Curling
Z Wikipedii
Curling należy do sportów zespołowych, podobnych do gry kulami czy bocce. Jest on rozgrywany na prostokątnej tafli lodu przez dwie drużyny liczące sobie po 4 zawodników. Do gry używa się ciężkich granitowych kamieni, które są wypuszczane na lodzie w kierunku celu zwanego domem. Liczba przyznanych punktów zależy od ilości kamieni znajdujących się najbliżej środka domu. Poziom umiejętności, precyzji i złożoności wykonywanych zagrań, a do tego odpowiednia strategia sprawia, że curling jest często nazywany „szachami na lodzie”.
Spis treści |
[edytuj] Historia powstania
Curling powstał prawdopodobnie w późnym średniowieczu w Szkocji. Pierwsza odnaleziona wzmianka, w której znajduje się opis konkursu w puszczaniu kamieni po lodzie, jest autorstwa Paisley'a Abbey pochodzącego z Renfrew. Dokument ten datuje się na luty 1541 roku. Sport ten fascynował nie tylko pisarzy, ale także malarzy. Dowodem tego są dwa obrazy [1] Pietera Bruegela (starszego) przedstawiające holenderskich wieśniaków rzucających kamienie (w tamtym okresie Szkocję i Niderlandy łączyły silne kontakty handlowe oraz wymiana kulturowa; innym tego przykładem jest historia golfa).
Samo słowo curling pojawiło się w zapisach z 1620 w szkockim Perth jako przedmowa i część poematu Henry'ego Adamsona. Sport ten już wtedy był znany (wciąż jest w Szkocji) jako „rycząca gra”, a to z powodu dźwięku jaki wydają kamienie szorujące po lodzie (dokładnie to kropelkach wody wcześniej rozpryskanych na nawierzchnię pola do gry). Sama nazwa wywodzi się od szkockiego czasownika curr [2] i oznacza nisko brzmiący gwar (podobnie w języku angielskim istnieje słowo purr – mruczeć). Jednakże wyraz „curling” nie pochodzi od ruchu kamienia, którego tor „zakręca” (z angielskiego – „curl”).
We wczesnej historii curling jako kamieni używano płaskich głazów, wyłowionych z dna rzeki, które czasem obrabiano. Z tego też powodu rzucający miał niewielką kontrolę nad kamieniem i zwycięstwo zależało bardziej od szczęścia niż rzeczywistych umiejętności gracza, w przeciwieństwie do dnia dzisiejszego.
Curling rozgrywany na świeżym powietrzu był niezmiernie popularny w Szkocji pomiędzy XVI a XIX wiekiem, jako że klimat zapewniał dobre warunki atmosferyczne każdej zimy.
Dziś siedziba Światowej Federacji Curling znajduję się w szkockim Perth, która jest także komitetem zarządzającym Royal Caledonian Curling Club – pierwszym w historii klubem curlingowym.
Dzisiaj ten sport cieszy się niezwykła popularnością przede wszystkim w Kanadzie (w tym kraju jest zarejestrowanych najwięcej około 900 tys. zawodników), gdzie został przywieziony przez szkockich imigrantów. Królewski Klub Curlingowy w Montrealu (Montreal Curling Club), najstarszy działający jeszcze klub w Północnej Ameryce powstał już w 1807 roku. Natomiast pierwsze stowarzyszenie w Stanach Zjednoczonych rozpoczęło swoją działalność działalność w 1832 r. Poza podbojem kontynentu amerykańskiego, gra zdobyła liczne grono sympatyków w Szwajcarii i Szwecji jeszcze przed końcem XIX wieku, również dzięki Szkotom.
W obecnych czasach curling jest rozgrywany w całej Europie, a ostatnio także w Japonii, Australii, Nowej Zelandii, a nawet w Chinach czy Korei. Niedawno powstała Federacja Brazylii, w niedługiej przyszłości ma również zostać założona Meksykańska Federacja Curlingu.
Pierwsze w historii mistrzostwa odbyły się w Falkirk oraz Edynburgu w 1959 i są znane jako „Puchar Szkocji”. Jednakże w rozgrywkach mogły brać udział wyłącznie drużyny męskie. Zwycięzcami tego turnieju była drużyna kanadyjska z Regina (Saskatchewan), prowadzona przez Erniego Richardsona.
Curling stał się oficjalną dyscypliną Zimowych Igrzysk Olimpijskich dopiero w 1998 roku, w Nagano. 8 lutego 2006 Międzynarodowy Komitet Olimpijski podjął decyzję, że konkurs curlingowy rozgrywany na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 1924 roku (zwanych również jako Semaine des Sports d'Hiver lub Międzynarodowy Tydzień Sportów Zimowych) był pełnoprawną dyscyplinę olimpijską, a nie sportem pokazowym. Z tego też powodu zdobyte wówczas medale dopisano do klasyfikacji medalowych Wielkiej Brytanii i Irlandii (złoto), Szwecji (dwa srebrne) i Francji (brązowy).
[edytuj] Podstawowe zasady
Jako boiska do gry używa się prostokątnych tafli specjalnie przygotowanego lodu, na którym są namalowane dwa zestawy kół (domy). W konkurencji biorą udział dwie drużyny liczące po czterech zawodników, których kapitan jest często określany mianem „skipa”. Każdy zespół ma do dyspozycji po 8 granitowych kamieni, często humorystycznie nazywanych „czajnikami”, to właśnie nimi zawodnicy starają się zdobyć punkty.
W czasie jednej partii meczu (ang. end) każdy z uczestników meczu wypuszcza po dwa kamienie na zmianę z zawodnikiem drużyny przeciwnej. Osoba zagrywająca ma wpływ na ostateczną pozycje kamienia poprzez nadanie mu odpowiedniej prędkości, rotacji oraz kierunku. Już po jego wypuszczeniu istnieje możliwość korygowania toru po jakim się on porusza poprzez intensywne szczotkowanie powierzchni przed nim, co redukuje rotację i zwiększa odległość na jaką może przemieścić się kamień. Kiedy już wszystkie kamienie zostaną wykorzystane, oblicza się ilość zdobytych punktów i rozpoczyna kolejny end z drugiego domu.
