Samuel Beckett

Z Wikipedii

Samuel Barclay Beckett (ur. 13 kwietnia 1906 w Foxrock k. Dublina, zm. 22 grudnia 1989 w Paryżu) – irlandzki dramaturg, prozaik i eseista, tworzący początkowo w języku angielskim, a od 1945 w języku francuskim.

Urodził się w Irlandii w rodzinie protestanckiej. Studiował filologię romańską w Trinity College, gdzie potem przez jakiś czas wykładał, jednakże Irlandia, atmosfera domu rodzinnego, potem zaś śmierć ojca (1933) wpędziły go w depresję nerwową i ostatecznie Beckett osiadł w Paryżu. Brał czynny udział we francuskim ruchu oporu. W 1969 r. został uhonorowany literacką Nagrodą Nobla, której nie odebrał osobiście.

Postać ojca pojawia się w jego utworach mityzowana lub nawet deifikowana, matka zaś w kontekście gorzkim i ironicznym (w życiu była zimną bigotką).

Na studiach Becketta fascynowała filozofia: Kartezjusz, George Berkeley, Henri Bergson, Arthur Schopenhauer; klasyka francuska i włoska, poezja francuska: Charles Baudelaire, Arthur Rimbaud, Guillaume Apollinaire; Marcel Proust. Był wyznawcą i pomocnikiem Jamesa Joyce'a.

Spis treści 1 Duchowość Becketta 2 Dzieła 3 Kalendarium 4 Zobacz też

[edytuj] Duchowość Becketta

Jego świadomość artystyczną skrystalizowały doświadczenia choroby i samotności. Poza tym trudno wpisać go w jakiś prąd literacki, był tak zwaną "osobistością odrębną". Beckett to typ myśliciela – poety oddanego zagadce i antynomiom bytu oraz próbom ich artykulacji. Zajmowały go głównie kwestie egzystencjalne, problemy etyczne i poznawcze. W swej istocie dzieło Becketta to imitacja świata stworzona w materii prostego języka – dla Becketta ważniejsza była treść. Takie podejście wyrasta z duchowości Becketta, który przeżywał ból egzystencji, niepokój metafizyczny, ponadto był bardzo wrażliwy na cierpienie, z drugiej strony pełen był pasji poznawczej, miał analityczny umysł i wolę dojścia do istoty rzeczy. Nie mógł się pogodzić ze swoim istnieniem, brakowało mu fundamentalnej zgody na życie. Buntował się przeciwko byciu.

Beckett czuł się spokrewniony ze "skrzywdzonymi i poniżonymi", czuł się bratem wszystkich poniżonych, miał duszę wyrzutka i kloszarda. Był bardzo aktywny społeczno-politycznie – wspomagał przede wszystkim więźniów. Nawet komunikował się przy pomocy lusterka z więźniami z sąsiadującego z jego mieszkaniem więzienia. Nie pozwalał wystawiać swoich sztuk w Afryce Południowej, protestował przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce. Nigdy nie wykorzystał swych talentów w celach komercyjnych, żył w nędzy.

Warto dodać, że sam nigdy nie podchodził zbyt poważnie do swej twórczości.

Bohaterowie jego dzieł zadają sobie pytania zasadnicze (jak u Camusa czy Czechowa), jednakże świat przestawiony jest bardzo niedookreślony, czas i miejsce prawie nie grają roli, pokazuje w ten sposób Beckett, że interesują go świat i natura w ogóle. Nawet gdy świat przedstawiony może za chwilę zginać przygnieciony odpadkami cywilizacji (Beckett miał złe doświadczenia z cywilizacją amerykańską – działała na niego przytłaczająco), bohaterowie ciągle wierzą i mają nadzieję – to odróżnia ich od zwierząt.

Beckett swoje dzieła tłumaczył z angielskiego na francuski i odwrotnie. Tłumaczenia te były jednak dość dowolne, w związku z czym różne wersje językowe zawierają drobne różnice. Prócz sztuk teatralnych pisał słuchowiska radiowe, spektakle telewizyjne, a nawet scenariusz filmowy. Niektóre sztuki reżyserował samodzielnie.

