Nagroda Nobla w dziedzinie literatury

Z Wikipedii

Literacka Nagroda Nobla jest najbardziej prestiżową międzynarodową nagrodą literacką na świecie. Ustanowiona razem z czterema innymi nagrodami przez Alfreda Nobla w testamencie z 1895, jest przyznawana od 1901.

Spis treści 1 Zasady przyznawania Nagrody 1.1 Cykl pracy 1.2 Głosowanie 2 Historia przyznawania Nagrody 3 Dyskusja nad przyznanymi nagrodami 3.1 Kontrowersje 4 Lista laureatów 5 Zobacz też 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Zasady przyznawania Nagrody

Wolą Alfreda Nobla było aby nagroda trafiła w ręce osoby, która stworzy najbardziej wyróżniające się dzieło w kierunku idealistycznym. Oryginalny zapis o tym aby dzieło to powstało w roku poprzedzającym przyznanie został złagodzony do stwierdzenia, że starsze prace mogą być rozpatrywane, jeśli ich znaczenie zostało docenione dopiero niedawno.

Jako organ przyznający nagrodę Nobel wskazał Akademię Szwedzką. Została ona założona na wzór Akademii Francuskiej przez króla Gustawa III w 1786. Akademia składa się z 18 członków, znanych jako De Aderton ("Osiemnastu"). W jej skład wchodzą szwedzcy pisarze, poeci, filolodzy i historycy. Nad wyborem laureata pracuje Komitet Noblowski, składający się z czterech lub pięciu osób, wybrany spośród członków Akademii na okres trzech lat.

Prawo do nominacji mają członkowie Akademii Szwedzkiej oraz innych akademii i instytucji o podobnym charakterze. Prawo to otrzymali także uniwersyteccy profesorowie literatury i filologii, poprzedni laureaci Nagrody, oraz przewodniczący stowarzyszeń odpowiedzialnych za twórczość literacką w danym kraju. Nominacje są tajne przez 50 lat, co oznacza że wszelkie nazwiska potencjalnych kandydatów podawane przed i po ogłoszeniu nagrody są jedynie spekulacjami.

[edytuj] Cykl pracy

Cykl pracy nad przyznawaniem nagrody wygląda następująco:

Wrzesień: członkowie Komitetu Noblowskiego wysyłają około 600-700 tajnych formularzy do osób uprawnionych do nominacji. Nominacje muszą być zgłaszane do 31 stycznia następnego roku.

Luty: Komitet tworzy listę i przekazuje Akademii do zatwierdzenia.

Kwiecień: Komitet wybiera 15-20 nazwisk kandydatów wstępnych do rozpatrzenia przez Akademię.

Maj: Komitet zawęża listę do 5 finalistów do rozpatrzenia przez Akademię.

Czerwiec-Sierpień: Członkowie Akademii zapoznają się z twórczością kandydatów.

Wrzesień: Dyskusja nad twórczością kandydatów.

Październik: Wybór laureata.

Grudzień: 10 grudnia w Sztokholmie odbywa się uroczysta Ceremonia Wręczenia Nagrody Nobla.

[edytuj] Głosowanie

Głosowanie odbywa się w październiku. Dokładny termin jest ustalony i podany odpowiednio wcześniej do wiadomości. W głosowaniu biorą udział członkowie Akademii. Każda osoba uprawniona do głosowania daje sekretarzowi karteczkę z nazwiskiem kandydata. Obowiązuje bezwzględna większość głosów. W przypadku niewyłonienia zwycięzcy, głosowanie jest powtarzane.

[edytuj] Historia przyznawania Nagrody

Pierwszym laureatem Nagrody był Sully Prudhomme. Jej wysokość wyniosła wówczas 150,782 koron szwedzkich (SEK). Obecnie kwota ta wynosi 10 milionów SEK.

Nagrody nie przyznano 7 razy: w latach 1914, 1918, 1935, 1940-1943. Czterokrotnie przyznano ją podwójnie: w latach 1904, 1917, 1966 i 1974. Dwóch pisarzy nie przyjęło nagrody: Jean Paul Sartre i Borys Pasternak (któremu zakazały władze radzieckie).

Jedyny raz nagrodę przyznano pośmiertnie - w 1931 otrzymał ją Erik Axel Karlfeldt, członek Akademii pełniący przez 20 lat funkcję jej sekretarza. Był on dwukrotnie nominowany, lecz nie godził się na przyznanie jej samemu sobie.

[edytuj] Dyskusja nad przyznanymi nagrodami

[edytuj] Kontrowersje

W historii przyznawania nagrody pominięto wielu słynnych pisarzy, takich jak Marcel Proust, James Joyce, Bertolt Brecht, Jorge Luis Borges, Graham Greene czy Witolda Gombrowicza. Z kolei nazwiska niektórych laureatów zostały szybko zapomniane. Wybór kilku laureatów dostarczył kontrowersji związanych z rodzajem i poziomem twórczości przez nich uprawianej. Zaliczyć można do nich Dario Fo i Elfriede Jelinek. Najbardziej kontrowersyjny wybór dotyczył jednak Eyvinda Johnsona i Harry'ego Martinsona z 1974, którzy sami brali udział w głosowaniu.