Zawodników nazywa się kolejno: otwierającym, drugim, trzecim oraz czwartym i tradycyjnie wypuszczają oni kamienie w powyższej kolejności. Skip, jako kapitan drużyny, decyduje o zagraniach poszczególnych graczy (oraz o ogólnej strategii zespołu) pokazując szczotką odpowiednie miejsce w domu, w którym ma zostać umieszczony kamień. Nie ma konkretnej zasady nakazującej skipowi zagrywać na ostatniej pozycji, dlatego w ostatnich latach zdarzało się, iż kapitanowie wypuszczali kamienie jako drudzy czy trzeci w kolejności.
Podstawowym celem gry jest zdobycie jak największej ilości punktów w każdym endzie. Jest to możliwe poprzez umieszczenie własnych kamieni najbliżej środka domu i pozostanie ich w tym miejscu aż do końca partii. Ze względu na ilość kamieni biorących udział w grze, maksymalnie w jednej rundzie można zdobyć osiem punktów. Takie sytuacje zdarzają się bardzo rzadko, ponieważ pod uwagę brane są tylko te położone w środku domu, ale nie dalej niż pierwszy kamień drużyny przeciwnej. Strategie typu: ustawianie strażnika, wybijanie kamieni przeciwnika i postawienie w jego miejscu własnego (bump) czy usunięcie ich w ogóle z gry (take-out) umożliwiają zdobycie niewielkiej ilości punktów. Mianem draw określa się precyzyjne zagranie do celu. Peel (z angielskiego „obierać” lub „wygonić”) oznacza usunięcie z gry dwóch kamieni – celu ataku oraz atakującego (patrz: Rodzaje rzutów).
Aby mieć pewność, iż zagranie zostanie odpowiednie wykonane, skip stoi w domu i wskazuje zawodnikowi odpowiednie miejsce, z uwzględnieniem zakrzywienia toru rzutu. W tym czasie pozostali dwaj gracze mają za zadanie szczotkować lód przed kamieniem. Od chwili, w której kamień zostaje wypuszczony, żaden z zawodników nie ma prawa go dotknąć, tak więc zamiatanie jest jedyną możliwością skorygowania jego ślizgu. Mecz liczy sobie zwykle osiem endów, chociaż podczas zawodów światowej klasy ustala się tę liczbę na dziesięć, a zawodów amatorskich – sześć.
[edytuj] Pole do gry
Polem do gry w curlingu jest tafla lodu o długości 146 stóp (45,5 m) i szerokości wahającej się od 14 stóp 2 cali (4,318 m) do 15 stóp 7 cali (4,75 m). Powierzchnia lodu musi być odpowiednio przygotowana, tzn. musi być absolutnie płaska, aby kamienie mogły poruszać się przy jak najmniejszym tarciu. Kluczowym momentem owych przygotowań jest spryskanie tafli czystą wodą, która po zamarznięciu tworzy "kropelki" (pebble). Ze względu na to, iż pomiędzy nimi a spodem kamienia występuje tarcie, obraca się on w jedną lub drugą stronę i dzięki czemu tor ślizgu jest zakrzywiony. Ponieważ w trakcie gry "kropelki" ścierają się, zmienia się tarcie oraz siła rotacji.
Zdarza się, że niewielkie kryształki lodu, znane także jako "ząbki", przyczepiają się do powierzchni kamienia. Może to spowodować znaczącą zmianę toru lotu. W trakcie gry krople się ścierają i pojawia się coraz więcej nierówności, zwłaszcza jeśli wody użytej do skraplania nie poddano wcześniej destylacji, aby usunąć zanieczyszczenia.
Na tafli narysowane są dwa zestawy współśrodkowych kół, które jako całość tworzą "dom" o średnicy 12 stóp (3,7 m). Znajdują się na obu końcach pola do gry. Pośrodku każdego z domów krzyżują się dwie linie, dzielące go na ćwiartki. Wzdłuż pola namalowana jest linia środkowa (centre line) i to właśnie one, wraz linią celu (tee line) dzielą domy na cztery części. Te ostatnie znajdują się w odległości 16 stóp (4,9 m) od końca toru. Dwie pozostałe to linie spalonego (hog line), które kamień musi przekroczyć, aby w ogóle brać udział w grze. Każda z nich znajduje się w odległości 37 stóp (11,3 m) od końca toru.
Koła tworzące dom mają średnice o długości odpowiednio: czterech, ośmiu i dwunastu stóp. Zazwyczaj rozróżnia się jej ze względu na kolor, jakim są pomalowane. Oznaczenia te nie mają wpływu na przyznawaną punktację, są zaledwie pomocą wizualną pozwalającą stwierdzić, który kamień znajduje się bliżej środka. Jednakże jeśli kamień nie dotyka przynajmniej krawędzi największego koła (czyli nie znajduje się w odległości mniejszej niż 6 stóp od środka domu) nie bierze on udziału w podliczaniu punktacji (patrz niżej).
Dwanaście stóp za środkiem domu linia środkowa przecina pod kątem prostym miejsce, w którym mocowane są haki. Przyrząd ten służy do nadania prędkości, wykonującemu akurat rzut curlerowi; na nim to zawodnik umieszcza stopę, z której się odpycha. Na końcach toru zwykle umieszczone są po dwa haki, pokryte gumową powierzchnią, które znajdują się po obu stronach linii środkowej, ale w odległości nie większej niż trzy cale (7,6 cm), dzielącej tę linię od wewnętrznej krawędzi belki. W razie potrzeby jest używany pojedynczy, przenośny hak.
[edytuj] Zawodnicy
W curlingu biorą udział dwie drużyny, a w ich skład wchodzi po czterech zawodników, których nazwy pochodzą od kolejności, w jakiej wypuszczają kamienie. Gracz otwierający zagrywa jako pierwszy, po nim drugi, trzeci, a na końcu - czwarty. Ostatnim zawodnikiem, który bierze udział w partii jest zazwyczaj skip (kapitan drużyny), ale nie jest to regułą. Przykładem tego jest Randy Ferbey, który zagrywa jako trzeci oraz Russ Howard - jako drugi. Pozycja, na której znajdzie się kapitan zostaje przemianowana na skipa. I w takim przypadku drużyna Randy'ego Ferbey będzie miała: otwierającego, drugiego, skipa, czwartego; a Russa Howarda: otwierającego, skipa, trzeciego i czwartego.
