Nobelprijs

Nobelprijs-medaille

De Nobelprijs is een jaarlijkse geldprijs voor wetenschappers die een opmerkelijke prestatie hebben geleverd op het gebied van de natuurkunde, scheikunde, fysiologie of geneeskunde, letterkunde en bevordering en behoud van de vrede. Daarnaast wordt sinds 1968 jaarlijks de Prijs van de Zweedse Rijksbank voor economie, ter nagedachtenis aan Alfred Nobel uitgereikt, die vaak kortweg de Nobelprijs voor de Economie wordt genoemd.

Hoewel het met de prijs verbonden bedrag niet onaanzienlijk is, is het prestige en de erkenning die men door het winnen van een Nobelprijs krijgt voor de meeste winnaars de belangrijkste beloning.

De prijs voor de Vrede is de enige die wordt toegekend door de Noorse regering (Noorse parlementaire Nobelcommissie). De andere prijswinnaars worden genomineerd door verschillende Zweedse universitaire commissies (het Zweedse Karolinska Instituut in Stockholm).

[bewerk] Geschiedenis

De prijs is bij testamentaire beschikking ingesteld door de schatrijke Zweedse industrieel Alfred Nobel. De eerste ceremoniële prijsuitreiking vond plaats in 1901, in de Oude Muziekacademie van Stockholm. Vanaf 1902 vindt de uitreiking volgens traditie jaarlijks plaats op 10 december, de sterfdag van Nobel, door de Zweedse en de Noorse koning, respectievelijk in de Concertzaal van Stockholm (Stockholms Konserthus) en in het stadhuis van Oslo.

De prijs, tegenwoordig 10 miljoen Zweedse kronen (ca. 1,1 miljoen euro), is bedoeld ter ondersteuning van verder onderzoek, zonder dat de prijswinnaar zich met de financiering daarvan hoeft bezig te houden.

[bewerk] Geen nobelprijs voor de Wiskunde

Een Nobelprijs voor de wiskunde ontbreekt. De Turing Award wordt beschouwd als de hoogste prijs binnen de informatica, genoemd naar de Britse wiskundige Alan Turing. Daarnaast zijn er de Fields Medal, voor jonge wiskundigen (jonger dan 40) en sinds 2002 de Abelprijs. De laatste is genoemd naar de Noorse wiskundige Niels Henrik Abel en wordt uitgereikt door de koning van Noorwegen. Deze prijs heeft zich in korte tijd gepositioneerd, zowel qua prijzengeld als status, als waardige vervanger voor de ontbrekende "Nobelprijs voor de wiskunde".

Over de reden waarom er geen Nobelprijs voor de wiskunde is, is veel gespeculeerd.¹ Een populair verhaal is dat Nobel wilde voorkomen dat een geroemd wiskundige, Gosta Mittag-Leffler wordt in dit verband wel genoemd, de prijs zou krijgen, omdat hij een affaire zou hebben met een vrouw met wie Nobel relaties onderhield. Meer waarschijnlijke verklaringen zijn de theorie dat Nobel de wiskunde niet zag als een praktische wetenschap waar de mensheid veel aan zou hebben, en het feit dat er al een andere prestigieuze wiskundeprijs in Scandinavië bestond, waar hij niet mee wilde concurreren.