Nobelprijs voor de Vrede
De Nobelprijs voor de Vrede is een geldprijs die wordt toegekend aan mensen die zich verdienstelijk hebben gemaakt bij de bevordering van de vrede.
De Nobelprijs voor de Vrede wordt uitgereikt in het raadhuis van Oslo en is de enige Nobelprijs die wordt toegekend door een Noors instituut. De andere Nobelprijzen worden toegekend door verschillende Zweedse universitaire commissies en uitgereikt in Stockholm, Zweden. Het Noorse Nobelcomité is aangesteld om deze Nobelprijs toe te kennen. De leden van het comité, thans vijf, worden gekozen door het parlement van Noorwegen. De prijs wordt uitgereikt door de voorzitter, nu Dr. Ole Danbolt Mjøs.
Vaak is er kritiek op de keuze van de winnaar, omdat de winnaars of de genomineerden regelmatig omstreden zijn. Zo werd ten eerste in 1938 Adolf Hitler genomineerd maar won echter niet deze prijs. Henry Kissinger - Nobelprijswinnaar 1973 - was verantwoordelijk voor de bombardementen op Cambodja in 1969 en 1970 waarbij ca. 800.000 burgers zijn gedood. En in 1994 won Yasser Arafat, die later van terrorisme werd beschuldigd. Wat te denken van Wangari Maathai die de prijs won in 2004; zij werd bepaald niet democratisch gekozen door het Keniaanse parlement met 98% van de stemmen. Een opmerkelijk detail was wel haar uitspraak: "Het AIDS-virus Hiv is een wapen dat door blanke wetenschappers is uitgevonden om het zwarte ras uit te roeien". Deze uitspraak had veel verontwaardigde reacties als resultaat en heeft haar reputatie niet veel goeds gedaan. Gezegd wordt dan ook wel dat deze Nobelprijs meer een politieke keuze is en dat het vooral iets zegt over degene die kiest, en over de tijdgeest.
[bewerk] Nobelprijswinnaars
- 2006
- Muhammad Yunus en de Grameen Bank, "voor hun inspanningen om economische en sociale ontwikkelingen van onderop mogelijk te maken." (door middel van microkredieten.)
- 2005
- Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) en het hoofd daarvan Mohamed ElBaradei, voor hun inzet om de verspreiding van kernwapens tegen te gaan.
- 2004
- Wangari Maathai (Kenia) voor haar bijdrage aan duurzame ontwikkeling, democratie en vrede.
- 2003
- Shirin Ebadi (Iran) voor haar inspanningen voor de democratie en mensenrechten
- 2002
- Jimmy Carter (VS) voor zijn jarenlange inzet voor de vrede in verschillende conflicten.
- 2001
- Verenigde Naties en Kofi Annan, Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties sinds 1996,
- 2000
- Kim Dae Jung (Zuid-Korea) voor zijn werk voor democratie en mensenrechten, en in het bijzonder voor vrede en verzoening met Noord-Korea.
- 1998
- John Hume (VK) en David Trimble (VK) voor hun zoeken naar een vreedzame oplossing voor het conflict in Noord-Ierland.
- 1997
- International Campaign to Ban Landmines (ICBL) en Jody Williams (VS) voor hun beijvering voor het uitbannen en verwijderen van landmijnen.
- 1996
- Carlos Felipe Ximenes Belo (Oost-Timor) en Jose Ramos-Horta (Oost-Timor) voor hun inspanningen ten behoeve van een rechtvaardige en vreedzame oplossing van het conflict op Oost-Timor.
- 1995
- Joseph Rotblat (Polen/VK) en de Pugwash Conferences on Science and World Affairs, voor hun inspanningen in het gevecht tegen nucleaire wapens.
- 1994
- Yasser Arafat (Palestijnse Autoriteit), Shimon Peres (Israël) en Yitzhak Rabin (Israël).
- 1992
- Rigoberta Menchu Tum (Guatemala), voor haar strijd voor de mensenrechten, in het bijzonder voor inheemse volken.
- 1991
- Aung San Suu Kyi (Birma), oppositieleidster en strijdster voor de mensenrechten.
- 1990
- Michail Gorbatsjov (USSR) voor zijn inspanningen ter beëindiging van de Koude oorlog.
- 1989
- Tenzin Gyatso, de 14e Dalai Lama.
- 1988
- Het VN Vredeskorps, New York.
- 1987
- Oscar Arias Sanchez (Costa Rica) initiatiefnemer van vredesonderhandelingen in Midden-Amerika.
- 1986
- Elie Wiesel (VS).
- 1985
- International Physicians for the Prevention of Nuclear War, Boston.(int. organisatie van fysici ter voorkoming van een kernoorlog)
- 1984
- Bisschop Desmond Mpilo Tutu (Zuid-Afrika) voor zijn ijveren tegen apartheid.
- 1983
- Lech Wałęsa (Polen), oprichter van de vakbond Solidarność en mensenrechtenactivist.
