Galjoen (schip)
Een galjoen is een historisch zeilschip uit de laatste helft van de 16e eeuw en de 17e eeuw. Het woord galjoen wordt nog het meest gebruikt voor de Spaanse galjoenen die vanuit de Nieuwe Wereld goud en zilver naar Spanje brachten, maar in feite waren de meeste 17e-eeuwse grote schepen van dit type.
Een galjoen is een verdere ontwikkeling van de kraak, en verschilt hiervan doordat de zeer hoge en gekromde vooropbouw, het voorkasteel, vervangen werd door een lage, smalle en ver naar voren uitstekende boeg waarachter een loodrechte voorkant van de eigenlijke romp oprees. Hierdoor konden aan de voorzijde eenvoudiger zware kanons ingebouwd worden. Ook nam vermoedelijk de wendbaarheid toe. Het galjoen behield een hoge achteropbouw, het kasteel. Deze achteropbouw was mede bedoeld als onderkomen voor de edelen die als officieren op het schip meevoeren, en vaak ook (gedeeltelijk) eigenaar waren. De combinatie van lagere voorkant en hoge achterkant leverde het typische silhouet op van het 17e eeuwse zeilschip. Galjoenen werden wellicht ontwikkeld om een antwoord te bieden aan de galjas uit de Middellandse zee, een lage galei die ook zware kanons op het voorschip droeg.
De platte achterzijde of spiegel van het kasteel werd getooid met de familiewapens van de eigenaren. Dit kon na verloop van tijd uitmonden in uitbundige versieringen. Aan weerszijden op de hoeken van deze spiegel was een kleine uitbouw aangebracht dat als toilet diende.
Een toilet aan boord werd in de Nederlanden een galjoen genoemd, en die naam werd vanaf die tijd ook door de Nederlandse zeelieden gebruikt om dit type van schepen aan te duiden.
Dit is door de andere zeevarende naties overgenomen en zolang als er nog schepen werden gebouwd met een fraai bewerkt, hoog oplopend hek of (oud Nederlands) hakkebord bleef de naam galjoen gebruikelijk.
Het leidde er zelfs toe dat een achterverblijf (als het boven het berghout uitkwam) op een binnenvaarder spottend ook galjoen werd genoemd i.p.v. paviljoen. Zie Poon en Tjalk.
[bewerk] Trivia
- Het was op de Waddeneilanden nog tot in 19e eeuw gebruikelijk een toilet een galjoen te noemen.
- Een galjoen is de munt in de Harry Potter-boeken
| {{{afb_links}}} | Zeilboottypes |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Nederlandse historische typen: Buis - Crabschuyt - Crayer - Damloper - Eiker - Fluit - Friesemaatkast - Gaffelaar - Hagenaar - Hoeker - - Heude - Hulk - Kaag - Kofschip - Kogge - Otter - Pink - Poon - Potschip - Praam - Smalschip - Snouw - Retourschip - Steilsteven - Snik - Tjalk - Waterschip - Westwerling - Wijdschip - Zetteboot - Zeilkast - Zomp Bruine vloot: Aak - Bolschepen - Botter - Hoogaars Kwak - Punter - Schokker - Schouw - Skûtsje Buitenlands historische typen: Balant - Barh - Dhow - Ewer - Galei - Galjas - Galjoen - Jonk - Karveel - Klipper - Kraak - Linieschip - Naveel - Schoener - Seyken - Xebec Zeegaande typen: Bark - Barkas - Barkentijn - Brigantijn - Brik - Fregat - Korvet - Kotter - Logger - Schoener - Windjammer Sport en recreatie : 16m2 - 420 - 470 - BM - Catamaran - Centaur - Europe - FD - FJ - Flash - J22 - J24 - Jol - Laser - Lelievlet - Mirror - Optimist - Randmeer - Schakel - Sloep - Sailhorse - Soling - Solo - Splash - Stern - Trimaran - Valk - Vaurien - Vrijheid |
|||
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Galleon op Wikimedia Commons. |
