Station Enschede

Stationsplein en stationsgebouw anno 2006.

Station Enschede is een Nederlands station. Het werd geopend op 1 juli 1866, het huidige stationsgebouw stamt uit 1950. Het station ligt aan de rand van het centrum van Enschede en werd oorspronkelijk buiten de stad gebouwd aan staatsspoorlijn D (Zutphen – Gronau; geopend tussen 1865 en 1868).

Inhoud

1 Station SS of Staatsspoor (1866-1950)
2 Huidige stationsgebouw
- 2.1 Het station van Schelling
3 Treinverbindingen
4 Vroegere stations in Enschede
- 4.1 Station Noord of GOLS (1885-1989)
- 4.2 Enschede Zuid (1903-1945)

[bewerk] Station SS of Staatsspoor (1866-1950)

Stations SS in 1943

Op 1 juli 1866 kreeg Enschede een station aan de spoorlijn Zutphen – Gronau. Het stationsgebouw was het type Staatsspoor nieuw type 3e klasse. Ook Hengelo had van 1866 tot 1899 zo'n station. Het huidige station van Meppel is ook van dit type.

Het gebouw werd gekenmerkt door een hoge middenrisaliet met versierde fronton, met uurwerk. Aan weerszijden een lage vleugel. Twee lage gebouwtjes opzij daarvan, verbonden door een muur. Ontwerper van de eerste generatie Waterstaatsstations is vermoedelijk de (werktuig)bouwkundige K.H. van Brederode. Geen hoog aangeschreven architect, maar dat werd voor de staat niet van belang geacht. Men bouwde eenvoudigweg naar de smaak van de tijd en voor de rest ging het er vooral om dat de gebouwen "economisch, deugdelijk en functioneel" waren.

[bewerk] Huidige stationsgebouw

Het huidige stationsgebouw is van na de Tweede Wereldoorlog en werd geopend in 1950. Architect H.G.J. Schelling (1888-1978) ontwierp het station als mix tussen kopstation en parallelstation. Deze laatste functie verloor het in 1980 met de opheffing van de treindienst naar Gronau (Duitsland). Hierdoor ontstond een groot kopstation, waarbij de verschillende stationsdiensten vreemd gelegen waren langs de voormalige internationale sporen.

[bewerk] Het station van Schelling

Stationsgebouw in de jaren '60.

In het Enschedese wederopbouwplan na de Tweede Wereldoorlog werden grote wijzigingen doorgevoerd in de hoofdwegenstructuur. Hierdoor werd de spoorlijn in westelijke (Hengelose) richting opgehoogd. Een nieuw station was hierdoor noodzakelijk, iets wat ook wenselijk was door de toenmalige ligging. Het oude Staatsspoorstation lag namelijk verder buiten het centrum van de stad dan het huidige.

Architect Schelling ontwierp in de jaren '40/'50 diverse stationsgebouwen, waaronder die van Hengelo (1951), Zutphen (1952) en Arnhem (1954), die alle zijn gebouwd in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid. Kenmerk van alle stations is het beton met de vele zuilen. Gebruik van beton kwam voort uit de beschikbaarheid van dit materiaal na de oorlog. Het ontvangstgebouw is gericht op de kopsporen. Het gebouw is opgezet uit modules van 5,25 x 5,25 meter. De ontvangsthal is voor Schelling het belangrijkste onderdeel van het station. Niet vanwege haar hoogte, maar vanwege haar openheid. Deze openheid stimuleert hij door open sluitstenen te gebruiken. Door de haakvormige plattegrond wordt vanzelf een stationsplein afgebakend, wat gebruikt wordt voor busverkeer en taxi's. In de jaren '70 werd het busstation verplaatst naar de zijkant van het gebouw, waardoor de hoofdingang nauwelijks meer gebruikt werd en reizigers via de zijtrap het station betraden.

In 2000 werd het station ingrijpend verbouwd. De zij-ingang verdween en midden in de grote ontvangsthal werd een nieuw ingang gemaakt.

Sinds 18 november 2001 is er weer een treindienst naar Gronau en Münster/Dortmund. De treinen vertrekken van een nieuwgebouwd perron en niet meer aan het oorspronkelijke. Vanwege de verschillende tussen veiligheidssystemen in Nederland en Duitsland sluiten de beide spoorlijnen ook fysiek niet op elkaar aan. Daarmee is Enschede een dubbel kopstation geworden.

[bewerk] Treinverbindingen

1600 Intercity Amsterdam / Schiphol (één keer per uur; plus één maal met overstap in Amersfoort)
1700 Intercity Den Haag / Rotterdam (één keer per uur; plus één maal met overstap in Amersfoort)
7000 Stoptrein Deventer (in de spits)
7900 Stoptrein Zwolle (twee keer per uur)
Stoptrein Gronau – Dortmund (een keer per uur). Geëxploiteerd door de Prignitzer Eisenbahn.
Stoptrein Gronau – Münster (een keer per uur). Geëxploiteerd door de Deutsche Bahn.

[bewerk] Vroegere stations in Enschede

[bewerk] Station Noord of GOLS (1885-1989)

Stations Noord of GOLS in 1980

Aan de spoorlijn (Winterswijk –) Haaksbergen – Enschede – Oldenzaal werd op 7 december 1885 station Enschede GOLS geopend. GOLS staat voor Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij. Het station deed dienst voor goederenvervoer tot in de jaren '80 en was van het type GOLS-groot, waarvan er in Gelderland en Overijssel diverse werden gebouwd. Op dit moment zijn hiervan de stations van Haaksbergen, Groenlo, Terborg en Aalten nog aanwezig. Enschede Noord werd in 1989 gesloopt.

[bewerk] Enschede Zuid (1903-1945)

In het zuiden van de stad, op de plek waar de huidige Zuiderval de Getfertsingel kruist, lag vroeger station Enschede Zuid. Dit station aan de spoorlijn Enschede – Ahaus (Duitsland) was een belangrijk overlaadstation voor steenkool. Tot in de jaren '90 waren handelaren in brandstoffen gevestigd rond het voormalige emplacement. Het station werd geopend op 25 april 1903 en gesloten in 1945.

Spoorwegstations in Overijssel