PZL W-3 Sokół
Z Wikipedii
PZL W-3 Sokół - wielozadaniowy śmigłowiec produkcji polskiej. Używany jest w takich krajach jak Polska, Czechy, Birma, Hiszpania, Korea Południowa, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Niemcy, Wietnam i Rosja.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Na mocy porozumienia pomiędzy Polską a ZSRR zakłady w Świdniku we współpracy z biurem konstrukcyjnym Mila rozpoczęły pracę nad nowym śmigłowcem, który zastąpiłby Mi-4. Miała to być powiększona wersja Mi-2 zdolna przewieźć 1000 – 1500 kg ładunku lub 12 (13 przy jednoosobowej załodze) pasażerów. Konsultacje strony polskiej z potencjalnymi odbiorcami w ZSRR sprawiły jednak, że strona polska wystąpiła z propozycją całkowicie nowej maszyny napędzanej dostosowanym silnikiem TWD-10, który miał być produkowany w Polsce jako PZL-10W. Pomysł został zaakceptowany i w 1976 powstała makieta. Pierwszy prototyp o numerze fabrycznym 300101 został ukończony w 1978, a następnie odbywały się na nim próby statyczne na ziemi.
Kolejna maszyna (nr fabr. 300102), również przeznaczona do prób naziemnych, zgodnie ze wspomnieniami inżynierów prób w locie w PZL Świdnik 16 listopada 1979 wzniosła się i wykonała krótki zawis podczas przeprowadzania naziemnych prób rezonansowych. Następnie sytuacja polityczna w kraju zahamowała dalsze prace. Trzecia maszyna (nr fabr. 300103), SP-PSB, wykonała oficjalny, pierwszy lot 6 maja 1982 z załogą w składzie pil. Mercik, pil. Dąbski. Kolejno budowano także kolejne prototypy testowane w locie: SP-PSC (nr fabr. 300104) oblatany 24 lipca 1984, SP-PSD (nr fabr. 300105) oblatany 4 czerwca 1984, oraz SP-PSE (nr fabr. 300106) oblatany 26 listopada 1984. Natomiast w 1986 w Rzeszowie uruchomiono produkcję silników PZL-10W.
Pierwsze seryjne dziesięć maszyn otrzymało oznaczenie W-3. Było to dziesięć maszyn (310201-310210) z których pierwszą, oznaczoną SP-PSF oblatano w 1987.
Próby uzyskania dla nowej maszyny certyfikatu w ZSRR przedłużały się, co skłoniło świdnicką fabrykę do uzyskania takiego dokumentu w kraju. Główny Inspektorat Lotnictwa Cywilnego wydał tymczasowy certyfikat 26 września 1988 co pozwoliło kontynuować produkcję seryjną. Jednocześnie rozpoczęto pracę nad wersją reanimacyjną i uzbrojoną.
Drugą serię liczącą 23 śmigłowce i 2 kadłuby, które miały służyć dalszym testom rozpoczynał W-3 Państwowej Inspekcji Radiowej. Powstały na jej zamówienie SP-SUI (nr fabr. 310301) miał specjalny maszt antenowy opuszczany pionowo w dół.
17 marca 1990 oblatano prototyp W-3U Salamandra (nr fabr. 360317), który miał być uzbrojony w zasobniki Mars-2, B8-10, ZR-8, oraz pochodzący z Mi-24W system rakiet naprowadzanych 9M114 oraz stałe działko GSz-23Ł. Śmigłowiec został przetestowany, lecz wojsko nie było zainteresowane jego zakupem. Śmigłowiec rozbrojono i przerobiono na maszynę transportową i jako taką sprzedano Birmie. Kilka lat później w kooperacji z południowoafrykańskim koncernem zbrojeniowym Denel po raz kolejny pracowano nad uzbrojoną wersją. Na śmigłowcu SP-SUW {nr fabr. 310318) przetransportowanym do RPA firma Kentron zamontowała uzbrojenie tworząc W-3K, który zarejestrowany jako ZU-AGU był testowany do 1994 roku. Na tej samej maszynie, która ponownie latała w Polsce jako SP-SUW w 1999 testowano francuskie rakiety systemu HOT-3/VIVIANE.