- 1982
- Alva Myrdal (Zweden) en Alfonso García Robles (Mexico), afgevaardigden bij de algemene vergadering voor ontwapening (Verenigde Naties)
- 1981
- Het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen te Genève
- 1980
- Adolfo Perez Esquivel (Arg), mensenrechtenactivist.
- 1979
- Moeder Theresa (India)
- 1978
- Menachem Begin (Israël) en Mohamed Anwar Al-Sadat (Egypte) voor succesvolle vredesonderhandelingen tussen Egypte en Israël.
- 1977
- Amnesty International, Londen.
- 1976
- Betty Williams en Mairead Corrigan, oprichters van de Noord-Ierse Vredesbeweging (de latere Community of Peace People).
- 1975
- Andrei Sacharov (SU) voor zijn campagnes voor de mensenrechten.
- 1974
- Séan Mac Bride (Ierl), president van Amnesty International, secretaris-generaal van de Internationale Commissie van Juristen te Genève, en president van de Namibië Commissie van de Verenigde Naties.
- Eisaku Sato (Jap), premier.
- 1973
- Henry A. Kissinger (VS) en Le Duc Tho (Noord-Vietnam, geweigerd) voor het Vietnam vredesakkoord. (Vredesakkoord van Parijs)
- 1972
- Niet toegekend.
- 1971
- Willy Brandt (Dl), voor de door hem ontwikkelde Ostpolitik, wat een andere houding inhield ten opzichte van Oost-Europa en Oost-Duitsland.
- 1970
- Norman Borlaug (VS), voor het ontwikkelen van tarwegewassen met beter opbrengsten, aan het International Maize and Wheat Improvement Center.
- 1969
- International Labour Organization (I.L.O., Internationale Arbeids Organisatie)), Genève.
- 1968
- René Cassin (Fr), president van de Europese Raad voor de Rechten van de Mens. Medeoprichter van de UNESCO. President van de VN-commissie voor de Rechten van de Mens.
- 1965
- United Nation's Children's Fund (UNICEF) (Kinderfonds van de VN)
- 1964
- Martin Luther King Jr (VS), campagnevoerder voor burgerrechten.
- 1963
- Internationaal Comité van het Rode Kruis te Genève.
- Rode Kruis Liga te Genève.
- 1962
- Linus Carl Pauling (VS) voor zijn campagne tegen proeven met kernwapens.
- 1961
- Dag Hammarskjöld (Zwe), Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (VN) (Postuum toegekend).
- 1960
- Albert John Lutuli (Z-Afr), president van het Afrikaans Nationaal Congres (African National Congress).
- 1959
- Philip J. Noel-Baker (VK), voor zijn levenslange ijver voor internationale vrede en samenwerking
- 1958
- Georges Pire (Bel), leider van Hulp voor Displaced Persons en Europadorpen, een hulporganisatie voor vluchtelingen.
- 1957
- Lester Bowles Pearson (Can), voor het sussen van de Suezcrisis met VN-troepen.
- 1954
- Het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen in Genève (onderdeel van de Verenigde Naties)
- 1953
- George C. Marshall (VS) voor het Marshallplan.
- 1952
- Albert Schweitzer (Fr/Dl) voor het stichten van het Lambarene Ziekenhuis in Gabon.
- 1951
- Léon Jouhaux (Fr), president van het Internationale Comité van de Europese Raad, voorzitter van het Internationaal Verbond van vrije Vakverenigingen, lid van de ILO Raad, VN afgevaardigde.
- 1949
- Lord John Boyd Orr of Brechin (VK), directeur van de Voedsel- en Landbouworganisatie, president van het Nationaal Vredesberaad, president van de World Union of Peace Organizations (wereldbond voor vredesorganisaties).
- 1948
- Niet toegekend.
- 1947
- The Friends Service Council (VK) en The American Friends Service Committee (VS), namens de Religious Society of Friends, beter bekend als de Quakers.
- 1946
- Emily Greene Balch (VS), internationaal ere-president van de Internationale Vrouwenbeweging voor Vrede en Vrijheid
- John Raleigh Mott (VS), voorzitter van de Internationale Zendingsraad en president van de World Alliance of Young Men's Christian Associations (YMCA).
- 1945
- Cordell Hull (VS), mede-initiatiefnemer van de oprichting van de Verenigde Naties.
- 1944
- Het Internationaal Comité van het Rode Kruis.
- 1938
- Het Nansen Internationaal Bureau voor Uitgewekenen, Genève.
- 1937
- Viscount Cecil of Chelwood (Lord Edgar Algernon Robert Gascoyne Cecil) (VK), oprichter en president van de Internationale Peace Campaign, mede-ontwerper van het Volkenbondshandvest.
- 1936
- Carlos Saavedra Lamas (Arg), president van de Volkenbond en bemiddelaar in een conflict tussen Paraguay en Bolivia.
- 1935
- Carl Von Ossietzky (Dl), pacifistisch journalist.