[edytuj] Lista laureatów

• 2006 - Orhan Pamuk
• 2005 – Harold Pinter
• 2004 – Elfriede Jelinek
• 2003 – John Maxwell Coetzee
• 2002 – Imre Kertész
• 2001 – Vidiadhar Surajprasad Naipaul
• 2000 – Gao Xingjian
• 1999 – Günter Grass
• 1998 – José Saramago
• 1997 – Dario Fo
• 1996 – Wisława Szymborska
• 1995 – Seamus Heaney
• 1994 – Kenzaburo Oe
• 1993 – Toni Morrison
• 1992 – Derek Walcott
• 1991 – Nadine Gordimer
• 1990 – Octavio Paz
• 1989 – Camilo José Cela
• 1988 – Nadżib Mahfuz
• 1987 – Josif Brodski
• 1986 – Wole Soyinka
• 1985 – Claude Simon
• 1984 – Jaroslav Seifert
• 1983 – William Golding
• 1982 – Gabriel García Márquez
• 1981 – Elias Canetti
• 1980 – Czesław Miłosz
• 1979 – Odyseas Elitis
• 1978 – Isaac Bashevis Singer
• 1977 – Vicente Aleixandre (1898-1984)
• 1976 – Saul Bellow
• 1975 – Eugenio Montale
• 1974 – Eyvind Johnson, Harry Martinson
• 1973 – Patrick White
• 1972 – Heinrich Böll
• 1971 – Pablo Neruda
• 1970 – Aleksander Sołżenicyn
• 1969 – Samuel Beckett
• 1968 – Yasunari Kawabata
• 1967 – Miguel Angel Asturias
• 1966 – Shmuel Yosef Agnon, Nelly Sachs
• 1965 – Michaił Szołochow
• 1964 – Jean-Paul Sartre
• 1963 – Giorgos (Jorgos) Seferis
• 1962 – John Steinbeck
• 1961 – Ivo Andrić
• 1960 – Saint-John Perse
• 1959 – Salvatore Quasimodo
• 1958 – Borys Pasternak
• 1957 – Albert Camus
• 1956 – Juan Ramón Jiménez
• 1955 – Halldór Kiljan Laxness
• 1954 – Ernest Miller Hemingway
• 1953 – Sir Winston Leonard Spencer Churchill
• 1952 – François Mauriac
• 1951 – Pär Fabian Lagerkvist
• 1950 – Earl (Bertrand Arthur William) Russell
• 1949 – William Faulkner
• 1948 – Thomas Stearns Eliot
• 1947 – André Paul Guillaume Gide
• 1946 – Hermann Hesse
• 1945 – Gabriela Mistral
• 1944 – Johannes Vilhelm Jensen
• 1939 – Frans Sillanpää
• 1938 – Pearl Buck
• 1937 – Roger Martin du Gard
• 1936 – Eugene Gladstone O'Neill
• 1934 – Luigi Pirandello
• 1933 – Iwan Bunin
• 1932 – John Galsworthy
• 1931 – Erik Axel Karlfeldt
• 1930 – Sinclair Lewis
• 1929 – Tomasz Mann
• 1928 – Sigrid Undset
• 1927 – Henri Bergson
• 1926 – Grazia Deledda
• 1925 – George Bernard Shaw
• 1924 – Władysław Stanisław Reymont
• 1923 – William Butler Yeats
• 1922 – Jacinto Benavente
• 1921 – Anatole France
• 1920 – Knut Pedersen Hamsun
• 1919 – Carl Friedrich Georg Spitteler
• 1917 – Karl Adolph Gjellerup, Henrik Pontoppidan
• 1916 – Carl Gustaf Verner von Heidenstam
• 1915 – Romain Rolland
• 1913 – Rabindranath Tagore
• 1912 – Gerhart Johann Robert Hauptmann
• 1911 – Count Maurice (Mooris) Polidore Marie Bernhard Maeterlinck
• 1910 – Paul Johann Ludwig Heyse
• 1909 – Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf
• 1908 – Rudolf Christoph Eucken
• 1907 – Rudyard Kipling
• 1906 – Giosuè Carducci
• 1905 – Henryk Sienkiewicz
• 1904 – Frédéric Mistral, José Echegaray y Eizaguirre
• 1903 – Bjørnstjerne Martinus Bjørnson
• 1902 – Christian Matthias Theodor Mommsen
• 1901 – Sully Prudhomme

[edytuj] Zobacz też

• literatura
• nagrody literackie
• noty biograficzne
• skarbnica Wikipedii

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Polski serwis o laureatach literackiego Nobla
• Strona internetowa Komitetu Noblowskiego
• Strona internetowa Akademii Szwedzkiej
• Strona internetowa Nagrody Nobla w dziedzinie literatury
• Artykuł o literackim Noblu