Biała Służba
Z Wikipedii
Biała Służba – harcerska służba porządkowa, informacyjna i medyczna podczas niektórych imprez masowych, takich jak podróże apostolskie Jana Pawła II i Benedykta XVI do Polski.
Spis treści |
[edytuj] Źródła
W latach 80. Biała Służba była też symbolem, niezgadzania się na komunizację i ateizację harcerstwa , próbą zwrócenia uwagi społeczeństwa na tradycyjne wartości zawarte w prawie i przyrzeczeniu harcerskim, w tym służbę Bogu i bliźnim.
Była formą pracy niezależnego ruchu harcerskiego, najpierw w ramach ZHP, a potem w ramach powstających organizacji alternatywnych. Związana z pracą instruktorów KIHAMów, Ruchu Harcerstwa Rzeczypospolitej. Od 1991 roku organizowana przez ZHR i ZHP niezależnie, od 2002 wspólnie.
Symbolem pełnienia Białej Służby są sprawności.
[edytuj] Przyczyny
W 1983 roku kierownictwo "Ruchu Harcerskiego" – niejawnej struktury działającej wewnątrz ZHP, która powstała po zdelegalizowaniu w czerwcu 1982 roku oficjalnie działających Kręgów Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego – stwierdziło, że "druga pielgrzymka Ojca Świętego Jana Pawła II w ojczyźnie daje możliwość pokazania i uwiarygodnienia społeczeństwu harcerzy pełniących prawdziwą służbę Bogu, Polsce i bliźnim". Przeciętny obywatel często kojarzył harcerza z dziećmi w mundurkach, będącymi elementem komunistycznych, propagandowych uroczystości.
Całą akcję, będącą zorganizowanym programem wychowawczym, oparto o zasady metodyki harcerskiej. Opracowano specjalną sprawność harcerską "BS-83" (czyli "Biała Służba – 1983"). W trakcie pielgrzymki harcerki i harcerze pełnili w czasie spotkań z papieżem służbę medyczną, porządkową, informacyjną, łącznościową. We współpracy ze służbami kościelnymi nieśli pomoc rzeszom wiernych.
[edytuj] "Biała Służba" 1983 – przebieg
Podczas pielgrzymki papieża do Polski w czerwcu 1983 roku miała miejsce pierwsza "Biała Służba". Harcerze i harcerki działali w grupach porządkowych, informacyjnych, sanitarnych. Kulminacyjnym punktem był udział w spotkaniu papieża z młodzieżą w Częstochowie w dniach 18 i 19 czerwca. Zgromadziło się tu ok. 1 500 starszych harcerek i harcerzy, jak również instruktorów – oraz ok. 500 seniorów harcerstwa. Delegacja Ruchu wręczyła papieżowi dar – tablicę z tradycyjną rotą Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego.
[edytuj] "Biała Służba" 1987
[edytuj] Przygotowania
Zdobyte doświadczenia wykorzystano organizując "Białą Służbę" w roku 1987. Była ona już przedsięwzięciem na dużo większą skalę i lepiej przygotowanym. W komunikacie skierowanym wiosną 1987 roku do drużyn przez władze "Ruchu Harcerskiego" napisano: My, harcerki i harcerze polscy, pragniemy spotkać się z Nim w sposób szczególny. Wierni nakazom Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego chcemy ofiarować nasze siły bliźnim. Chcemy nieść pomoc potrzebującym oraz przyczynić się do sprawnego i niczym niezakłóconego przebiegu wizyty.
Zdecydowano, że oprócz pełnienia służb przez wyspecjalizowane patrole harcerskie w spotkaniu z papieżem wezmą udział jak najszersze rzesze harcerskie, aby pokazać, jak liczne są szeregi tych, którzy nie uznają przyrzeczenia harcerskiego zobowiązującego do "służby socjalistycznej ojczyźnie pod przewodnią opieką PZPR". Na miejsce spotkania wybrano Tarnów. Możliwość masowego pojawienia się na kościelnej uroczystości drużyn harcerskich wiernych Bogu i Polsce wywołała zaniepokojenie u komunistycznych władz. Zaktywizowano tajnych współpracowników, starano się zapobiec wykorzystaniu samochodów, będących w dyspozycji szczepów harcerskich, do przewożenia harcerzy na miejsca spotkań z papieżem. W działaniach przeciwko niezależnemu "Ruchowi Harcerskiemu" funkcjonariuszy Wydziału III SB – zajmujących się m.in. kwestiami harcerskimi – wspierali pracownicy Wydziału IV (tzw. kościelnego).