[edytuj] Otwierający
Zawodnik otwierający zagrywa pierwsze dwa kamienie dla drużyny w każdym endzie i zamiata lód dla pozostałych członków drużyny. Pod względem strategii, zadania tego gracza są podobne w każdej partii meczu, czyli jest to ustawienie strażników lub kamieni w polu punktowym.
Zgodnie z tradycją zawodnicy znajdujący się na pierwszej pozycji rzucają monetą, aby ustalić, kto ma prawo do ostatniego kamienia w pierwszym endzie (tzw. hammer). Zwycięzca rzutu ma prawo wyboru pomiędzy możliwością zagrywania jako ostatni lub koloru kamieni, jakimi chce zagrywać. Podczas większych turniejów, takie decyzje zazwyczaj ustalone są z góry.
[edytuj] Drugi
Osoba będąca na drugiej pozycji wyrzuca trzeci oraz czwarty kamień dla drużyny i zamiata lód dla pozostałych członków zespołu.
[edytuj] Trzeci
Często zwany także wicekapitanem, trzeci zawodnik zagrywa piąty i szósty kamień drużyny oraz szczotkuje lód dla drugiego oraz zawodnika otwierającego. Gracz ten zazwyczaj pomaga skipowi w wypełnianiu jego obowiązków. Kiedy kapitan przygotowuje się do oddania rzutu, to właśnie trzeci zawodnik wskazuje mu cel w domu.
Po każdej rundzie (endzie), trzeci zawodnicy obu drużyn muszą dojść do porozumienia w sprawie ilości punktów, jakie mają być przyznane. Jeśli zawodnicy nie są pewni, które kamienie znajdują się bliżej istnieje możliwość zmierzenia odległości za pomocą specjalnej miarki podobnej do cyrkla. Podczas tych czynności są oni jedynymi osobami mogącymi przebywać w domu. Zgodnie z tradycją zawodnik drużyny, która zdobyła punkty, oznacza to na tablicy z wynikami.
[edytuj] Skip
Skip, jako kapitan drużyny, podejmuje decyzje dotyczące strategii oraz zagrań w trakcie meczu. Z tego też powodu skip stoi w domu i wskazuje szczotką miejsce, gdzie jest założony szczyt łuku, po którym porusza się kamień. Gdy przychodzi kolej kapitana by rzucać, jego miejsce na ten czas zajmuje wicekapitan (najczęściej jest to zawodnik znajdujący się na trzeciej pozycji). Skip zwykle rzuca ostatnie dwa kamienie w endzie, jednakże zdarzają się drużyny, w których kapitan zagrywa na innej pozycji.
Skip bardzo rzadko szczotkuje, wyjątkiem jest dom oraz pole za linią celu. Według międzynarodowych zasad, kapitan, jeśli akurat nie zagrywa, jest jedynym graczem, który może szczotkować kamień przeciwnika, jeśli ten przekroczy środek domu.
[edytuj] Czwarty
Mianem czwartego zawodnika określa się członka drużyny zagrywającego ostatnie dwa kamienie dla drużyny, ale nie będącego kapitanem. Dotyczy to sytuacji, kiedy skip nie rzuca dwóch ostatnich kamieni.
[edytuj] Nazewnictwo drużyn
Poza międzynarodowymi zawodami, rozgrywkami narodowymi i niektórymi lokalnymi w Kanadzie oraz Stanach Zjednoczonych, drużyny rozpoznaje się poprzez nazwisko skipa. Na przykład zawodniczki grające wraz z Cassandrą Johanson są znane jako "drużyna Johanson", chyba że reprezentują Stany Zjednoczone w Mistrzostwach Świata lub na Olimpiadzie, w takim przypadku są nazywane reprezentantkami USA.
[edytuj] Sprzęt
[edytuj] Buty
Podczas gry zawodnicy muszą nosić specjalnie przygotowane obuwie. Podeszwa jednego z butów jest pokryta cienką warstwą teflonu, bądź innego tworzywa o gładkiej powierzchni. Aby zaoszczędzić, istnieje możliwość zakupu podkładki teflonowej, która można przymocować do dowolnego obuwia za pomocą elastycznych gumek. Dzięki temu curlerzy mogą ślizgać się przy startowaniu z haka. Leworęczni zawodnicy śliską podeszwę noszą na prawym bucie, a praworęczni - na lewym. Tymczasem spód drugiego buta jest pokryty cienką warstwą gumy, aby zwiększyć przyczepność. Oprócz tego używa się gumowej nakładki na but o gładkiej powierzchni, aby zawodnik mógł zachować równowagę na lodzie. Jest to niezbędne podczas szczotkowania, kiedy to gracz musi pewnie trzymać się na obu nogach.
[edytuj] Szczotka
Szczotek w curlingu używa się do zamiatania lodu. Agresywne szczotkowanie sprawia, iż lód zaczyna się topić, przez co zmienia się tarcie i prędkość kamienia, podczas gdy tor ruchu - prostuje. Miotły mogą także służyć do oczyszczenia lodu z nierówności. Dodatkowo skip używa tego przedmiotu do wskazywania swoim zawodnikom miejsca, w które mają celować.
Dawniej szczotki wykonywano z kłosów kukurydzy i z wyglądu były one podobne to swoich domowych odpowiedniczek. Szczotki z kukurydzy bardzo często stosowane są na amerykańskich logach klubów curlingowych. Te ostatnie były pierwotnie wykorzystywane przez starszych curlerów jako środek zastępczy dla mioteł wykonanych ze zboża. Dzisiaj nowoczesne szczotki wyparły tradycyjne miotły z kłosów na każdym poziomie rywalizacji (choć na MŚ 2004 zawodniczka z Kanady posługiwała się szczotką kukurydzianą, lecz nie mogła jej nikomu pożyczać ponieważ mogłaby się pokruszyć). Innym zastosowaniem tego przyrządu jest trzymanie go podczas wypuszczania kamienia, aby łatwiej było zachować równowagę podczas tej czynności.
[edytuj] Kamień
Kamień curlingowy waży maksymalnie 44 funty (około 19,96 kg) i jest do niego przymocowana specjalna rączka, dzięki której można nadać mu odpowiednią rotację. Aby zakręcić kamieniem do środka należy przesunąć rączkę zgodnie z ruchem wskazówek zegara dla zawodników praworęcznych i przeciwnie do nich - dla leworęcznych. Natomiast jeśli zależy nam, aby skierować kamień ku bandzie osoby praworęczne powinny zakręcić rączką w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, a leworęczne - zgodnym. Góra owego przedmiotu jest pomalowana w konkretnym kolorze, by łatwiej było odróżnić kamienie własne od tych należących do przeciwnika (zazwyczaj używa się do tego czerwonego i żółtego koloru). W rączce może zostać umieszczony specjalny mechanizm pozwalający stwierdzić, czy kamień nie został wypuszczony za linią spalonego [3].
