Evropska unija
From Wikipedia
|
|||
| Moto: In varietate concordia (latinski: Ujedinjeni u raznolikosti/različitosti) |
|||
 |
|||
| Službeni jezici | Pogledajte Zvanični jezici Evropske unije2 | ||
| Predsednik Evropskog Saveta | Wolfgang Schüssel (Austrija3) | ||
| Predsednik Evropske komisije | Žoze Manuel Durao Barozo (José Manuel Durão Barroso) | ||
| Predsednik Evropskog Parlamenta | Žosep Borel (Josep Borrell) | ||
| Površina - Ukupno |
sedma4 3.976.372 km² |
||
| Stanovništvo - Ukupnol (2004) - Gustina |
treća4 454,900,000 (EU-25) 116,4 stanovnika/km² |
||
| BDP (2003) - Ukupno - Po stanovniku |
Prva4 €9.752·10¹² [1] €21,400 |
||
| Formiranje Kao EEZ - Osnovana - Primenjena Kao EU |
Ugovor u rimu - 25. mart, 1957. - 1. januar, 1958. Ugovor iz Mastrihta |
||
| Monete | Evro (Euro) (EUR ili €;)5 | ||
| Vremenska zona | UTC 0 do +26 | ||
| Himna | Oda radosti | ||
| Internet domen | .eu (od 2005.); drugi nivo domena .eu.int , u upotrebi | ||
| Pozivni telefonski broj | +37 (predloženo) | ||
| Dan Evropske unije | 9.maj | ||
| 1 Nazivi EU na drugim jezicima 2 Države članice mogu imati druge zvanične/službene jezike 3 Do 1. jula 2006. 4 ako se računa pojedinačno 5 Koristi se kao eurozona od strane EU i njenih institucija 6 +1 do +3 tokom DST; French overseas départements, UTC -4 do +4 7Svaka država članica ima svoj pozivni broj, u zonama 3 i 4 |
|||
Evropska unija (skraćeno: EU) je unija (zajednica) dvadeset pet evropskih država.
Unija je oformljena pod sadašnjim imenom Ugovorom o Europskoj uniji (više poznatim pod imenom Mastrihtski ugovor) 1992. godine. Mnogi aspekti EU su postojali i prije potpisivanja ovog ugovora, preko raznih organizacija oformljenih '50. godina dvadesetog veka/stoljeća.
Političke aktivnosti Europske unije se ispoljavaju u mnogim sverama, od politike zdravstva i ekonomske politike do inostranih/inozemnih poslova i obrane. U zavisnosti od razvijenosti svake zemlje ponaosob, organizacija Europske unije se razlikuje u različitim oblastima. EU je definirana/definisana kao federacija u monetarnim odnosima, agrokulturi, trgovini i zaštiti životne sredine; konfederacija u socijalnoj i ekonomskoj politici, zaštiti potrošača, unutrašnjoj politici; i kao međunarodna organizacija u spoljnoj politici. Glavna oblast na kojoj EU počiva je jedinstveno tržište koje se bazira na carinskoj uniji, jedinstvenoj moneti (usvojenoj od strane 12 članica), zajedničkoj agrokulturnoj politici i zajedničkoj politici u sferi ribarstva.
29. oktobra 2004, predsednici i premijeri europskih država doneli su prvi ustav Evropske unije, koji trenutno čeka ratifikaciju pojedinačno svake zemlje potpisnice. Ratifikacija je trenutno suspendirana jer su ga odbili glasači na referendumima u Francuskoj i Holandiji.
- Vidjeti: Spisak država članica EU
Sadržaj/Садржај |
[edit] Status
Evropska unija je najmoćnija regionalna organizacija koja trenutno u svijetu postoji. Kao što se iz prethodnog može vidjeti, u nekim oblastima gdje su države članice svoj suverinitet prepustile Europskoj uniji, može se reći da je Europska unija federacija ili konfederacija. Unija nema pravo da premjesti dodatna ovlašćenja drugih članica na sebe bez dopuštenja određene članice. Isto tako, određeni broj članica rukovodi samostalno svojim politikama od nacionalnog interesa, kao što su inostrani/inozemni poslovi, odbrana/obrana, valuta.
Zahvaljujući ovakvom ustrojstvu, Europska unija se ne može definirati ni kao internacionalna organizacija ni kao konfederacija ili federacija. Moglo bi se reći da je sui generis cjelina.
Trenutni i budući status Europske unije je predmet velike političke pažnje unutar nekih članica EU.