[edytuj] Bezpieka z kuratorium i ZHP
Kuratorium Oświaty i Wychowania, Komenda Chorągwi ZHP i władze polityczno-administracyjne poszczególnych dzielnic podjęły działania w kierunku zminimalizowania udziału harcerzy w zlocie na terenie Tarnowa. Dyrektorzy szkół otrzymali polecenie nie wyrażania zgody na zwalnianie harcerzy na wszelkiego rodzaju imprezy w dniach 9-10 czerwca. Kuratorium i Komenda Chorągwi czuwają nad nie budzącym żadnych zastrzeżeń zabezpieczeniem sztandarów harcerskich. Sprawa zapobieżenia udziałowi harcerzy w zlocie będzie także przedmiotem rozmów prowadzonych przez przedstawicieli Komitetów Dzielnicowych PZPR z Komendantami Hufców – raportował 3 czerwca 1987 roku ppłk Hryniewicz, naczelnik III Wydziału WUSW w Krakowie. W takiej sytuacji komendy hufców wydawały zalecenia, by harcerze oficjalnie nie brali udziału w spotkaniach z papieżem.
Funkcjonariusze SB przeprowadzali "rozmowy profilaktyczno-ostrzegawcze". Jedną z osób wytypowanych do niej przez kierownika Zespołu Rozpoznania i Działań Operacyjnych ppłk. Zygmunta Majkę był o. Adam Studziński – dominikanin, duszpasterz harcerski. Pracownikom Służby Bezpieczeństwa chodziło o ograniczenie możliwości pojawienia się "wrogich ekscesów" o politycznym charakterze przed kościołem św. Idziego w Krakowie, będącym siedzibą Duszpasterstwa Harcerek i Harcerzy, a zarazem miejscem, gdzie krakowscy harcerze chcieli powitać dostojnego Gościa, gdy będzie udawał się na Wawel.
Do "rozmowy profilaktyczno-ostrzegawczej" przeznaczono także dh. Grzegorza Kolarskiego – instruktora ze szczepu "Żbicza Gromada", zajmującego się przygotowaniami harcerzy starszych (ze szkół średnich) do udziału w "Białej Służbie".
Zainteresowanie władz budziły nawet informacje dotyczące pojedynczych grupek. Świadczy o tym raport na temat zastępu harcerzy ze szkoły podstawowej przy ul. Szlachtowskiego (prawdopodobnie z 15 KDH) chcących w mundurach powitać papieża na Błoniach.
Aktywne w tych działaniach były także władze Chorągwi Krakowskiej ZHP, realizujące wytyczne partyjne. Do Tarnowa wydelegowana została specjalna grupa instruktorów, która miała za zadanie spisywać, jakie drużyny tam przyjeżdżają. Ci spośród krakowskich harcerzy, którzy powrócili po mszy św. z Tarnowa i zebrali się przed kościołem św. Idziego, aby pozdrowić papieża, wspominają "tajemniczą" kamerę, która filmowała zgromadzonych z okna jednej z kamienic.
[edytuj] Pielgrzymia służba
Organizatorami ogólnopolskiego spotkania harcerzy z papieżem w Tarnowie byli krakowscy instruktorzy niezależnego "Ruchu Harcerskiego". Przygotowaniami do zlotu kierował hm. Zbigniew Wilk (od 1988 roku naczelnik niezależnego "Ruchu Harcerskiego"), natomiast jego komendantem był hm. Ryszard Wcisło, któremu pomagał sztab, w skład którego wchodzili m.in. hm. Maria Ciechanowska, hm. Wiesława Stojek i śp. hm. Remigiusz Bochenek. W Tarnowie zgromadziło się kilka tysięcy harcerek i harcerzy, przybyli z całej Polski – Warszawy, Wrocławia, Poznania, Drezdenka. Na dworcu kolejowym pełnili dyżur, kierując przybywające drużyny i zastępy do kościoła oo. Misjonarzy, gdzie mieściła się główna baza "Białej Służby". Tam w recepcji rejestrowali się u phm. Urszuli Kret i rozkładali namioty. W kościele została także przygotowana wystawa "Harcerska służba Bogu i Polsce 1911-1987". Ponad 200 zdjęć podzielono tematycznie. Dla władz PRL niewygodna była tablica ze zdjęciami dotyczącymi udziału harcerzy w walkach o niepodległość – "Lata walki 1914-1921". Do bazy ciągle docierały nowe grupy harcerskie, mimo że dojazd do miasta był coraz trudniejszy. Najbardziej wyczerpująca drogę mieli za sobą harcerze z Podhala, którzy przeszli ponad 100 km piechotą. Następnie wszyscy w ulewnym deszczu witali papieża przejeżdżającego ulicami Tarnowa.