Spód kamienia nie jest płaski, lecz wklęsły. Dlatego też powierzchnia styku z lodem ma zaledwie 1/4 - 1/2 cala (6-12 mm) średnicy. Skutkiem tego jest, że obszar potrzebny do efektywnego szczotkowania jest stosunkowo niewielki. Ten wąski fragment powierzchni umożliwia przyczepienie się fragmentów lodu i znaczącą zmianę drogę, po której porusza się kamień. Przy prawidłowo przygotowanym lodzie, tor kamienia będzie zakręcał w kierunku zgodnym z jego rotacją. Sam proces nasila się zwłaszcza w końcowej fazie ruchu. Stopień zakrzywienia tej ścieżki zależy od wielu czynników, włączając w to przygotowanie lodu oraz stan nawierzchni. po której najczęściej puszczane są kamienie.
Szkoci twierdzą, że najlepszej jakości kamienie muszą być wykonane ze specjalnego rodzaju granitu zwanego "Ailsite". Nazwa ta pochodzi od miejsca, w którym się go wydobywa, czyli Ailsa Craig, jednej z wysp u wybrzeży Ayrshire. Według tamtejszej firmy zajmującej się wydobyciem surowca (Scottish Curling Stone Company), Ailsite w niewielkim stopniu wchłania wodę, co zapobiega zbędnemu roztapianiu się i ponownemu zamarzaniu lodu, w trakcie ślizgu [4]. Dawniej większość kamieni była wykonywana z tego właśnie granitu, jednak w ostatnich latach obszar Ailsa Criag został uznany za rezerwat przyrody i wprowadzono tam zakaz wydobycia. Wynika to przede wszystkim z rzadkiego występowania Ailsite, dlatego też ceny kamieni do curlingu osiągają 1500 dolarów. Zdarzają się również przypadki, kiedy niewielką ilość ailsite przytwierdza się do spodu zwykłego granitu, by zapewnić mu lepsze tarcie. Wiele nieoficjalnych, lokalnych stowarzyszeń z dość ograniczonymi środkami finansowymi wykonuje "kamienie" z okrągłych puszek wypełnionych betonem.
Kamienie wykonane na Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Turynie zostały wydobyte w Garn For, u podnóża góry Yr Eifl, w północno-wschodniej Walii.
[edytuj] Dodatkowe wyposażenie
Od niedawna podczas zawodów wykorzystuje się specjalną rączkę zwaną "Eye On The Hog" ("Uwaga na spalonego"), wewnątrz której znajduje się układ elektroniczny, sprawdzający czy kamień został wypuszczony przed linią spalonego. Za jego pomocą sprawdza się zmianę nacisku, jaki wywiera zawodnik na rączkę, a umieszczone na polu do gry czujniki porównują te dane z aktualną pozycją kamienia na tafli. Lampa u podstawy sygnalizuje czy gracz wypuścił kamień w odpowiednim momencie. Zastosowanie tego rozwiązania wyeliminowało przede wszystkim możliwość popełnienia błędu przez zawodnika (jest to najczęstsza przyczyna sporów), ale również zmniejszyło zapotrzebowanie na sędziów odpowiedzialnych za pilnowanie prawidłowego przebiegu tej części gry. Argumentem przeciwko takiemu układowi jest przede wszystkim cena (650 dolarów), która należy pomnożyć przez ilość kamieni oraz pól do gry. Dlatego wykorzystuje się je tylko na takich turniejach jak Olimpiada czy Mistrzostwa Świata.
Chociaż kamienie zostały zaprojektowane tak, aby zawodnik nie miał problemu z ich wypuszczeniem, za pomocą rączki, istnieje specjalny przyrząd, który wykorzystują osoby nie mogące zagrywać z pozycji kucanej. Dzięki temu w grze mogą brać udział osoby niepełnosprawne. Cytat za Kanadyjską Federacją Curlingu "Korzystanie z pomocy w postaci 'drążka do wypuszczania kamieni', (...) jest dopuszczalne".
[edytuj] Gra
Mecze rozgrywane w ramach mistrzostw najczęściej liczą sobie dziesięć endów. W przypadku rekreacyjnych rozgrywek liczba ta jest ograniczona do ośmiu lub sześciu. Podczas gry każdy z zawodników rzuca po dwa kamienie, na przemian z członkami przeciwnej drużyny, tak więc w trakcie endu udział bierze szesnaście. W wypadku, gdy po zakończeniu dziesiątej partii oba zespoły mają samą ilość punktów, rozgrywany jest dodatkowy end mający na celu wyłonić zwycięzcę. Jeśli po jego rozegraniu nadal żaden z uczestników nie zdobył przewagi, odbywa się kolejna partia i tak aż do wygrania spotkania przez jedną z drużyn. Zwycięzcą meczu jest drużyna, która po zakończeniu wszystkich partii meczu ma łącznie większą ilość punków (patrz: Punktacja).
Często zdarza się, że mecz jest przerywany przez przegrywająca drużynę, jeśli nie widzi ona realnych szans na zwycięstwo. Podczas znaczących turniejów wymaga się, aby przez skorzystaniem z takiej możliwości ukończyć przynajmniej sześć endów (gdy są rozgrywane półfinały i finały wymagana jest ilość 8). Mecze odbywające się w trakcie zawodów zwykle kończą się w chwili, gdy drużynie przegrywające "skończą się kamienie", czyli pozostała niewystarczająca ich ilość, by przynajmniej uzyskać remis.
Podczas międzynarodowych rozgrywek drużynom przyznawane są 73 minuty na wykonanie wszystkich rzutów. Dodatkowo zawodnicy mogą skorzystać z dwóch minutowych przerw z możliwością skonsultowania się z trenerem. Jeśli zaistnieje potrzeba 11 enda, obu drużynom dodaje się po 10 minut, aby miały czas na wykonanie dodatkowych zagrań. W takim przypadku jest również możliwe skorzystanie z jeszcze jednej przerwy w dodatkowej partii.
