Oudste bewoners van Amerika
Al sinds de ontdekking van Amerika heeft men zich afgevraagd wie de oudste bewoners van Amerika zijn, waar de Indianen vandaan zijn gekomen. Hoewel er veel verschillende theoriën zijn, is er in de wetenschappelijke gemeenschap geen overeenstemming over het antwoord. De eerste inwoners van Amerika zijn ook wel bekend als Paleo-indianen.
Inhoud |
[bewerk] Historisch overzicht
[bewerk] Atlantiërs en Israëlieten
De eerste Europese kolonisatoren zaten met een probleem toen zij ontdekte dat Amerika bewoond was: dit volk werd namelijk niet genoemd in de Bijbel. De eerste theoriën waren dan ook vaak religieus en mythologisch van aard. Vaak werd wel verondersteld dat de Indianen een van verloren stammen van Israël waren, of de afstammelingen van Atlantis. Daar de stammen van Israël Babylon in 721 v. Chr. hadden verlaten moest de komst van de Indianen in Amerika in die tijd gezocht worden, of zeker niet later dan 500 v. Chr. Vaak hadden theorieën uit die tijd een sterk racistische component: de Indianen zelf werden niet bekwaam genoeg geacht hoogstaande beschavingen als die van de Maya's te kunnen scheppen, die dan wel gesticht moesten zijn door westerse bezoekers. Dit is een component die in sommige pseudowetenschappelijke theorieën over de oorsprong van de Indianen nog steeds niet geheel is verwenen. De Mormonen geloven nog steeds dat Indianen afstammelingen zijn van de Israëlieten. Meer idealistisch ingestelde onderzoekers meenden zelfs dat de Indianen de zondeval niet hadden meegemaakt (de eerste Indianen die Christoffel Columbus ontmoette waren immers naakt) en daarom rechtstreeks uit het Paradijs afkomstig waren.
[bewerk] Beringia en Clovis
In de 19e eeuw werd voor het eerst wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de oorsprong van de Indianen. Archeologisch onderzoek maakte duidelijk dat Amerika al veel langer bewoond was dan 500 v. Chr. De Tsjechische Amerikaan Aleš Hrdlička was in het begin van de 20e eeuw de eerste die veronderstelde dat de Indianen via de Beringstraat naar Amerika waren getrokken. Desalniettemin was Hrdlička van mening dat de menselijke bewoning in Amerika niet ouder kon zijn dan een paar duizend jaar. In 1876 had de medicus en amateur-archeoloog Charles Abbott in Delaware al werktuigen aangetroffen die waarvan hij de ouderdom op 10.000 jaar schatte. Deze vondsten werden aanvankelijk door Hrdlička en zijn medestanders verworpen.
Ontdekkingen in Folsom in 1908 en Clovis in 1932 maakten duidelijk dat de oudheid van de menselijke bewoning in Amerika dichter zat Abbotts dan Hrdlička's veronderstellingen. Met de uitvinding van de radiokoolstofdatering werd duidelijk dat de pijlpunten die in Clovis waren ontdekt 12.900 tot 13.500 jaar geleden vervaardigd waren. Artefacten met een vergelijkbaar uiterlijk en vervaardigingswijze waren op andere plekken in het Amerikaanse continent aangetroffen, en deze cultuur werd de Cloviscultuur genoemd. Tegelijkertijd toonde onderzoek van Vance Heynes uit 1967 aan dat uit de tijd direct voorafgaand aan de Cloviscultuur Amerika en Azië nog via de Beringlandbrug verbonden waren, terwijl het ijsveld dat het westen van Canada tijdens de IJstijd bedekte uiteen was geweken, waardoor het mogelijk was naar het zuiden het continent in te trekken. Drie jaar later werd door de Canadese paleontoloog Paul Martin nog de theorie van de overkill gepubliceerd. Deze theorie stelde dat kort na het onstaan van de Cloviscultuur vele grote diersoorten uitstieren, vermoedelijk veroorzaakt door overbejaging na de komst van de Paleo-indianen. Na deze ontdekkingen werd de Clovistheorie de algemeen geaccepteerde theorie onder antropologen en historici.