[edytuj] Dzieła

• Whoroscope (1930)
• Proust (1931)
• Murphy (1938)
• Watt (1953)
• Molloy (1951)
• Malone umiera (1951)
• Nienazywalne (1953)
• Czekając na Godota (1954)
• Końcówka (1957)
• Ostatnia taśma Krappa (1959)
• Szczęśliwe dni (1961)
• Komedia (1964)
• Oddech(1970)
• Nie ja (1973)
• Kroki (1976)

[edytuj] Kalendarium

• 1906 Samuel Barclay Beckett urodził się w Foxcrock na południowym krańcu Dublina. Jego przodkami byli francuscy hugenoci przybyli do Irlandii w XVII wieku.
• 1911-1919 Po niedługim okresie nauki w Akademii Mrs. Idy Elsner wstępuje do Earlsfort House School, która jest znana ze swych osiągnięć w nauczaniu języka francuskiego.
• 1920-1923 Samuel pobiera naukę w Portora Royal School w Północnej Irlandii. Uzyskuje dobre wyniki w sporcie.
• 1923-1927 W tym okresie uczęszcza do Trinity College w Dublinie. Jako student sztuk wyzwolonych wybiera języki nowożytne. Jego wychowawcą zostaje bardzo dobry znawca Berkeleya, Kartezjusza oraz Bergsona, natomiast nauczycielem języka francuskiego jest poważny krytyk Racine'a, Ronsarda i Corneille'a. Beckett uważnie czyta Dantego.
• 1928 Przez dziewięć miesięcy pobiera naukę języka francuskiego w Belfaście z ulgą rozstaje się ze szkołą i wyjeżdża do Paryża na trwający dwa lata kontrakt z Ecole Normale Superieure. Poprzez znajomość z lektorem Thomasem Mc Greevy'm z Trinity dostaje się do kręgu Jamesa Joyce'a, który pracuje wówczas nad "Finnegans Wake".
• 1929-1930 Publikuje swoje pierwsze utwory: opowiadanie "Assumption" oraz esej o Finnegans Wake. Pomaga Joyce'owi, który to dyktuje mu czasami fragmenty utworu, pracuje nad przekładami z poezji francuskiej. Lato spędza wraz z kuzynką Peggy Sinclair. Lato to spędza w Kassel i nad Bałtykiem. We wrześniu odwiedza Dublin.
• 1931 Ukazuje się pierwsza samodzielna publikacja Becketta, jest to poemat "Whoroscope". Beckett pomaga przy francuskim przekładzie "Finnegans Wake". w Dublinie podpisuje trzyletni kontrakt z Trinity Collage, natomiast w grudniu otrzymuje tytuł Master of Arts. Przed Bożym Narodzeniem przez Paryż jedzie do Kessel.
• 1932 Z Kessel wysyła do Trinity swoją rezygnację. Wyjeżdża do Paryża, gdzie rozpoczyna współpracę z angielskojęzycznymi pismami paryskimi. Tutaj tłumaczy "Statek pijany" Rimbauda oraz pisze swą pierwszą powieść "Dream of Fair to Middling". Wydawcy dla tej książki szuka aż w Londynie. Niestety bez powodzenia. Wraca do swojego rodzinnego domu.
• 1933 W maju na gruźlicę umiera Peggy Sinclair, natomiast w czerwcu na atak serca umiera ojciec Becketta. Beckett zrzeka się udziału w rodzinnej firmie i otrzymuje niewielką roczną rentę. Wydawnictwo Chatto i Windus zgadza się opublikować zmodyfikowaną wersję "Dream". Samuel tymczasem pisze wiersze, coraz częściej choruje. Pod koniec roku na krótko odwiedza Londyn.
• 1934-1935 Mieszka w Londynie, pisze recenzje dla lokalnej prasy. Rozpoczyna prace nad powieścią "Murphy". Zwiedza muzea i galerie, słucha wykładu Junga oraz studiuje psychiatrię i psychologię. Poddaje się terapii w klinice psychiatrycznej. Czyta Schopenhauera oraz Nietzschego. Wiosną 1934 roku w Londynie ukazuje się More Pricks then Kicks, natomiast wiersze w tomie Echo's Bones w Paryżu rok później. W grudniu 1935 roku wraca do Dublina.