[edit] Pravna osnova
Pravna osnova Evropske unije su ugovori između njenih članica. Oni su donošeni tokom godina. Prvi takav ugovor je Ugovor u Parizu (1951) kojim je oformljena Europska zajednica za ugalj /ugljen i čelik između šest europskih zemalja. Ovaj ugovor je istekao pre donošenja docnijih ugovora. Sa druge strane, Rimski ugovor (1957) i dalje traje, poslije njega je donesen Mastrihtski ugovor (1992), koji je Evropsku uniju konstituisao/konstituirao pod tim imenom. Najviše amandmana na Rimski ugovor se ticalo pristupa 10 novih članica 1. maj/svibanja 2004.
Članice EU su se nedavno dogovorile oko teksta Europskog Ustava koji će, ako se ratifikuje/ratificira od strane članica, postati prvi zvanični/službeni ustav EU zamjenjujući sve dotadašnje ugovore.
Ako Ustav ne prođe prilikom ratifikacije svih članica, onda bi možda bilo neophodno ponovo otvoriti pregovore u vezi njegovog donošenja. Većina političara i državnih zvaničnika/službenika se slažu oko toga da je sadašnji pred-ustav neodgovarajući za trenutnih 25 država članica (kao i za buduće). Stariji političari (naročito u Francuskoj) imaju stav da ako ustav ne ratifikuje/ratificira nekoliko članica treba „nastaviti bez njih“.
Vidjeti također:
- Ugovori Europske unije
- Ugovor o Ustavu Evropske unije
[edit] Sedišta institucija Evropske unije
- Evropska unija nema zvanični/službeni glavni grad, a sjedišta njenih institucija se nalaze u nekoliko različitih gradova. Brisel je sjedište Evropske komisije i Saveta Evropske unije (Savet ministara), kao i domaćin sastanaka i plenarnih zasjedanja Evropskog parlamenta. Brisel se upravo zbog ovoga smatra de fakto glavnim gradom EU.
- Strazbur je sjedište Evropskog parlamenta i domaćin je većine plenarnih zasjedanja.
- Evropski sud pravde i sekretarijat Europskog parlamenta se nalaze u Luksemburgu.
- Europska centralna banka je smeštena u Frankfurtu.
[edit] Trenutna pitanja
Glavna pitanja sa kojima se Europska unija u ovom trenutku bavi je njeno proširenje na jug i istok, odnosi sa Sjedinjenim Američkim Državama, revizija pravila Pakta za stabilnost i ratifikacija Ustava Evropske unije od strane država članica.
[edit] Početak i povijest/istorija/historija
Glavni članak: Istorija Evropske unije
Pokušaji da se ujedine disparatne nacije Europe prethode nacionalnoj državi. Oni su se dešavali konstantno kroz povijest kontinenta još od propasti Rimskog Carstva. Franačko carstvo Karlemanija, Sveto Rimsko Carstvo i Poljsko-Litvanski Komonvelt su ujedinili velika prostranstva. Mnogo kasnije, tokom 19. veka - carinske unije pod Napoleonom i osvajanja nacističke Nemačke '40. godina dvadesetog stoljeća su imala samo trenutno postojanje.
S obzirom na izvorne jezičke i kulturne različitosti u Europi, ovi pokušaji obično su podrazumevali vojno potčinjavanje nevoljnih i neposlušnih nacija, što bi potom dovelo do nestabilnosti i konačnog neuspjeha. Jedan od prvih predloga za mirno ujedinjenje kroz suradnju i jednakost članstva dao je začetnik pacifizma Viktor Igo (1851). Nakon katastrofa Prvog, a zatim i Drugog svjetskog rata, pokretačka snaga za osnivanje Europske unije (odnosno onoga iz čega će se ona potom razviti) značajno je porasla, vođena željom da se Europa obnovi i sprječi mogućnost da se takvi užasi rata ikada ponove. Evropska zajednica za ugalj/ugljen i čelik (oformljena 1951, a koju su činile: Zapadna Nemačka, Francuska, Italija i zemlje Beneluksa) je bila inicijalna kapisla za dalje ujedinjenje Evrope.
Prva carinska unija, koja se izvorno zvala Europska ekonomska zajednica, osnovana je Rimskim ugovorom 1957, a implementirana 1. siječanja 1958. Kasnije se promjenila u Europsku zajednicu, koja je sada „prvi stub“ Europske unije. EU se razvila od trgovačkog sistema do ekonomskog i političkog partnerstva. Za više detalja, molimo vas pogledajte članak Istorija/povijest/historija Evropske/Europske unije .