[bewerk] Problemen met Clovis
In de afgelopen decennia is de Clovistheorie op de tocht komen te staan, en wordt deze niet meer algemeen geaccepteerd. Kritiek richt zich onder andere op de bewering dat de Laurentinische IJsvlakte 12.000 jaar geleden open zou zijn, waardoor Paleo-indianen Amerika in konden trekken. Recent onderzoek toont aan dat dit mogelijk niet het geval is geweest. Ook worden er vraagtekens gesteld bij de theorie van overkill, en zouden de meeste grote dieren al eerder dan werd aangenomen zijn uitsgestorven.
Een groter probleem met Clovis is echter dat er verschillende archeologisch opgravingen zijn van ouder datum dan Clovis. Onder andere in Topper in de Verenigde Staten, Pedra Furada in Brazilië en Tlacapoya in Mexico zijn opgravingen gedaan waarvan vermoed wordt dat ze veel ouder zijn dan Clovis. Deze drie voorbeelden zijn omstreden, maar in 1997 werd duidelijk dat in Monte Verde in Chili een opgraving werd gedaan die ontegenzeggelijk ouder was dan Clovis, met zo'n 1000 jaar.
[bewerk] Alternatieven voor Clovis
Sinds Clovis goeddeels uit de gratie is gevallen ligt de wetenschappelijke discussie weer open, en zijn er verschillende theoriën die met elkaar wedijveren. De meeste theoriën gaan uit van een ouderdom van 13.000 tot 40.000 jaar. Verschillende DNA-onderzoeken lijken te suggereren dat Indianen een gemeenschappelijke ouderdom hebben van 22.000 tot 34.000 jaar, een marge die overeen lijkt te komen met een ouderdom die gesuggereerd wordt door de taalkundige verscheidenheid van de Amerikaanse Indianen. De oudste archeologisch vondsten die door sommige serieuze archeologen worden geaccepteerd dateren van 50.000 jaar geleden. Hoewel er schijvers zijn die beweren dat de oudste vondsten honderdduizenden jaren oud zijn, wordt dit door de wetenschappelijke gemeenschap niet geaccepteerd.
Verder wordt er soms ook rekening mee gehouden dat Indianen in verschillende golven naar het Amerikaanse continent zijn gekomen. Theorieën die uitgaan van meerdere migratiegolven liggen politiek gevoelig. Sommige westerse onderzoekers hebben dit gebruikt om de Europese kolonisatie van Amerika te rechtvaardigen, aangezien volgens zulke theorieën de Indianen toch niet de oorspronkelijke bewoners waren. Tegelijkertijd nemen veel Indianen aanstoot aan de suggestie dat zij oudere bewoners van het continent zouden hebben uitgeroeid (terwijl het natuurlijk ook mogelijk is dat oudere bewoners zich met de nieuwkomers vermengd hebben).
[bewerk] Beringstraat over Zee
Volgens een van de meest populaire theoriën zou Amerika inderdaad gekoloniseerd zijn via de Beringstraat, maar dan met bootjes over zee. Dit lijkt gesteund te worden door veel van de oudste vindplaatsen die aanwijzen dat het dieëet van de Paleo-indianen grotendeels uit vis bestond, en uit het feit dat de meeste oude vindplaatsen in het noorden van het continent liggen (hoewel Monte Verde juist helemaal in het zuiden ligt). Ook lijken genetische studies aan te tonen dat Amerikaanse Indianen en inwoners van Siberië verwant zijn. Ook worden de Ainu uit Japan wegens hun gelaatstrekken wel gezien als verwant aan de Amerikaanse Indianen.
Het grootste probleem van deze theorie is dat archeologische bewijzen geheel ontbreken en het, gezien de stijging van de zeespiegel sinds de ijstijd, ook niet waarschijnlijk is dat zulke bewijzen ooit worden gevonden.