[edytuj] Wypuszczanie kamienia
W trakcie zagrywania kamienia należy puścić jego rączkę przed linią spalonego (zawodnicy zwykle ślizgają się wraz z kamieniem przy jego wyrzucaniu) oraz musi on przekroczyć drugą linię spalonego, aby w ogóle brać udział w grze. W przeciwnym wypadku jest on usuwany z pola gry.
Podczas zagrań trzech pierwszych zawodników skip pozostaje na drugim końcu tafli i wskazuje jak powinni oni zagrywać. Jednak w chwili, kiedy kapitan wykonuje swój rzut, jego funkcję pełni trzeci gracz. Dlatego za każdym razem, gdy kamień jest wyrzucany jeden zawodnik pozostaje w domu, na drugim końcu pola.
Pozostali dwaj zawodnicy wyposażeni w szczotki podążają za kamieniem i w razie potrzeby poprawiają tor jego ślizgu, poprzez zamiatanie powierzchni przed nim. Szczotkowanie sprawia, iż kamień w mniejszym stopniu skręca i dociera na większą odległość. Gracze, których zadaniem jest zamiatanie, otrzymują wskazówki od skipa i zagrywającego, jednocześnie muszą kierować się również własną intuicją, aby ocenić ruch i prędkość kamienia oraz niezwykle dokładnym wyczuciem czasu, aby ustawić kamień w odpowiednim miejscu. Polecania wydawane przez kapitana lub zagrywającego często ograniczają się do krzyczenia "Mocniej!", ma to skłonić szczotkujących do włożenia większego wysiłku w wykonywane przez nich zadanie. Drużyny zazwyczaj naradzają się przed zagrywaniem, by ustalić, w którym miejscu należy umieścić następny kamień.
[edytuj] Zagrywanie kamieni
Większość curlerów wyrzuca kamienie odpychając się ze specjalnego haka. Przed wykonaniem ślizgu należy umieścić jedną nogę na haku (praworęczni zawodnicy - prawą, leworęczni - lewą), a drugą, z teflonową spodem, obok tego przyrządu.
W trakcie zagrywania należy zwrócić uwagę na siłę, jaka powinna być włożona w tę czynność. Jej ilość zależy przede wszystkim od prędkości, z którą ma poruszać się kamień, i na jaką odległość ma za zadanie dojechać. Podczas wypuszczania kamienia nie należy dodatkowo go popychać, chyba że jest to absolutnie konieczne. Po zajęciu miejsca przy haku, zawodnik musi przykucnąć i ustawić w jednej linii nogę umieszczoną na przyrządzie oraz rękę, którą będzie zagrywać kamień. Zaś w drugiej ręce gracz trzyma szczotkę, która pomaga mu utrzymać równowagę w trakcie ślizgu. To, w jakiej pozycji trzymana jest szczotka, zależy wyłącznie od przyzwyczajeń zawodnika. Jedynym warunkiem jest ustawienie jej tak, aby część służąca do zamiatania nie stykała się z powierzchnią lodu. Zapobiega to zbędnemu wyhamowywaniu zawodnika.
Przed wykonaniem rzutu należy upewnić się, że na spodzie kamienia nie znajdują się jakieś nierówności. Dlatego też przed zagrywaniem oczyszcza się go za pomocą szczotki lub jak w przypadku Dordi Nordby - rękawem swetra. Robi się tak, ponieważ najmniejsza drobina może w znacznym stopniu zmienić trajektorię i zniweczyć cały rzut. Jeśli taka sytuacja zaistnieje, określa się ja mianem "pick".
Po oczyszczeniu kamienia, następnym krokiem jest nadanie mu odpowiedniej rotacji lub "skrętu". Zazwyczaj tego typu informacje podaje graczowi kapitan drużyny. Zawodnik wykonujący rzut umieszcza rączkę na "drugiej godzinie" lub na "dziesiątej". Podczas wypuszczania kamienia gracz obraca rączkę z powyższych pozycji na "godzinę dwunastą". Jeśli kamień został obrócony z dziesiątej na dwunastą, będzie kręcił się zgodnie ze wskazówkami zegara (czyli w prawo), w przeciwnym przypadku - przeciwnie do ruchu wskazówek (w lewo). Zawodnicy starają się, aby kamień przed zatrzymaniem się wykonał około dwóch i pół obrotu.
Kiedy gracz wie jaką rotację nadać kamieniowi, umieszcza go naprzeciw nogi usytuowanej na haku. W tym momencie zawodnik zaczyna przygotowywać się do właściwego oddania rzutu, poprzez delikatne wysunięcie się za hak i cofnięcie kamienia. Ten ruch decyduje jaka siła zostanie włożona w wypuszczenie kamienia i przez to jaką będzie posiadał on prędkość. Niektórzy ze starszych curlerów mają w zwyczaju dodatkowo podnosić kamień podczas cofania (styl kanadyjski). Po tych czynnościach przychodzi kolej na ślizg. Zawodnik ustawia nogę, na której znajduje się teflonowa podkładka, przed sobą i przykuca na niej. Natomiast druga jest w tym czasie "wleczona" z tyłu i pomaga utrzymać równowagę. Po wystartowaniu najważniejszą rzeczą jest skierowanie kamienia jak najbliżej miejsca pokazywanego przez skipa, oczywiście po uwzględnieniu zakrzywienia toru. Powinien on być wypuszczony zanim curler przekroczy pierwszą linię spalonego i póki jest możliwe nadanie mu odpowiedniej rotacji.
Ilość siły potrzebnej do rzutu również zostaje podana zagrywającemu zawodnikowi przez kapitana. Większość skipów sygnalizuje to przez stukanie o lód w miejscu, gdzie kamień ma być ustawiony lub w przypadku wybicia - w kamień, który jest celem ataku. Zdarza się, że drużyny wymyślają swój własny "język gestów", przykładem tego jest drużyna Anette Norberg.
Bardziej doświadczeni kapitanowie wiedzą, że zagrywany kamień prawdopodobnie nie znajdzie się w dokładnym miejscu, które wskazuje. Wynika to właśnie z rotacji kamienia i ilości obrotów, jakie on wykonuje.