[edytuj] Harcerski dar
O świcie 10 czerwca 1987 roku harcerska kolumna wyruszyła na miejsce mszy świętej. Po drodze pełniono służbę porządkową, aby umożliwić pielgrzymom bezpieczne dotarcie do sektorów. W czasie mszy św. oprawę artystyczną powierzono wokalno-instrumentalnemu zespołowi harcerskiemu. Wokół ołtarza zgromadziło się kilka tysięcy harcerek i harcerzy.
W obecności setek tysięcy zgromadzonych ludzi legendarny naczelnik Szarych Szeregów hm. Stanisław Broniewski "Orsza" w asyście dh. Marcina Tatary, oraz dh. Klaudii Olszewskiej złożył papieżowi harcerski dar. Była to rzeźbiona odznaka "Białej Służby". Jej miniaturę otrzymali wszyscy, którzy w niej uczestniczyli i spełnili wymagania przewidziane do zdobycia tej sprawności.
Dzięki pomocy biskupa Jerzego Ablewicza delegacja harcerska mogła złożyć dary papieżowi. W trakcie gdy dh "Orsza" składał dar, tysiące zgromadzonych harcerek i harcerzy potwierdziło wierność ideałom zawartym w tradycyjnej rocie przyrzeczenia harcerskiego: Mam szczerą wolę całym, życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu.
[edytuj] Wielotysięczne hufce
Trudno wymiernie oszacować, jak wiele harcerek i harcerzy brało udział w papieskiej mszy św. w Tarnowie. Hm. Jerzy Parzyński w swojej książce "Ruch Harcerski Rzeczypospolitej", powołując się na obliczenia dokonane przez przedstawicieli Kościoła, szacuje tę liczbę na 8 tysięcy. Inny uczestnik tego pamiętnego spotkania – hm. Wojciech Hausner określa ją na 5 tysięcy. Służba Bezpieczeństwa oceniała w swych raportach, że w Tarnowie było ok. 3 tysięcy osób. Jest to prawdopodobnie liczba zaniżona, ponieważ w tym samym raporcie stwierdza się, że pomimo zastosowanych środków zapobiegawczych udział harcerzy był znaczny.
Bez względu na to, jaka była faktyczna liczba uczestników mszy św. w harcerskich mundurach, nie ulega wątpliwości, że po raz pierwszy tak wielu harcerzy zamanifestowało swą wierność Bogu, wbrew oficjalnej świeckości ZHP. Musiało to stanowić bardzo bolesny widok dla peerelowskich władz. Prawdopodobnie z tego powodu telewizyjna relacja z mszy św. w Tarnowie została okrojona z wszystkich fragmentów, w których pojawili się harcerze.
Harcerze byli obecni wszędzie tam, gdzie przebywał papież. Z Krakowa do Trójmiasta wyruszyła specjalnie wyselekcjonowana grupa, kierowana przez phm. Grzegorza Kolarskiego, a składająca się z odpowiednio przeszkolonych starszych harcerzy do pełnienia służby samarytańskiej, porządkowej, informacyjnej. Aby dojechać na czas, większość z nich nie mogła uczestniczyć we mszy św. w Tarnowie.
[edytuj] Przebieg
Druga "Biała Służba" odbyła sie podczas III pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. Na spotkanie z papieżem w Tarnowie przybyli harcerscy reprezentanci 68 miast i miejscowości w Polsce. Ewidencją objęto ok. 4 tys. harcerek i harcerzy w 600. grupach z tym, że co najmniej 3 tys. przybyło tylko na jeden dzień, bez zakwaterowania. Białą Służbę zorganizowano w Łodzi (13.06), Tarnowie (6.06) i Krakowie (10.06. i 16.06).