Trzecia seria liczyła 19 śmigłowców i 1 kadłub przeznaczony do prób naziemnych. Dziewięć z nich zakupiła Birma. Maszyna o nr fabr. 390411 pozostała w fabryce stanowiąc podstawę do skonstruowania prototypu W-3RM. Pochodzący z tej serii śmigłowiec o nr fabr. 330414 trafił do 103. Pułku Lotniczego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a po reformie używany jest przez Straż Graniczną jako SN-30XG (wcześniej PL-30XG). W 1993 jedna z maszyn w wersji W-3T z numerem bocznym 0417 trafiła na wyposażenie Wojska Polskego. Później została przebudowana na W-3RL. Inna maszyna, o nr fabr. 310420 stała się platformą do zbudowania prototypu W-3A, który 31 maja 1993 uzyskał w Federalnym Zarządzie Lotnictwa amerykański certyfikat poświadczający zgodność z przepisami FAR-29. Później maszyna ta latała jako SP-PSK, a następnie SP-SSK, po czym trafiła do 103. Pułku Lotniczego MSW z n/b 420. Obecnie służy w lotnictwie policji.
Na czwartą serie składało się 20 śmigłowców. Część z nich trafiło do odbiorców zagranicznych, policja Saksonii otrzymała jeden W-3A (nr fabr. 370503), południowokoreańskie przedsiębiorstwa Helikorea i Citi Air zakupiły odpowiednio W-3A (nr fabr. 370509) i W-3AM (nr fabr. 370514). Wojsko jeden z otrzymanych Sokołów (nr fabr. 310502) przebudowało do W-3RL i przekazało Lotniczemu Górskiemu Pogotowiu Ratunkowemu. Marynarka Wojenna otrzymała z tej serii śmigłowce nr fabr. 390505 i 390513 jako W-3RM. Anakondę nr fabr. 390510 otrzymał również 103. PL MSW w którym otrzymał n/b 510. Następnie trafił on na wyposażenie jednostki GROM gdzie otrzymał n/b 0510, uległ on katastrofie podczas ćwiczeń. Maszyna W-3A nr fabr. 370507 trafiła do TOPRu jako SP-SXZ. Został on zniszczony podczas awaryjnego lądowania 29 stycznia 2003 w Murzasichlu. Śmigłowiec SP-PSL (nr fabr. 370508) stał się podstawą do zbudowania prototypu W-3A2, który został zakupiony przez hiszpańską firmę Helibravo. W-3A SP-FSU (nr fabr. 370515) używał przez kilka lat polski oddział Daewoo, lecz w związku z problemami finansowymi firmy śmigłowce sprzedano policji Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Pozostałe śmigłowce trafiły głównie do polskiego wojska, były wśród nich również W-3W.
Piąta seria liczyła 20 śmigłowców, z których maszyny o nr fabr. 360601-360617 w wersji W-3W trafiły do 66. Dywizjon Lotniczy, zaś te o nr fabr. 360618-360620 w wersji W-3WA znalazły się w 47. Szkolnym Pułku Śmigłowców.
Szósta seria również liczyła 20 śmigłowców. W-3A (nr fabr. 360701 i 360702) trafiły do 47. SzPŚ. Cztery W-3AM trafiły do Korei Południowej (nr fabr. 370703, 370704, 370706, 370707), jeden W-3AM (nr fabr. 370705) kupiło Helibravo a jeden W-3A (nr fabr. 370708) saksońska policja. Niemal całą resztę serii w wersji W-3A (nr fabr. 370709-370719) przekazano Czechom za 10 MiGów-29A/UB. Ostatni śmigłowiec (nr fabr. 370720) pozostał własnością MONu stając się bazą dla prototypu W-3RR Procjon.
Kolejna, siódma już seria, także licząca 20 maszyn. Śmigłowiec W-3 (nr fabr. 310801) trafił do prywatnego klienta z Rosji, kilka W-3AM trafiło do Korei Południowej, jeden W-3AM (nr fabr. 370804) do Wietnamu. W-3WA (nr fabr. 360806-360811 i 360817-360820) trafiły do 66. dywizjonu, a W-3WARM Anakonda (nr fabr. 360813 i 360815) do Marynarki Wojennej. Śmigłowiec o nr fabr. 360816 stał się podstawą dla prototypu W-3PPD Gipsówka.
Obecnie trwa produkcja ósmej serii, z której maszyna nr fabr. 360906 w wersji W-3WARM trafiła do Marynarki Wojennej, zaś pozostałe (nr fabr. 360901-360905 i 360909-360911) w wersji W-3WA i trafiło do 66. Dywizjonu. Skąd sześć z nich (nr fabr. 360902-360904 i 360909-360911) trafiło do Samodzielnej Grupy Powietrzno-Szturmowej będącej częścią kontyngentu w Iraku.
