Thjeshtesia, varferia dhe perkushtimi ndaj Perendise te ketyre njerzve lane pershtypje te thella tek Fernando. Pasi arriten ne Afrike te peste u vrane gati menjehere dhe kufomat e tyre u sollen ne Koimbra pak muaj me vone. Antoni pohoi se deshmorimi i te pesteve themeloi per te shtyrjen vendimtare ne hyrjen e urdherit franceskan. Duke dashur te shfaqte haptazi ndryshimin rrënjësore te jetes se tij, Fernando vendosi te nderroje emrin e pagezimit: nga Fernando ne Anton, per nder te murgut te Shenjte te lindjes (oriental) te cilit i ishte përkushtuar manastiri françeskan i Olivares.
Pasi la prapa kundershtimet e vellezerve Agostiniane, Antoni u bashkua me Françeskanet. Ketu me vone, i kerkoi leje eprorit te tij Fra Gjovani Parentit, te nisej si misionar. Ne vjeshten e 1220-s lundroi me "vëllain" e tij Filipino di Kastilja per ne Marok. Ne Afrike, u semur nga malaria dhe pas disa muajsh u bind nga Filipino te kthehej ne Koimbra. Per Antonin ishte nje dhimbje e madhe te hiqte dore nga projekti misionar, dhe u torturua per nje kohe te gjate nga mendimi qe, mos suksesi te kishte qene shenje hyjnore qe deshira per t´u nisur ne mision te kishte qene shtyre nga nje deshire e tij per lavdi vetjake. Me kalimin e kohes ai e mori veten, dhe pjeku bindjen qe braktisja per hir te Perendise te ishte rruga kryesore per Shenjterim, nje mendim qe do te tejduket nga e gjithe vepra e tij. Te dy freterit moren anijen kete here per ne Spanje, por udhetimi perfundoi me nje anijethyerje nga nje shterngate ne Siçili, afer Mesines. Pasi u shpetuan nga peshkataret, ata u çuan ne nje kuvend te afert franceskan. Ketu Antoni mesoi se ne muajin maj, me rastin e Pashkeve, Françesku do te mblidhte te gjithe vëllezrit per Kreun e Përgjithshem (Capitolo Generale). Ftesa per te marre pjese i´u drejtua te gjithve, e ne pranveren e vitit 1221 Antoni dhe vëllezrit e Mesinës filluan te ringrinin ne kembe Italine.
[redaktoni] Takimi me Franceskun e Asizit
[redaktoni] Drejtesia dhe teologjia: çekani i heretikeve
[redaktoni] Predikimi francez kunder heretikeve
[redaktoni] Padova si atdhe i dyte
[redaktoni] Stili i Antonit si shenjt e si njeri
[redaktoni] Disa nga mrekullitë e tij
Këto janë disa nga mrekullitë e Shna Ndout, për të cilat ai besohet se ka pasur fuqinë e Zotit, ndërhyrjen dhe mirësinë e tij, si edhe kujdesin dhe dashurinë për njeriun.
- 1. Vogëlushja padovase
Një vajzë e sëmurë, falë tij shpëtoi nga epilepsia.
- 2. Gomari adhuron Krishtin
Momenti, kur ai bëri, që një gomar i uritur t'i bindej fjalës së tij urdhëruese.
- 3. Dhuntia e gjuhëve
Fra Ndou, kur ishte tek Papa Gregori i IX, i predikoi njerëzve nga shumë vende të botës në gjuhën e tyre.
- 4. Bilokacioni në Montpellier
Njëkohësisht ishte i pranishëm në katedrale dhe në kuvendin françeskan për këndim
- 5. Rrëzimi në baltë
Ndihmoi dikë që të pastrohej nga balta, pa e prekur me asgjë
- 6. Dëgjohet në largësi
Një njeri e dëgjonte, kur ai fliste shumë larg vendit të tij
- 7. Ngjitja e këmbës së prerë
I ngjiti këmbën një mëkatari
- 8. Kthimi i tiranit Ezzelino
Nuk e la tiranin, që ta vriste, nga forca e Zotit
- 9. Fra Ndou i shfaqet abatit Toma
Iu shfaq abatit, kur kishte vdekur
- 10. Lirimi nga tundimi
Liroi nga tundimi një françeskan
- 11. Tundimi i një rregulltari
Liroi një prift nga tundimet epshore
- 12. Dukja e djallit të mallkuar
Zhduku imazhin e djallit nga një fushë me grurë
- 13. Dymbedhjetë hajdutët
Qortoi hajdutët dhe i ftoi që të ktheheshin në rrugë të drejtë
- 14. Mrekullia e gotës dhe e verës
Si e mbushi gotën me verë
- 15. Ndalimi i stuhisë
Në vendin që predikonte njëherë ndaloi stuhinë
- 16. Ngjallja e të vdekurit
Shna Ndou ngjalli një të ri të vdekur dhe e pyeti për fajin.