[edytuj] Represje i szykany
Niepokornych, którzy złamali zakaz władz i pojawili się w mundurach na spotkaniach z papieżem, spotkały kary i represje. W Krakowie były one niewielkie. W Krakowie część władz harcerskich, jak np. dh. Zbigniew Sabiński z Hufca Krowodrza, starał się chronić "niepokornych" instruktorów.
Zupełnie odmienna była sytuacja w Warszawie, gdzie jeden z liderów tamtejszego "Ruchu Harcerskiego" po uczestnictwie w "Białej Służbie" został zwolniony z funkcji drużynowego, a działalność 16. WDH zawieszona przez władze hufca. Podobne represje miały miejsce w innych częściach Polski. W Gliwicach zatrzymano harcerską grupę udającą się na "Białą Służbę" do Trójmiasta, jednego z instruktorów pobito w komisariacie kolejowym.
[edytuj] Biała Służba po 1989 roku
Ideę pełnienia przez harcerzy "Białej Służby" w czasie wizyt papieskich kontynuowano podczas kolejnych pielgrzymek Jana Pawła II do ojczyzny, kiedy zawsze witały go harcerskie tłumy, niosąc pomoc rzeszom pielgrzymów. Już w wolnej Polsce, w 2002 roku, "Biała Służba" została zorganizowana wspólnie przez Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej i Związek Harcerstwa Polskiego. Jej komendantem był hm. Michał Sternicki – komendant Małopolskiej Chorągwi Harcerzy ZHR oraz hm. Marcin Czechowski komendant Hufca ZHP Kraków - Podgórze.
[edytuj] "Biała Służba" 1991
Trzecia "Biała Służba" w trakcie IV pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. 1-9 czerwca 1991 r. BS-y zorganizowano w: Koszalinie, Rzeszowie, Przemyślu, Kielcach, Łomży, Białymstoku, Olsztynie, Płocku, Włocławku i Warszawie. Harcerskie grupy z całego kraju brały udział w służbach sanitarnych, porządkowych i innych w miejscach spotkań z papieżem np. harcerze z Łodzi we Włocławku. Niektóre ośrodki wykonały swój emblemat "Białej Sprawności".
[edytuj] "80-lecie – Biała Służba 1991"
3-19 sierpnia miał miejsce pod Częstochową Jubileuszowy Zlot 80-lecia Harcerstwa. Zbiegł on się ze spotkaniem papieża Jana Pawła II z młodzieżą całego świata podczas VI Światowego Dnia Młodzieży na Jasnej Górze. W sumie od 14 do 15.08 w VI Światowym Dniu Młodzieży i BS-ie wzięło udział blisko 11 000 braci harcerskiej, podejmując "Białą Służbę" – sanitarną, informacyjną, porządkową i inne.
[edytuj] "Biała Służba 1995 – Skoczów"
W czasie pielgrzymki po Czechach, wiosną 1995 roku papież był przez chwilę w polskim Skoczowie, gdzie na rzecz zgromadzonych pielgrzymów swą służbę pełnili harcerze ZHR. "Białą Służbę" organizował Okręg Górnośląski ZHR.
[edytuj] "Biała Służba" 1997
W czerwcu 1997 roku Jan Paweł II przyjechał do ojczyzny na swą VI pielgrzymkę. 31 maja papież rozpoczął Kongres Eucharystyczny we Wrocławiu, który był obsługiwany m.in. przez harcerzy z ZHR. Podczas mszy św. w Gnieźnie instruktor ZHR wręczył Papieżowi dar instruktorów – bryłę soli z wygrawerowanym cytatem biblijnym "Wy jesteście solą dla ziemi". We wszystkich miejscach spotkań z pielgrzymami, gdzie jak podała prasa, ZHR wystawił do najróżniejszych służb ok. 5 tys. harcerzy, papież nawoływał do budowania cywilizacji miłości. 7 czerwca – Kolejny dzień Białej Służby – tym razem zorganizowanej na terenie Krosna i Dukli – udział wzięło ogółem 510 osób, w tym 244 pełniące służbę (42 – porządkową, 50 – dla niepełnosprawnych, 152 – sanitarną) i 6 kapelanów.
[edytuj] "Biała Służba 1999"
W czerwcu 1999 papież Jan Paweł II przyjechał na swą VII pielgrzymkę do Ojczyzny. Trasa służb harcerskich:
- Sopot – 4.06, Pelplin – 5.06, Elbląg – 6.06, Toruń – 7.06, Siedlce – 10.06, Warszawa – 11.06, Sandomierz – 12.06, Warszawa – 13.06, Łowicz – 14.06, Kraków – 15.06, Stary Sącz – 16.6.