[bewerk] Europa
Volgens de archeologen Dennis Stanford en Bruce Bradley zijn de eerste Indianen vanuit Europa met boten (waarschijnlijk de rand van de ijskap volgend) naar Amerika gekomen. Zij baseren hun theorie grotendeels op de overeenkomsten tussen de Cloviscultuur en de Solutréencultuur uit de Europese prehistorie. Genetisch onderzoek lijkt overeekomsten tussen de Ojibwa en Europeanen te suggereren, hoewel critici hun vraagtekens stellen bij dit onderzoek.
[bewerk] Greenberg
Een bekende theorie is afkomstig van de Amerikaanse taalkundige Joseph Greenberg. Greenberg poneerde op basis van taalkundige vergelijkingen de stelling dat Indianen in drie golven naar Amerika zijn getrokken, overeenkomstig met drie taalfamilies: de Eskimo's en Aleoeten zouden het recentst zijn, daarna de Na-Denévolkeren en de overige Indianen, die hij Amerindiërs noemt, zouden het oudst zijn. Het feit dat de Eskimo's en Aleuten later zijn gekomen (rond het begin van de jaartelling) wordt door de wetenschappelijke gemeenschap geaccepteerd, maar de andere twee golven worden niet algemeen geaccepteerd. Kritiek richt zich vooral op Greenbergs vergelijkende methode, critici wijzen erop dat veel overeenkomsten tussen Indiaanse talen waarschijnlijk toevallig zijn of door ontlening zijn ontstaan.
[bewerk] Polynesië
Wijzend op de buitengewone zeevaartskunsten van de Polynesiërs hebben sommige theoretici verondersteld dat Amerika vanuit Oceanië is gekoloniseerd. Gelaatstrekken en schedelvormen van de oudste indianen lijkt ook een overeenkomst met Polynesiërs, Melanesiërs of misschien zelfs Aboriginals te verondstellen.
Grootste probleem van deze theorie is dat de chronologie lastig te rijmen is: de meest oostelijke eilanden van de Grote Oceaan zijn pas na het begin van de jaartelling door Polynesiërs gekoloniseerd, duizenden jaren na de eerste bewijzen van bewoning in Amerika. Sommigen proberen dit argument te ondervangen door te wijzen op de mogelijkheid dat de eerste Indianen via Antarctica (!) naar Amerika zijn gereisd. Verder worden schedelmetingen over het algemeen niet meer als wetenschappelijk verantwoord gezien.
[bewerk] Heyerdahl
De Noor Thor Heyerdahl heeft met verschillende expedities over o.a. de Atlantische Oceaan gebruik makend van vlotten/schepen naar prehistorisch model (het bekendst is de Kon-Tiki) willen aantonen dat het rechtstreeks oversteken van een oceaan ook in prehistorische tijden een reële optie was. Hij stak met zijn vlot over van Peru naar Polynesië. De meeste archeologen nemen zijn bevindingen niet serieus.
[bewerk] Pseudowetenschappelijke theoriën
Daarnaast is er nog een grote verzameling aan pseudowetenschappelijke theoriën. Zo beweert Erich von Däniken dat de eerste indianen beïnvloed zijn door buitenaardse wezens, en zijn er ook schrijvers die vast blijven houden aan Atlantis of aan een millenniaoude wereldwijde beschaving die door een wereldwijde vloed ten onder zou zijn gegaan. Ook zijn er verschillende nationalistische auteurs, onder andere Turken, Berbers en Hindoes, die van mening zijn dat Indianen eigenlijk Turken, Berbers of Hindoes zijn. Een groot probleem met dergelijke theoriën is naast gebrek aan bewijs vaak het feit dat de chronologie niet klopt: veel culturen die in zulke theorieën verondersteld worden Amerika gekoloniseerd te hebben zijn recenter dan de oudste vondsten in Amerika.