11 sierpnia 1994 roku o godz. 13.17 miało miejsce jedno z najtragiczniejszych zdarzeń w historii polskiego ratownictwa górskiego. W czasie pełnienia czynności ratowniczych w katastrofie śmigłowca Sokół (SP-SXT) w Dolinie Olczyskiej śmierć ponieśli ratownicy Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego: Janusz Kubica i Stanisław Mateja oraz ratownicy-piloci: Bogusław Arendarczyk i Janusz Rybicki[1].
[edytuj] Użytkownicy
- Polska – 62
- Korea Południowa – 12 (jeden rozbił się 18 czerwca 2003)
- Czechy – 11
- Birma – 10
- Niemcy – 2
- Hiszpania - 1
- Nigeria – 1
- Zjednoczone Emiraty Arabskie – 1
stan na 2003 rok
[edytuj] Wersje
- W-3 Sokół – podstawowa wersja transportowo-pasażerska;
- W-3A Sokół – wersja W-3 z certyfikatem FAR-29
- W-3AS Sokół – wersja W-3 w której płatowiec pochodzi z W-3A zaś awionika z W-3
- W-3A2 Sokół – wersja z czteroosiowym autopilotem Smith SN 350 (zbudowano jedną sztukę dla odbiorcy z Hiszpanii)
- W-3U Salamandra – wersja z uzbrojeniem zaadaptowanym z Mi-24W (zbudowano jeden egzemplarz, sprzedany do Birmy jako nieuzbrojona maszyna transportowa)
- W-3W Sokół – wersja uzbrojona w stałe działko GSz-23Ł oraz cztery wysięgniki na uzbrojenie podwieszane
- W-3WA Sokół – wersja W-3A uzbrojona jak W-3W
- W-3WB Huzar – wersja uzbrojona zdolna przenosić przeciwpancerne kierowane pociski rakietowe;
- W-3K Huzar – wersja W-3B zmodyfikowana przez firmę Kentron, testowana w RPA
- W-3RM Anakonda – wersja ratownictwa morskiego, z nadmuchiwanymi pływakim do awaryjnego wodowania
- W-3WARM Anakonda – wersja oparta o W-3A wyposażona jak W-3RM
- W-3AM Sokół – cywilny W-3A wyposażony w pływaki
- W-3T Sokół – wojskowa wersja transportowa
- W-3P Sokół – wojskowa wersja pasażerska
- W-3RL Sokół – wojskowa wersja ratownictwa lądowego
- W-3PPD Gipsówka (PPD-2 Gipsówka) – latający punkt dowodzenia.
- W-3RR Procjon (SRR-10 Procjon) – wersja rozpoznania radioelektronicznego
- W-3U-1 Aligator – projekt wersji do zwalczania okrętów podwodnych
- W-3B Jastrząb – projekt wersji szturmowej
- W-3L Sokół Long – projekt wydłużonej wersji dla 14 pasażerów, powstała makieta
- W-3WS Sokół – proponowana wersja uzbrojona
- W-3MS Sokół – proponowana wersja uzbrojona
[edytuj] Opis konstrukcji
Konstrukcja półskorupowa z duraluminium, napęd stanowią dwa silniki PZL-10W po 650 KW (870KM), główny wirnik czterołopatowy, podwozie stałe z kołem przednim lub w wersji W-3AM pływakowe. Załogę stanowią dwie osoby, w wersji pasażerskiej na pokład zabiera do 12 osób.
[edytuj] Wymiary i osiągi W-3A Sokół
- długość: 18,79 m
- wysokość: 5,14 m
- średnica głównego wirnika: 15,70 m
- masa własna: 3 850 kg
- maksymalna masa startowa: 6 400 kg
- prędkość maksymalna: 243 km/h
- pułap praktyczny: 6000 m
- zasięg: 745 km
[edytuj] Przypisy
- ↑ Historia dwóch Sokołów (SP-SXT i SP-SXZ), które uległy katastrofom w Tatrach. Części z ich wraków zostały zaadaptowane do obecnego śmigłowca TOPR SP-SXW. Fundacja na rzecz Ratownictwa Lotniczego im. Bogusława Arendarczyka i Janusza Rybickiego.