- 1934
- Arthur Henderson (VK), voorzitter van de Volkenbond en van de ontwapeningsconferentie in Genève in 1932.
- 1933
- Sir Norman Angell (Ralph Lane) (VK), schrijver, lid van het uitvoerend comité van de Volkenbond en de Nationale Vredesraad .
- 1932
- Niet toegekend.
- 1931
- Jane Addams (VS), internationaal presidente van de Internationale Vrouwenbeweging voor Vrede en Vrijheid
- Nicholas Murray Butler (VS) voor het bevorderen van het Briand-Kellogg Pact.
- 1930
- Aartsbisschop Lars Olof Nathan (Jonathan) Söderblom (Zwe), leider van de oecumenische beweging.
- 1929
- Frank Billings Kellogg (VS) voor het Briand-Kellogg Pact.
- 1928
- Niet toegekend.
- 1927
- Ferdinand Buisson (Fr), stichter en president van de Liga voor de Rechten van de Mens.
- Ludwig Quidde (Dl), afgevaardigde bij talloze vredesconferenties.
- 1926
- Aristide Briand (Fr) voor het Verdrag van Locarno en het Briand-Kellogg Pact.
- Gustav Stresemann (Dl) voor het Verdrag van Locarno.
- 1925
- Sir Austen Chamberlain (VK) voor het Verdrag van Locarno.
- Charles Gates Dawes (VS), voorzitter van de Geallieerde Commissie ter regeling van Duitse herstelbetalingen en bedenker van het Dawes Plan.
- 1922
- Fridtjof Nansen (Noo), Noorse afgevaardigde bij de Volkerenbond, bedenker van het Nansenpaspoort voor vluchtelingen.
- 1921
- Karl Hjalmar Branting (Zwe), premier, Zweeds afgevaardigde bij de Raad van de Volkenbond.
- Christian Lous Lange (Noo), secretaris-generaal van de Inter-Parlementaire Unie
- 1920
- Léon Victor Auguste Bourgeois, voorzitter van de Raad van de Volkerenbond.
- 1919
- Thomas Woodrow Wilson (VS) voor het oprichten van de Volkerenbond.
- 1918
- Niet toegekend.
- 1917
- Het Internationale Rode Kruis, Genève.
- 1913
- Henri La Fontaine (Bel), president van het Internationaal Bureau voor de Vrede.
- 1912
- Elihu Root (VS), voor initiatief tot totstandkoming van verschillende arbitrageovereenkomsten.
- 1911
- Tobias Michael Carel Asser (NL), mede-initiatiefnemer en voorzitter van de Haagse Vredesconferenties in 1899 en in 1907.
- Alfred Hermann Fried (Oostenr), stichter van Die Waffen Nieder (De wapens neer).
- 1910
- Internationaal Bureau voor de Vrede, Bern.
- 1909
- Auguste Beernaert (België), lid van de Cour Internationale d'Arbitrage.
- Paul Henribenjamin Balluet D'estournelles De Constant, Baron De Constant De Rebecque (Fr), stichter en president van de Franse parlementaire groep voor internationale arbitrage. Stichter van het Comité de défense des intérêts nationaux et de conciliation internationale, Frans vertegenwoordiger bij de Internationale Vredesconferenties in Den Haag.
- 1908
- Klas Pontus Arnoldson (Zweden), stichter van de Zweedse vredesvereniging.
- Fredrik Bajer (Den), erevoorzitter van het Internationaal Bureau voor de Vrede, voor zijn optreden tijdens de Internationale Vredesconferenties van 1899 en 1907 in Den Haag.
- 1907
- Ernesto Teodoro Moneta (Italië), journalist, president van de Vredesliga van Lombardije, ijveraar voor de internationale rechtsorde.
- Louis Renault (Fr), professor Internationaal Recht.
- 1906
- Theodore Roosevelt (VS), president van de Verenigde Staten, voor zijn ontwerp van het vredesverdrag in de Russisch-Japanse Oorlog.
- 1905
- Baronesse Bertha Sophie Felicita von Suttner, geboren Baronesse Kinsky von Chinic und Tettau (Oostenrijk), schrijfster, erevoorzitter van het Internationaal Bureau voor de Vrede.
- 1903
- Sir William Randal Cremer (VK), secretaris van de Internationale Arbitrage Commissie.
- 1902
- Élie Ducommun (Zwi) en Charles Albert Gobat (Zwi), ijveraars voor de vrede, ere-secretarissen van het Internationaal Bureau voor de Vrede in Bern.
- 1901
- Jean Henri Dunant (Zwitserland), stichter van het Rode Kruis en initiatiefnemer van de Geneefse Conventie.
- Frédéric Passy (Frankrijk), stichter en president van de Societe Française pour l'arbitrage entre nations.
[bewerk] Zie ook
| Nobelprijs |
| Scheikunde | Literatuur | Geneeskunde | Vrede | Natuurkunde | Economie |
