Arthur Schopenhauer
Z Wikipedii
Arthur Schopenhauer (ur. 22 lutego 1788r. w Sztutowie, zm. 21 września 1860r. we Frankfurcie nad Menem) filozof niemiecki.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
Artur Schopenhauer urodził się jako syn zamożnego kupca i literatki. W młodości studiował na kilku krajowych i zagranicznych uniwersytetach (Heidelberg, Piza) oraz prowadził życie "bon-vivanta" sporo podróżując turystycznie po całej Europie. Jego nastawienie do życia zmieniła dopiero wyprawa do Indii gdzie zafascynował go buddyzm. Został habilitowany w Berlinie w 1820 r. Po tym doświadczeniu osiadł we Frankfurcie nad Menem gdzie opublikował książkę, która jest jednocześnie jego najważniejszym dziełem filozoficznym (Świat jako wola i wyobrażenie - 1819). Dziełem tym zwrócił na siebie uwagę niemieckiego środowiska filozofów na skutek czego zaproponowano mu stanowisko privatdocenta na uniwersytecie w Berlinie. Jego pobyt w Berlinie skończył się jednak porażką, na skutek bojkotu jego wykładów przez zwolenników Hegla, który w tym samym czasie zdobywał coraz większą popularność. W końcu, zniechęcony wrócił do Frankfurtu gdzie pędził żywot odludka, żyjąc z majątku odziedziczonego po ojcu.
[edytuj] Poglądy filozoficzne
[edytuj] Fascynacja Kantem
Schopenhauer był początkowo zafascynowany teorią poznania Kanta. Starał się ją jednak oczyścić ze sztucznych konstrukcji i uprościć. Rezultatem jego prac była jednak zupełnie nowa teoria poznania, stojąca w kilku punktach w ostrej sprzeczności z Kantem.
Schopenhauer przyjął za Kantem, że nie ma możliwości bezpośredniego dotarcia ani na drodze poznania zmysłowego ani racjonalnego do "istoty bytu". Zgodził się też z Kantem, że docierające do nas bodźce są porządkowane przez umysł przez formy poznania.
[edytuj] Woluntaryzm poznawczy
Z form poznania wymyślonych przez Kanta pozostawił jednak tylko trzy - czas, przestrzeń oraz przyczynowość, uważając, że wszystkie pozostałe nie są już stale przypisanymi "koniecznymi" formami lecz tylko zmiennymi sposobami "widzenia świata", zależnymi od historii i potrzeb poszczególnych ludzi.
[edytuj] Fenomeny
Kolejnym ważnym wkładem Schopenhauera w teorię poznania była koncepcja fenomenu, z której później rozwinęła się fenomenologia. Schopenhauer dokonał pewnego uzupełnienia rozumowania Kanta. Dla Kanta bezpośrednio dane były wrażenia zmysłowe, zaś Schopenhauer zauważył, że rzadko dostrzegamy bezpośrednio te doznania lecz umysł je zawsze wstępnie filtruje i układa w struktury za pomocą form poznania. Struktury te Schopenhauer nazwał właśnie fenomenami. Ponieważ jednak formy poznania nie były zdaniem Schopenhauera tak jak dla Kanta obiektywne, "konieczne" i jednakowe dla wszystkich ludzi, doszedł on do wniosku że każdy człowiek "sam buduje sobie własne fenomeny" i dlatego te same bodźce wyjściowe mogą u różnych ludzi dawać różne fenomeny.
[edytuj] Wola i popędy
Na koniec poglądy Schopenhauera rozeszły się zupełnie z kantyzmem, Schopenhauer będący pod silnym wpływem buddyzmu, doszedł do wniosku, że wbrew Kantowi ludzie mają bezpośredni dostęp do jednego rodzaju bytu rzeczywistego - mianowicie do własnego wnętrza. Nie chodziło mu jednak o umysł jako całość w sensie Kartezjusza, lecz do najbardziej pierwotnych odczuć i emocji. Zdaniem Schopenhauera każdy ma bezpośredni dostęp do poczucia własnej woli, czyli przemożnej chęci dążenia w określonym kierunku, który jest uwarunkowany podstawowymi popędami. Popędy te (i co za tym idzie także wola) mają jednak charakter zupełnie irracjonalny i często obracają się przeciw nam. Schopenhauer twierdził, że w tej sytuacji jedynym racjonalnym działaniem jest więc zagłębienie się w sobie, przeanalizowanie własnych popędów, zapanowanie nad nimi i w ten sposób "przekroczenie siebie" i pełne przejęcie kontroli nad własną wolą.
Z tych rozważań wynikła też etyka Schopenhauera, która jest praktycznie sformułowaną w europejskich kategoriach filozoficznych etyką współczucia, wyrzeczenia i przekroczenia siebie, znaną od setek lat w obrębie buddyzmu.
[edytuj] Erystyka
Poglądy Schopenhauera na prowadzenie sporów znalazły się w niewielkiej pracy, powstałej wg przypuszczeń wydawców jego dzieł, Mockrauera i Hűbschera, prawdopodobnie w latach 1830-1831, i wydanej dopiero po jego śmierci po raz pierwszy w 1864 r. - Die eristische Dialektik, znana w polskich tłumaczeniach jako Erystyka czyli Sztuka prowadzenia sporów.
[edytuj] Oddziaływanie Schopenhauera
W swoich czasach filozofia Schopenhauera nie była zbyt popularna, gdyż w tym czasie dominował w Niemczech heglizm oraz nieco później marksizm. Z koncepcji Schopenhauera rozwinęło się jednak sporo systemów filozoficznych końca XIX wieku i początku XX wiek, z których część jest popularna do dzisiaj. Można do nich zaliczyć filozofię Nietzschego, który rozwinął woluntarystyczną teorię poznania, fenomenologię w ramach której rozwinęła się koncepcja fenomenu wymyślona przez Schopenhauera, psychoanalizę podążającą za ideą dogłębnego studiowania własnych popędów oraz w końcu egzystencjalizm rozwijający ideę "przekroczenia siebie".
[edytuj] Publikacje
- Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów, ISBN 837020229, Warszawa 2002.