• 1936 Bez powodzenia szuka pracy. Ukończoną powieść Murphy rozsyła do wydawców. Odrzuciło ją czterdziestu dwóch wydawców. We wrześniu wyjeżdża w podróż po Niemczech. Dociera do Berlina.
• 1937 Podczas podróży odwiedza Hamburg, Hanower, Magdeburg, Halle, Drezno oraz Norymbergę. Wielkanoc spędza w Monachium w tanim hotelu, gdzie chory i przygnębiony postanawia zakończyć podróż. W drodze powrotnej zatrzymuje się w Amsterdamie i Londynie. Ponownie bezskutecznie szuka pracy w Dublinie. Rozpoczyna pracę nad dramatem "Human Wishes", którego głównym bohaterem jest Samuel Johnson. Po wielu konfliktach, rozterkach z matką i samym sobą postanawia opuścić Irlandię. Przyjeżdża do Paryża, gdzie odnawia przyjaźń z Joyce'em.
• 1938 W styczniu zostaje ugodzony nożem przez nieznanego człowieka. Podczas pobytu w szpitalu odwiedza go przyszła żona Suzanne Dumesnil. Na jesień wprowadza się do małego mieszkania przy rue des Favorites. W Londynie, za wstawiennictwem Herberta Reada zostaje wydana powieść "Murphy". Beckett postanawia przełożyć powieść na język francuski. Joyce pozytywnie ocenia Murphy'ego.
• 1939-1941 Wybuch wojny zastaje Becketta w Irlandii. Postanawia natychmiast wrócić do Paryża. Udaje mu się skończyć tłumaczenie Murphy'ego. Podczas słynnego exodusu, w czerwcu 1940 roku, opuszcza miasto i ucieka na południe, lecz już w październiku powraca do okupowanego Paryża i pracuje w konspiracji.
• 1942-1944 Podczas obławy udaje mu się uciec do strefy nieokupowanej. W wiosce Roussillon, wraz z Suzanne, spędza dwa i pół roku. W tym czasie pisze ostatnią powieść po angielsku, "Watt".
• 1945-1946 Wiosną odwiedza w Irlandii rodzinę. Po powrocie do Francji otrzymuje Złoty Krzyż Wojenny, pracuje jako tłumacz w szpitalu polowym Irlandzkiego Czerwonego Krzyża. Wraca do mieszkania w Paryżu i przystępuje tam do napisania swojej pierwszej powieści w języku francuskim "Mercier et Camier" (Mercier i Camier). W języku francuskim pisze trzy nowele: "La Fin" (Koniec), "Le Calmant" (Narkotyk) i "L'Expulse" (Wygnany) oraz powieść "Premier Amour" (Pierwsza miłość). Swoje czterdzieste urodziny spędza z matką w Dublinie.
• 1947 Ukazuje się "Murphy" w języku francuskim, jego nakład wyniósł trzy tysiące. W ciagu całego roku sprzedano tylko sześć egzemplarzy, a do roku 1951 łącznie dziewięćdziesiąt pięć. W tym roku pisze trzyaktową sztukę Eleutheria, która jest zapowiedzią "Czekając na Godota", ale ze znacznie bogatszym światem scenicznym. Suzanne zostaje agentem Becketta. Beckett pisze "Molloya", który jest pierwszą częścią trylogii francuskiej.
• 1948 Publikuje swoje wiersze w "transition 1948". Podczas wakacji w Irlandii przepisuje na maszynie drugą część trylogii "Malone meurt" (Malone umiera). Udziela również lekcji języka angielskiego.
• 1949 W styczniu kończy "Czekając na Godota", współpracuje z UNESCO.
• 1950 W połowie czerwca jedzie do Irlandii, wezwany przez umierającą matkę. Przepisuje na maszynie "Nienazywalne" oraz próbuje tłumaczyć na angielski "Molloya" i "Malone umiera". W sierpniu umiera matka. Pisze "Teksty na nic". W listopadzie "Molloya" przyjmuje wydawnictwo Editions de Minuit.
• 1951 "Molloy" ukazuje się w marcu. Powieść spotyka się z dobrymi recenzjami, które przyspieszają wydanie "Malone umiera" – ukazuje się pod koniec roku.