[edytuj] Szczotkowanie
Kiedy kamień zostanie już wypuszczony, do gry wkraczają zawodnicy szczotkujący. W razie potrzeby mają oni obowiązek zamiatać tor przed kamieniem. Szczotkowanie jest ważne z 2 powodów: dzięki niemu kamień jest w stanie poruszać się na większą odległość oraz jego droga jest mniej zakrzywiona. W trakcie tej czynności siła i szybkość, z jaką szczotkowany jest lód, sprawia, iż krople lodu w niewielkim stopniu topnieją i zmienia się tarcie [5].
Istotna umiejętnością jest wyczucie chwili, kiedy należy rozpocząć szczotkowanie. Dzięki temu kamień dojedzie na większą odległość, a jego droga będzie bardziej prosta. W pewnych sytuacjach, kiedy jedna z tych rzeczy jest niepożądana (np. kamień porusza się ze zbyt dużą prędkością, ale wymaga szczotkowania, aby ominąć strażnika), drużyna musi zdecydować, co jest ważniejsze: uderzenie strażnika czy posłanie kamienia zbyt daleko.
Wiele z krzyczenia podczas meczu ma miejsce, gdy skip każe korygować linię rzutu. Kapitan ocenia tor kamienia i mówi szczotkującym, żeby zamiatali powierzchnię, by mógł on jechać w odpowiednim kierunku. Natomiast zadaniem szczotkujących jest ocena czy prędkość kamienia jest właściwa i czy dojedzie on na pożądaną odległość.
Zwykle tych dwoje zawodników ustawia się po przeciwnych stronach kamienia. To, w jaki sposób trzymana jest szczotka, ma wielkie znaczenie - jedną rękę należy złapać koniec kija, podczas gdy druga musi znaleźć się jak najbliżej dołu szczotki. Dzieje się tak, ponieważ większa siła może został użyta w czasie szorowania. Jej ilość zależy od tego czy potrzebne jest delikatne zamiatanie powierzchni, czy też agresywne szczotkowanie. Podczas tej czynności nie można dotknąć kamienia, ponieważ skutkuje to uznaniem go za spalonego i kapitan drużyny przeciwnej może domagać się usunięcia go z gry.
Szczotkować można w każdym miejscu pola, aż do linii celu, jeśli kamień należy do drużyny danego curlera. W momencie, gdy kamień przekroczy połowę domu może przed nim zamiatać tylko jeden zawodnik. Analogiczna sytuacja ma miejsce, jeśli to kamień przeciwnika przekroczy tę linię. Jest to jedyny dopuszczalny przypadek, kiedy wolno szczotkować kamień drugiej drużyny. Zgodnie z międzynarodowymi zasadami tą osobą może być tylko kapitan lub kiedy skip zagrywa - wicekapitan.
[edytuj] Rodzaje rzutów
Tak naprawdę w curlingu rozróżnia się dwa typy strzałów - "draw" i "take-out". Pozostałe rzuty są po prostu ich odmianami. Mianem "draw" określa się rzut, w którym kamień ma być ustawiony w domu (lub przed nim jako strażnik), podczas gdy "take-out" oznacza wybicie kamienia z pola gry. Ze względu na różnicę pomiędzy tymi rzutami, podczas zagrywania musi być zastosowane wkręcanie do środka lub skierowanie kamienia ku bandzie. Jako "draw" uznaje się, więc ustawienie strażnika lub wkręcenie kamienia do domu. Natomiast "take-out" - wybicie, uderzenie i usunięcie kamienia z gry.
[edytuj] Strażnicy
Dopóki obie drużyny nie wykorzystają czterech swoich kamieni w endzie (po dwa dla każdej ze stron) obowiązuje zakaz wybijania kamieni (dotyczy to pola gry pomiędzy linią spalonego, a domem) przez przeciwnika. Jeśli strażnik zostanie usunięty automatycznie ustawiony zostaje na swoje miejsce, podczas gdy kamień drużyny przeciwny zostaje wyeliminowany z dalszej gry. Autorem tej zasady jest Randy Ferbey. W niektórych ligach ogranicza się liczbę "nietykalnych" do trzech kamieni.
Tę zasadę wprowadzono stosunkowo niedawno, a wynika to z częstego wybijania strażników ustawionych przez przeciwnika (wykonanie tego zagrania pod odpowiednim kątem oznacza wybicie również własnego, przez co na lodzie nie pozostaje ani jeden). Drużyna posiadająca przewagę często wykorzystywała tę strategią przez resztę meczu. W takim przypadku przeciwnik mógł zdobyć co najwyżej jeden punkt (jeśli posiadał on prawo do ostatniego kamienia) lub w sytuacji odwrotnej - w ostatnim zagraniu mógł oczyścić dom, tym samym przenosząc prawo do zagrywania jako ostatni na następna partię. Choć jest to skuteczny sposób na zwycięstwo, sprawia on, iż sama gra staje się nudna.
[edytuj] Ostatni kamień (hammer)
Ostatni kamień jest także nazywany hammerem (młotem) i dlatego też na niektórych zawodach drużynę zagrywającą jako ostatnia oznacza się rysunkiem przedstawiającym to narzędzie. To, który zespół będzie miał ostatni strzał jest rozstrzygane przez rzut monetą lub w podobny sposób. W kolejnych endach prawo do ostatniego kamienia przechodzi do drużyny, która nie zdobyła punktów w poprzedniej rundzie. Oczywiście bardziej komfortową pozycję mają zawodnicy z prawem do zagrywania jako ostatni, mają oni ułatwione zadanie w przejęciu partii. Podczas zawodów drużyna dysponująca hammerem stara się zdobyć przynajmniej dwa punkty; jeśli można wygrać tylko jednym, skip stara się oczyścić pole punktowe i tym samym przenieść to prawo na kolejny end. W takim wypadku gra pozostaje pusta. Wygranie partii bez zagrywania ostatniego kamienia jest o wiele trudniejsze i często określa się to jako kradzież (steal) punktów.
[edytuj] Punktacja
Kiedy już obie drużyny zakończą swoje zagrania, zespół zdobywa punkt za każdy kamień będący jak najbliżej '"guzika'", ale nie dalej niż najbliższy kamień przeciwnika. Kamienie pozostające poza obrębem domu (czyli poza kołem o średnicy 12 stóp) nie są liczone, nawet jeśli znajdują się bliżej niż te, należące do drugiej drużyny. Jednak wystarczy, aby kamień chociaż w niewielkim stopniu stykał się z największym kołem i już w takim przypadku uznaje się, iż jest on w domu. Spód kamienia nie jest płaski, dlatego nawet jeśli nie styka się on z powierzchnią pola punktowego, ale jego krawędź zewnętrzna znajduje się w domu może być brany pod uwagę podczas liczenia punktów.