Biała Służba organizowan byłą niezależnie przez ZHR i ZHP.
Z Mazowieckiego ZHR służbę pełniło ok. 1400 harcerek i harcerzy w 10 miejscowościach.
[edytuj] "Biała Służba 2001" Ukraina
W dniach 26-30 czerwca 2001 roku, podczas wizyty papieża na Ukrainie, wędrownicy i wędrowniczki, instruktorzy i instruktorki ZHR, ZHP na Litwie, HP na Ukrainie oraz ZHPpgK tradycyjnie pełnili harcerską Białą Służbę. Około tysiąca uczestników BS brało udział w uroczystym capstrzyku na cmentarzu "Orląt Lwowskich", gdzie również obecny był Konsul Polski na Ukrainie. Komendantem Białej Służby był hm. Wiesław Turzański, pełnomocnikiem Naczelnictwa do spraw organizacyjnych – hm. Michał Synowiec, a wszystko to działo się przy wydatnej pomocy szefa harcerstwa Polskiego na Ukrainie – hm. Stefana Adamskiego
[edytuj] "Biała Służba 2002"
Pielgrzymka Jana Pawła w 2002 odbywała się w dniach od 16 do 19 sierpnia 2002. W tym czasie papież odwiedził Kraków i Kalwarię Zebrzydowską. Po raz pierwszy Biała Służba zorganizowana została wspólnie przez Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej i Związek Harcerstwa Polskiego. Jej komendantem był hm. Michał Sternicki – komendant Małopolskiej Chorągwi Harcerzy ZHR oraz hm. Marcin Czechowski komendant Hufca ZHP Kraków - Podgórze.
[edytuj] "Biała Służba 2005"
8 kwietnia 2005 r. – "Ostatnia Biała Służba" miała miejsce nie tylko w Rzymie, ale i w Polsce, gdziekolwiek harcerze i harcerki byli potrzebni. Brali czynny udział w uroczystościach, a także pełnili służby – medyczną, wodną, porządkową, liturgiczną i in.
W każdej chorągwi został wyznaczony instruktor, którego zadaniem było wspomaganie i koordynowanie działań służebnych i religijnych. Z ramienia GK Harcerzy koordynacją w Polsce zajmował się phm. Bolesław Bezeg – kierownik Wydziału Harcerskiego, a z ramienia harcerek koordynatorką modlitwy i uroczystości pogrzebowych w Polsce była hm. Anna Szejko-Bajurska.
Każdy harcerz i harcerka, którzy wzięli udział w służbie podczas uroczystości żałobnych (od ostatniej niedzieli) i pogrzebowych, czy to w Rzymie, czy w Polsce – zdobyło sprawność "Ostatniej Białej Służby". Ocenia się, że w służbach w sumie wzięły czynny udział tysiące harcerek i harcerzy ZHR (w Rzymie służbę pełniło ponad tysiąc harcerek i harcerzy).
[edytuj] "Biała Służba 2006"
Podróż apostolska Benedykta XVI do Polski
Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
[edytuj] Pozostałe Białe Sprawności
Ideę Białych Sprawności wykorzystywano też przy innych okazjach, niezwiązanych bezpośrednio z służbą podczas papieskich wizyt w Polsce.
[edytuj] "A-O '84"
To zlot zastępów pod hasłem "Andrzej – Olga" poświęcony postaciom Andrzeja i Olgi Małkowskich. Programowym celem zlotu było bliższe zainteresowanie uczestników osobami i dorobkiem pracy założycieli polskiego harcerstwa, wynikami ich działań ideowych, metodycznych, organizatorskich, jak również działalnością patriotyczno-społeczną. A także – początkami historii życia harcerskiego w Polsce – tymi, które związane były z Zakopanem i Podhalem, jako miejscami dawnego zamieszkania Andrzeja i Olgi Małkowskich. Zlot odbył się w dniach 26-27 maja 1984 roku w Zakopanem i okolicy. Uczestniczyło 46 zastępów tj. ponad 500 uczestników.