• 1952 Radio francuskie przedstawia fragmenty "Czekając na Godota". W listopadzie Roger Blin podpisuje z Beckettem umowę na wystawienie Godota. Beckett uczestniczy we wszystkich próbach, i jednocześnie sztuka ukazuje się drukiem.
• 1953 5 stycznia przełomowa data w karierze Becketta, jak również w historii nowoczesnego teatru – w teatrze Babylone odbywa się premiera "Czekając na Godota". Następna inscenizacja Godota w Paryżu ma miejsce w połowie września, później tournee po Francji, Szwajcarii, Włoszech i Niemczech. Ponieważ Beckett był nieobecny na styczniowej premierze, ogląda Godota w Berlinie, tłumaczy ją również na język angielski. Drukiem ukazują się "Watt" i "Nienazywalne".
• 1954 W kwietniu jedzie do Irlandii, gdzie brat Frank umiera na raka płuc. Kończy tłumaczenie "Molloya" i zaczyna "Malone umiera". Latem ukazuje się w Nowym Jorku angielska wersja Godota. Beckett zaczyna pisać sztukę "Fin de parite" (Końcówka).
• 1955 W języku angielskim ukazuję się "Molloy", we francuskim "Teksty na nic". W Londynie i Dublinie odbywa się premiera Godota. Beckett nadal pracuje nad "Końcówką".
• 1956 Premiera "Czekając na Godota" w Nowym Jorku okazuje się sukcesem. Beckett kończy dwuaktową wersję "Końcówki". "Malone umiera" ukazuje się po angielsku. Beckett pracuje nad "Aktami bez słów" oraz bez powodzenia poszukuje wystawcy dla "Końcówki".
• 1957 W BBC ma miejsce premiera "Którzy umierają", natomiast w marcu utwór ukazuje się po francusku. Na język angielski Beckett tłumaczy "Końcówkę". Polska premiera Godota w Teatrze Współczesnym w Warszawie.
• 1958 Wakacje Beckett spędza w Jugosławii, odwiedza również Anglię i Szwajcarię. Zostają opublikowane angielskie przekłady "Końcówki" i "Nienazywalnego", ukazuje się również sztuka "Ostatnia taśma Krappa". Jej premiera odbywa się październiku w Londynie.
• 1959 Beckett pisze słuchowisko "Popioły" oraz pantomimę "Akt bez słów II". W języku francuskim ukazują się przekłady "Krappa" i "Popiołów". Angielska inscenizacja "Popiołów" została laureatką Grand Prix Italia.
• 1960 Beckett bierze udział w próbach do francuskiej premiery "Krappa", która ma miejsce w marcu. W sierpniu kończy utwór pisany prozą "Jak jest". Rozpoczyna pisanie sztuki "Radosne dni". Pod koniec roku, w grudniu, przeprowadza się z rue des Favorites na Montparnasse.
• 1961-1962 Drukiem ukazują się "Wiersze po angielsku", "Radosne dni" i "Jak jest". W Bielefels odbywa się premiera opery według "Krappa". Wielki sukces odnoszą "Radosne dni", które mają swoją premierę w Schiller Theater w Berlinie. Beckett otrzymuje Międzynarodową Nagrodę Wydawców, pisze "Komedię" i "Cascando".
• 1963 Tłumaczy "Komedię" na język francuski oraz bierze udział w próbach do światowej prapremiery tej sztuki w Ulm. Po francusku ukazują się "Radosne dni", które zostają wystawione jesienią. Odbywa się irlandzka premiera tej sztuki.
• 1964 Okres intensywnej pracy w teatrze. W styczniu ma miejsce amerykańska premiera "Komedii", w lutym francuska inscenizacja "Końcówki", w marcu londyńska premiera "Komedii" – w próbach do tych przedstawień uczestniczy Beckett. W lipcu odbywa swą jedyną podróż do Ameryki, gdzie bierze udział w realizacji "Filmu", według własnego scenariusza. Na jesień BBC przedstawia "Cascando", natomiast w grudniu realizacja pierwszej pełnej wersji Godota w Royal Court. W języku angielskim ukazuje się "Jak jest"