Punktacje odnotowuje się na tablicy z wynikami, które są dwojakiego rodzaju. Jedna z tablic jest podobna do wykorzystywanych podczas rozgrywek baseballu i ten typ najczęściej widuje się w transmisjach telewizyjnych. Na tablicy tego typu w kolumnach znajdują się numery endów od 1 do 10 (czasem jest także 11, gdyby zaistniała potrzeba rozegrania dogrywki) oraz jedna dodatkowa, w której podaje się sumę punktów. Poniżej znajdują się dwa wiersze z nazwami drużyn. Liczbę punktów oznacza się w przecięciu rzędu zespołu, który wygrał oraz kolumny z numerem zakończonej partii.
Innego typu tablice wykorzystywane są często w klubach. Zasadniczo zbudowane są one podobnie, jak te wspomniane powyżej, tylko że ponumerowane kolumny wskazują liczbę zdobytych punktów, a numer enda w wierszu danej drużyny. Przykładowo, jeśli czerwonej drużynie zostają zostaną przyznane 3 punkty w pierwszej partii, to "jedynka" (ponieważ jest to rozpoczynający end) jest umieszczony w kolumnie 3 i czerwonym wierszu. Jeśli zawodnicy tego zespołu zdobędą kolejne 2 punkty, wtedy "dwójka" zostanie wystawiona koło 5, ponownie w czerwonym wierszu. Tak więc czerwoni mają w sumie pięć punktów (3+2). Zasada, na jakiej działa ta tablica sprawdza się, ponieważ tylko jedna drużyna może wygrać daną partię meczu. Jakkolwiek pewne problemy mogą pojawić się, jeśli żaden zespół nie zdobędzie punktów. W takim wypadku numer endu zostaje powieszony na końcu tablicy przy wierszu drużynie posiadającej prawo do hammera.
[edytuj] Zakończenie gry
Zdarza się, że drużyna nie ma szans na odrobienie strat i zwycięstwo w meczu. W takim przypadku gratulują przeciwnikom poprzez uścisk dłoni i uznanie ich wyższości. Sytuacja ta może mieć miejsce w dowolnym momencie gry, ale raczej należy jej się spodziewać w końcowej fazie meczu. Kiedy już wszystkie endy zostaną ukończone oba zespoły również ściskają sobie dłonie, dziękując sobie słowami "Dobry mecz!". Uprzejmości są także wymieniane przed meczem wraz ze słowami "Udanej gry!".
[edytuj] Sytuacje sporne
Większość decyzji dotyczących zasad zostaje pozostawiona w gestii skipów. Jednakże sprawy związane z punktacją leżą w zakresie trzecich zawodników lub wicekapitanów. Żaden inny zawodnik nie powinien znajdować się w domu, kiedy to zagadnienie jest omawiane. W trakcie turniejów zdarza się, że decyzja co do punktacji i określenia położenia kamienia względem guzika nie może zostać rozstrzygnięta przez wicekapitanów. Wtedy sędzia jest zobowiązany do zmierzenia odległości przy pomocy specjalnie zaprojektowanego przyrządu, podobnego do cyrkla, którego jedną nogę ustawią się w środku domu. Gdy sędzia nie może akurat rozstrzygnąć sporu, pomiar odległości leży również w gestii trzecich zawodników.
[edytuj] Kultura curlingu
Curling jest rozgrywany w wielu krajach włączając: Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię (a zwłaszcza Szkocję), Norwegię, Szwecję, Szwajcarię, Danię, Finlandię i Japonię, w których to odbywają się mistrzostwa świata.
Sport ten jest szczególnie popularny w Kanadzie. Zmiany dotyczące przygotowania lodu, zmiany zasad gry, by umożliwić zdobycie większej ilości punktów i wykorzystywanie bardziej złożonej strategii podczas meczów, przyczyniły się do wzrostu zainteresowania curlingiem w Kanadzie oraz poziomu oglądalności corocznych rozgrywek, zwłaszcza Scott Tournament of Hearts (narodowe mistrzostwa kobiet) oraz Brier (mistrzostwa mężczyzn), jak i samych mistrzostw świata.
Pomimo niewielkiej populacji kanadyjskiej prowincji Manitoba, drużyny z tego regionu najczęściej wygrywały tytuły mistrzowskie. Zawody Brier czy Tournament of Hearts są wpierw rozgrywane na poziomie lokalnym, by potem przejść w mistrzostwa kraju.
Prowincją, z której wywodzi się najwięcej słynnych curlerów, jest Saskatchewan. Właśnie stąd pochodziła Sandra Schmirler, która poprowadziła swoją drużynę po złoty medal na Zimowych Igrzyskach w 1998. Kiedy zmarła dwa lata później na raka, ponad 15000 osób uczestniczyło w jej pogrzebie.
Sam curling był również tematem komedii "Faceci z miotłami", z udziałem Lesliego Nielsena.
[edytuj] Sport amatorski
Pomimo iż w kanadyjskich turniejach są nagrody pieniężne, nie ma pełnoetatowych zawodowych curlerów. Jednak sporo zawodników zarabia znaczne pieniądze na tym sporcie. Również wiele kobiet zajmujących się prowadzeniem domu, deklaruje curling jako swój zawód. Być może dlatego curling przetrwał jako sport amatorski i powrócił na Igrzyska Olimpijskie w 1998, na których nie był obecny jako dyscyplina od 1924 roku. Ponieważ curling wymaga celności, strategii, umiejętności i doświadczenia w odróżnieniu od większości sportów, które bazują przede wszystkim na szybkości, wytrzymałości, sile, wielu zawodników jest starszych niż ich koledzy w innych dyscyplinach. Jednak wiele młodych drużyn zyskuje laury, zwłaszcza w Kanadzie.