[edytuj] "CZARNY-GRYF – '85"
Założenia programowe zlotu przewidywały zbliżenie uczestników do postaci harcmistrza Józefa Grzesiaka "Czarnego" i uczczenia jego pamięci, udział w obchodach rocznicy strajków sierpniowych w Gdańsku (złożenie przez patrole harcerskie kwiatów pod pomnikiem Poległych Stoczniowców), uczestniczenie w nabożeństwie poświęconym pamięci poległych polskich kawalerzystów podczas szarży pod pobliskimi Krojantami. A ponadto: ćwiczenia techniczno-polowe oraz dalsze integrowanie harcerskich grup i wspólnot z różnych stron kraju. Główne biwaki zlotowego zgrupowania koncentrowały się wokół miejscowości Mylów w pobliżu Chojnic.
Podczas przygotowań organizacyjnych aresztowany został jeden z instruktorów, SB dokonywało rewizji. Na stacji kolejowej Chojnice pojawiły się patrole MO – wspólnie z przedstawicielami lokalnych komend ZHP – legitymujące i spisujące przyjeżdżających harcerzy, których ponadto wypytywano o cel przybycia. Ostatecznie, mimo tych wszystkich komplikacji (zlot odwołano, a następnie odwołano "odwołanie"), zlot "Czarny-Gryf" zgromadził ponad 500 starszych harcerek i harcerzy z wielu miejscowości w Polsce.
[edytuj] "DIAMENTOWA SPRAWNOŚĆ – '86 "
Zlot-pielgrzymka 75-lecia harcerstwa, nawiązująca do zlotu 70-lecia, jaki w 1981 roku staraniem KIHAM-ów miał miejsce na Błoniach w Krakowie, odbył się w Częstochowie w dniach 13-14 września 1986 roku. Program zlotu obejmował m.in. apele, udział w drodze krzyżowej i procesji maryjnej, w sumie pontyfikalnej, pokazy filmów harcerskich, wystawę harcerskich kapliczek obozowych, ekspozycję fotografii harcerskiej, kolportaż niezależnych harcerskich czasopism i wydawnictw, ognisko całości. Podczas kominka (ok. 2 000 osób) nadana została hm. Stanisławowi Broniewskiemu "Orszy" godność harcmistrza Rzeczypospolitej.
[edytuj] "WYKUS – '88"
Zlot harcerek i harcerzy na Wykusie, uroczysku w lasach siekierzyńskich na ziemi kieleckiej w dniach 10-12 czerwca 1988 roku wiązał się z niepodległościową uroczystością AK-owską – sprowadzeniem prochów żołnierza Września 1939, "cichociemnego" i bohaterskiego dowódcy partyzantów – mjr. Jana Piwnika "Ponurego". Program obejmował m.in. msze polowe, nocne czuwanie przy trumnie mjr. Piwnika w jego rodzinnym domu w Janowicach, nabożeństwo w klasztorze cystersów w Wąchocku, przemarsz byłych żołnierzy AK oraz harcerek i harcerzy. W zlocie udział wzięło 1500 harcerek i harcerzy.
[edytuj] "50-lecie Szarych Szeregów"
Sprawność realizowana była dla uczczenia 50-lecia powstania Szarych Szeregów, które narodziły się we wrześniu 1939 roku. Centralne uroczystości odbyły się w Warszawie w dniach 16-17 września 1989 roku – zlot gwiaździsty zastępów harcerskich z całej Polski, obchody z udziałem dawnych szaroszeregowców i Akowców, organizacji kombatanckich z kraju i zagranicy oraz – po raz pierwszy oficjalnie – reprezentantów ZHP poza granicami Kraju. Podniosłym wydarzeniem obchodów było wręczenie Krzyża Virtuti Militari Szarym Szeregom przyznanego przez Prezydenta RP w Londynie.
[edytuj] "BS '93 – Litwa i Łotwa"
W 1993 roku z inicjatywy instruktorów referatu "Wschód" ZHR, "BS" po raz pierwszy wyszła poza granice Polski – na Litwę i Łotwę. W Wilnie uczestniczyło w niej 300 osób, a w Aquonic 150 – w tym 120 z Polski (ZHR, po kilka osób z ZHP, "Hufców Polskich", NKIH "Leśna Szkółka") – a reszta z ZHP na Litwie i z Dyneburga. Uczestnicy spotkali się z ambasadorem Rzeczypospolitej, Arcybiskupem Kłajpedy i Dowódcą Armii Łotewskiej otrzymując od nich podziękowania. Doszło też do pozaprotokolarnego spotkania z papieżem.