[edit] Metode
Da bi postigla svoj cilj, Europska unija želi da oformi infrastrukturu koja prelazi preko državnih granica. Harmonizovani/hermonizirani standardi prave veće i produktivnije tržište; a države članice mogu da oforme svoju carinsku uniju bez gubitaka. Na primjer, države čiji građani nikad ne bi pristali da jedu istu hranu mogu i dalje da se dogovore oko standarda.
U skorije vrijeme, EU nastavlja da širi svoj uticaj na istok. Primila je nekoliko (10) novih članica, a planira da primi još nekoliko novih u skorijoj budućnosti. Nada je da će to uticati na njihove ekonomije, i političku stabilnost, kao što je to svojevremeno bio slučaj sa Španijom, Portugalom i Grčkom.
Dalje proširenje na istok donelo bi na duge staze značajnu korist u ekonomiji, ali zemlje još dalje ka istoku Europe još nisu podobne za ulazak u Uniju, naročito zbog njihovih ekonomija. Proširenje Evropske unije bi mnogo značilo za razrješenje post-ratne krize na području bivše Jugoslavije, kao i na Kipru.
[edit] Države članice i proširenja
Glavni članci: Članice Europske unije, Proširenje Evropske unije, Države koje se graniče sa Europskom unijom, Kriterijumi za članstvo u EU.
Od 1. maja/svibnja 2004. EU ima 25 zemalja članica. Ukupna površina tih 25 zemalja je 3.892.685 km². Da je jedinstvena zemlja, bila bi sedma po redu država u svetu po površini. Broj građana EU (pod uvjetima Mastrihtskog sporazuma) u 25 zemalja je otprilike 453 miliona (mart/travanj 2004). Bila bi dakle treća po redu poslije Kine i Indije, da se radi o pravoj državi.
U periodu od 1952/1958. šest osnivačkih zemalja EU bile su: Belgija, Francuska, Zapadna Nemačka, Italija, Luksemburg i Holandija. Devetnaest budućih zemalja su joj se pridružile u „talasima proširenja“ koji su dati u sledećoj tabeli:
| Godina | Države |
|---|---|
| 1973. | Danska, Republika Irska i Velika Britanija |
| 1981. | Grčka |
| 1986. | Portugalija i Španija |
| 1995. | Austrija, Finska i Švedska |
| 2004. | Kipar, Češka Republika, Estonija, Mađarska, Letonija, Litvanija, Malta, Poljska, Slovačka i Slovenija |
Napomene:
- Grenland, koji je sastavni deo Danske je na referendumu (1979) napustio sve evropske institucije 1985. godine.
- 1990. godine teritorija i stanovništvo Evropske zajednice su uvećani kada se Istočna Nemačka ponovo ujedinila sa Zapadnom Nemačkom.
[edit] Buduće članice, ostale zemlje
Sledeće proširenje će se desiti 2007. godine, kada će se Bugarska, Rumunija pridružiti EU. Hrvatska i Makedonija su takođe zvanični kandidati, i za verovati je da će se pridružiti EU u tom vremenskom periodu. Turska je jedini drugi oficijelni kandidat za koju se ne zna tačan datum prijema. Ostale informacije možete naći na članku Proširenje Evropske unije.
Mnoge države, kao što su Norveška,Švajcarska i Island, ne žele da uđu u EU, ali s njom imaju specijalne sporazume.
[edit] Status prekomorskih teritorija
Neke teritorije imaju zvanične odnose sa članicama EU zahvaljujući kolonijalnoj prošlosti, kulturnim vezama ili geografskom položaju. Tu se pre svega misli na prekomorske teritorije Francuske, Španije, Holandije i Velike Britanije.
[edit] Ekonomski položaj
Trenutno (februar 2005.) EU ima najveću ekonomiju na svetu sa, BDP od 8.639•10¹² evra (ili 11.323•10¹² USD sa kursom od 1,31$ za 1 evro u 11. januara, 2005. [vidi tabelu]). [2]
[edit] Standard Života
Sledi tabela sa podacima o BDP po glavi stanovnika u svakoj državi EU ponaosob. Podaci su iz 2004.