• 1965 Beckett pisze skecz dramatyczny po angielsku "Tam i z powrotem" (Come and Go), sztukę telewizyjną "Słuchaj, Joe" (Ech, Joe) oraz prozę francuską "Wyobraźnia martwa, wyobraźcie sobie" (Imagination morte, imaginez).
• 1966 Pisze po francusku utwory prozą: "Dzyń" (Bing) oraz "Dosyć" (Assez). Zaczyna pisać "Wyludniacza" (Le depeupleur). Podejmuje pierwsze prace reżyserskie: "Słuchaj, Joe" dla telewizji niemieckiej i "Tam i z powrotem" we Francji.
• 1967 Przez drobny wypadek wiosną choruje przez większą część roku. Udaje mu się jednak wydać po francusku zbiór w tomie "Tetes mortes" oraz wiersze "Peomes", natomiast po angielsku wydaje "Tam i z powrotem" oraz scenariusz "Filmu". Reżyseruje "Końcówkę" w Berlinie Zachodnim.
• 1968 "Watt" ukazuje się we Francji, a w Anglii tom prozy "No's Knife". Beckett sprzeciwia się realizacji scenicznej wersji słuchowiska "Którzy upadają". Odbywa jedną z ostatnich podróży do Irlandii, gdzie umiera jego ciotka.
• 1969 Choroba zmusza Becketta do wyjazdu na Maderę, natomiast jesienią do Tunezji, tam tez zastaje go wiadomość o otrzymaniu Nagrody Nobla. Nie uczestniczy w ceremonii, aby uniknąć reporterów ukrywa się gdzieś w Portugalii. Reżyseruje niemiecką wersję "Ostatniej taśmy Krappa" oraz publikuje "Bez" (Sans).
• 1970 Wydawnictwo Editions de Minuit publikuje "Wyludniacza". Ukazują się również, napisane dwadzieścia lat wcześniej, "Mercier i Camier" oraz "Pierwsza miłość".
• 1971 Po angielsku publikuje "Oddech" oraz "Wyludniacza". Reżyseruje "Radosne dni" w wersji niemieckiej w Schiller Theater.
• 1972 Kilka tygodni spędza w Maroko. Pisze nową sztukę "Nie ja" (Not I), której amerykańska premiera okazuje się wielkim sukcesem.
• 1973 W Londynie ma miejsce premiera "Nie ja". Sztuka ukazuje się w języku angielskim.
• 1974 Dla aktora Patricka Magee pisze "Wówczas w tamtym czasie" (That Time). W grudniu rozpoczyna próby do własnej inscenizacji Godota w teatrze Schillera.
• 1975 Dla aktorki Billie Whitelaw pisze "Kroki" (Footfalls). W marcu odbywa się berlińska premiera "Czekając na Godota", z wieloma zmianami w stosunku do wersji oryginalnej.
• 1976 Dla telewizji pisze: "Trio duchów" (Ghost Trio) oraz "...tylko chmury..." (...but the clouds...). Reżyseruje w Berlinie w wersji niemieckiej "Wówczas" oraz "Kroki". W maju w Londynie odbywa się festiwal sztuk Becketta z okazji jego siedemdziesiątych urodzin. Ukazuje się pierwszy numer "Journal of Beckett Studies". Wydaje tom prozy "Pour finir encore".
• 1977 W telewizji BBC odbywają się pierwsze inscenizacje "Trio duchów" oraz "...tylko chmury...". Beckett publikuje "Ends and Odds" – zbiór krótkich sztuk i skeczów dla telewizji i radia oraz "Collected Poems in English" – tom, który zawiera wiersze od "Whoroscope" do roku 1974. Reżyseruje "Ostatnią taśmę Krappa" w Berlinie. Ukończył cykl miniatur poetyckich "Mirliton-nades".
• 1980 Ukazuje się, napisany po angielsku, a następnie przetłumaczony na francuski, najdłuższy w okresie kilkunastu lat utwór prozą "Towarzystwo". Trwają przygotowania do obchodów siedemdziesiątych piątych urodzin Becketta. Beckett nie chce w nich uczestniczyć. Pracuje nad kilkoma krótkimi utworami.

[edytuj] Zobacz też

• literatura