[edytuj] Sportowe zachowanie
Sportowe zachowanie, w przeciwieństwie do większości innych dyscyplin, jest kluczową częścią curlingu. Na przykład, okazywanie radości z błędu popełnionego przez przeciwnika jest akceptowalne w innych sportach, w curlingu patrzy się na to z dezaprobatą. Nawet na najważniejszych turniejach od gracza oczekuje się zgłaszanie własnych błędów czy fauli, jak zgłoszenie skipowi drugiej drużyny o wypuszczeniu kamienia za linią spalonego. Istnieje również zwyczaj, że zwycięska drużyna stawia piwo przegranym po meczu (w przeciwieństwie do darta, gdzie to przegrany kupuje drinki).
[edytuj] Dodatkowe informacje
Przygotowania przez jakie należy przejść, by móc wziąć udział w tym sporcie, wymagają niezwykłej kondycji i zręczności. Uczestnicy powinni również posiadać rozszerzoną wiedzę na temat mechaniki klasycznej oraz znać zasady dotyczące tarcia, które muszą dodatkowo zastosować na tafli. Często te fakty są pomijane, a curling uważa się za zwykłą, nudną grę. Mimo tego curling jest idealnym przykładem na powiedzenie "łatwe do nauczenia, trudne do mistrzostwa".
[edytuj] Statystyki
Uczestnicy i komentatorzy używają różnych określeń by opisać zachowanie kamieni na lodzie i poszczególne rzuty.
Lód w grze może być szybki albo wolny. Jeśli lód określa się jako szybki, kamienie poruszają się na większą odległość przy określonej sile. Prędkość mierzy się w sekundach, oznacza to, że oblicza się ilość czasu, jaka jest potrzebna od wypuszczenia kamienia do jego zatrzymania się. W wypadku, gdy lód jest wolny, potrzebna się większa siła, by dotarł on do domu. W ten sposób czas, w jakim porusza się kamień po lodzie, jest tym krótszy, im szybszy jest lód i musi być wypuszczony wolniej, aby dotrzeć na wyznaczone miejsce.
Dodatkowo prędkość kamienia zależy od jego indywidualnych cech, które również obliczy się w sekundach. Aby dokonać pomiaru tej właściwości liczy się czas od przekroczenia pierwszej linii spalonego do osiągnięcia drugiej lub od wybicia z haka do pierwszej linii spalonego. Im ten czas jest krótszy, tym szybciej porusza się kamień. W czasie meczu te parametry pozostają raczej niezmienione i można je wykorzystać, aby określić jak daleki może być rzut. Na przykład, jeśli kamieniowi zajmuje około 9 sekund przebycie odległości pomiędzy liniami spalonego i zatrzymanie się w guziku, zawodnik wie, z jaką siłą musi wypuszczać kolejne, aby dotarły one do środka domu.
[edytuj] Ciekawostki
- W 2001 roku, curling został uznany za oficjalny sport Saskatchewan.
- Kiedy jeszcze nie określono wymiarów kamieni, zawodnicy wybierali czy chcą rzucać małymi lub dużymi, w zależności od tego jaki rzut miał być wykonany.
[edytuj] Turnieje i znaczące mistrzostwa
- Mistrzostwa Świata Mężczyzn w Curlingu
- Mistrzostwa Świata Kobiet w Curlingu
- Curling na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich
- Mistrzostwa Świata w Curlingu
- Mistrzostwa Świata Juniorów w Curlingu
- Puchar kontynentalny w curlingu
- Mistrzostwa Europy w Curlingu
- Mistrzostwa Pacyfiku w Curlingu
- Scott Tournament of Hearts
- Tim Hortons Brier
- Baltic Cup
[edytuj] Polskie kluby curlingowe
- City Curling Club, Warszawa
- Karkonoski Klub Curlingowy, Piechowice
- Media Curling Club, Warszawa
- Warszawski Klub Curlingowy, Warszawa
- Krakowski Klub Curlingowy, Kraków
- KS Spójnia, Warszawa
- Śląski Klub Curlingowy, Katowice
- Międzyszkolny Uczniowski KS EURO 6, Warszawa
- Zielonogórski Klub Curlingowy, Zielona Góra
- Sopot Curling Club Wa ku'ta, Sopot
- AZS Łódź, Łódź
- Klub Środowiskowy AZS Politechniki Śląskiej, Gliwice
- MKS Axel, Toruń
[edytuj] Linki
- Informacje o curlingu, sprzęcie; książki i filmy
- Światowa Federacji Curlingu, zasady
- Medale Olimpijskie przyznane w 1924 roku; artykuł CBC z 8 lutego 2006
- Kanadyjskie Stowarzyszenie Curlingu
- Światowa Federacja Curlingu
- Europejska Federacja Curlingu
- Polska Federacja Curlingu
- The Curling Zone
- Curling na TSN
- Curling na CBC
- Podstawy Curlingu
| Curling |
| Mistrzostwa Świata Mężczyzn |
|---|
|
1959 • 1960 • 1961 • 1962 • 1963 • 1964 • 1965 • 1966 • 1967 • 1968 • 1969 • 1970 • 1971 • 1972 • 1973 • 1974 • 1975 • 1976 • 1977 • 1978 • 1979 • 1980 • 1981 • 1982 • 1983 • 1984 • 1985 • 1986 • 1987 • 1988 • 1989 • 1990 • 1991 • 1992 • 1993 • 1994 • 1995 • 1996 • 1997 • 1998 • 1999 • 2000 • 2001 • 2002 • 2003 • 2004 • 2005 • 2006 • 2007 • 2008 |
| Mistrzostwa Świata Kobiet |
|
1979 • 1980 • 1981 • 1982 • 1983 • 1984 • 1985 • 1986 • 1987 • 1988 • 1989 • 1990 • 1991 • 1992 • 1993 • 1994 • 1995 • 1996 • 1997 • 1998 • 1999 • 2000 • 2001 • 2002 • 2003 • 2004 • 2005 • 2006 • 2007 • 2008 |
| Mistrzostwa Europy |
|
1975 • 1976 • 1977 • 1978 • 1979 • 1980 • 1981 • 1982 • 1983 • 1984 • 1985 • 1986 • 1987 • 1988 • 1989 • 1990 • 1991 • 1992 • 1993 • 1994 • 1995 • 1996 • 1997 • 1998 • 1999 • 2000 • 2001 • 2002 • 2003 • 2004 • 2005 • 2006 • 2007 • 2008 |
| Mistrzostwa Europy Mixtów |
| Mistrzostwa Polski |
|
2004 • 2005 • 2006 • 2007 • 2008 |