| Država | BDP (PPP) | BDP (PPP) po glavi stanovnika |
|---|---|---|
| miliona klirinških dolara | klirinških dolara | |
| Evropska Unija | 11.323.496 | 23.9051 |
| Template:LUKS | 28,123 | 61,816 |
| Template:RIR | 144,330 | 35,879 |
| Template:DAN | 173,339 | 32,136 |
| Template:AUS | 251,484 | 30,781 |
 Belgija |
294,628 | 28,662 |
| Template:HOL | 466,585 | 28,590 |
| Template:ŠVE | 255,373 | 28,335 |
| Template:NEM | 2,318,114 | 28,104 |
| Template:FIN | 145,913 | 27,956 |
| Template:VBR | 1,665,013 | 27,777 |
| Template:ITA | 1,582,060 | 27,480 |
 Francuska |
1,671,100 | 27,047 |
 Španija |
939,153 | 22,835 |
| Template:SLO | 75,990 | 20,450 |
| Template:MAL | 7,894 | 20,119 |
| Template:GRČ | 215,983 | 19,563 |
| Template:KIP | 15,436 | 19,224 |
 Portugal |
188,206 | 18,428 |
| Template:ČEŠ | 166,134 | 16,265 |
| Template:MAĐ | 150,487 | 15,342 |
| Template:SLOR | 72,475 | 14,060 |
| Template:EST | 18,181 | 13,107 |
| Template:LIT | 41,099 | 11,871 |
| Template:POLj | 443,727 | 11,428 |
| Template:LET | 24,336 | 10,387 |
*Izvor podataka MMF internet adrese: 2004 GDP PPP, 2004 GDP PPP po glavi stanovnika.
PPP je skraćenica za Purchasing-Power-Parity, treba prevesti BDP EU je manji od BDP Sjedinjenih Američkih država koji iznosi USD 38,031 po glavi stanovnika (2004).
[edit] Institucije
Evropska unija ima nekoliko institucija:
- Evropski parlament (732 članova)
- Savet Evropske unije (ili 'Savet ministara') (25 članova)
- Evropska komisija (25 članova)
- Evropski sud pravde (15 sudija)
- Evropski finansijski sud (25 članova)
Savet Evrope (25 članova) nije institucija već "kvazi-institucija"
Postoji nekoliko finansijskih tela:
- Evropska centralna banka (koji zajedno sa nacionalnim (narodnim) bankama čini Evropski sistem centralnih banaka)
- Evropska investiciona banka (uključujući Evropski investicioni fond)
Postoji još mnogo tela zadužena za sprovođenje objektivne politike i pravde. To su tzv. Agencije Evropske unije.
Literatura (sa engleske Vikipedije):
- Europe Recast: A History of European Union by Desmond Dinan (Palgrave Macmillan, 2004) ISBN 0333987349
- The Great Deception: The Secret History of the European Union by Christopher Booker, Richard North (Continuum International Publishing Group - Academi, 2003) ISBN 0826471056
- Understanding the European Union 2nd ed by John McCormick (Palgrave Macmillan, 2002) ISBN 033394867X
- The Institutions of the European Union edited by John Peterson, Michael Shackleton (Oxford University Press, 2002) ISBN 0198700520
- The Government and Politics of the European Union by Neill Nugent (Palgrave Macmillan, 2002) ISBN 0333984617
- The European Union: A Very Short Introduction by John Pinder (Oxford, 2001) ISBN
- This Blessed Plot: Britain and Europe from Churchill to Blair by Hugo Young (Macmillan, 1998) ISBN 0333579925
[edit] Spoljašnje poveznice
[edit] Evropska unija On-Line
Zvanični sajt EU, europa.eu, na Zvaničnim jezicima. Some subpages:
- Evropska komisija – mape Evrope
- Konferencije za štampu i govori (MP3 i RealAudio).
- Politika EU prema Kini
[edit] Ostale internet adrese
- CIA-ina činjenična knjiga država
- EurActiv.com Nezavisni medijski portal posvećen EU
- EU in the USA – EU delegacija u SAD-u
- Dadalos, Internacionalni UNESCO obrazovni građanski sistem, Mirovna i obrazovanja za ljudska prava: bazični kurs EU
- EU Observer – Info veb sajt u vezi EU
- Euronews – TV stanica na jezicima EU
- EU News – vesti Evropske unije
- BBC News: Unutar Evrope ...menjanje evrope...
- Yahoo – Evropska unija – kategorija stranica
|
|
 |
|---|---|
| Austrija | Belgija | Grčka | Danska | Estonija | Irska | Italija | Kipar/Cipar | Letonija | Litvanija/Litva | Luksemburg | Mađarska | Malta | Nemačka | Poljska | Portugal | Slovačka | Slovenija | Ujedinjeno Kraljevstvo | Finska | Francuska | Holandija/Nizozemska | Češka | Švedska | Španija/Španjolska | |
