ევროპა

ვიკიპედიიდან

სიტყვას "ევროპა" აქვს სხვა მნიშვნელობებიც, იხილეთ ევროპა (მრავალმნიშვნელოვანი).

ევროპა - ქვეყნის ნაწილი, აზიასთან ერთად ქმნის ევრაზიის კონტინენტს. მათ შორის საზღვრის ხაზის თაობაზე იხილეთ სტატია: ევროპა-აზიის საზღვარი.

სექციების სია

1 ბუნება
2 გეოგრაფიული რეგიონები
3 მოსახლეობა
4 ევროპის ისტორია
5 პოლიტიკური რუკა
6 იხილეთ აგრეთვე

[რედაქტირება] ბუნება

ევროპის ფართობი დაახლოებით 10 მლნ კმ²-ია, მათ შორის კუნძულები შეადგენენ 730 ათას კმ²-ს. ევროპას გარს აკრავს ატლანტის და ჩრდილოეთი ყინულოვანი ოკეანეები და მათი ზღვები. ევროპის სანაპირო ხაზი ერთობ დანაწევრებულია, ნახევარკუნძულების (კოლის, სკანდინავიის, პირენეის, აპენინის, ბალკანეთის) წილად მოდის ევროპის ფართობის ¼.

რელიეფი. საშუალო სიმაღლე 300 მ-ია, მაქსიმალური - 4808 მ (მთა მონბლანი). ჭარბობს დაბლობები, რომელთა შორის აღსანიშნავია - აღმოსავლეთ ევროპის, შუაევროპის, შუადუნაის, ქვემო დუნაის, პარიზის ბასეინი), მთებს უკავია ტერიტორიის 17%. ძირითადი მთიანი მასივებია: ალპები, კარპატები, პირენეები, აპენინები, ურალის მთები, სკანდინავიის მთები, ბალკანეთის მთები. მოქმედი ვულკანებია ისლანდიაში და ხმელთაშუა სანაპირო ზოლში.
შიგა წყლები. ევროპის უდიდესი მდინარეებია: ვოლგა, დნეპრი, დონი, დუნაი, ვისლა, პეჩორა, ჩრდილოეთი დვინა, ოდრა, ელბა, რაინი, ლუარა, რონა, ტახო. დიდი ტბებია: ლადოგის, ონეგის, ჩუდის, ვენერნი, ბალატონი, ჟენევის და სხვა.
ბუნებრივი ზონები. არქტიკის კუნძჲლებსა და ჩრდილოეთ ყინულოვანი ოკეანის სანაპიროებზე მდებარეობს არქტიკული უდაბნოები და ტუნდრები, მის სამხრეთით - ტყეტუნდრები, შერეული და ფართოფოთლოვანი ტყეები, სტეპები, სუბტროპიკული ტყეები ხმელთაშუაზღვისპირეთში, სამხრეთ-აღმოსავლეთში - ნახევარუდაბნოები.

[რედაქტირება] გეოგრაფიული რეგიონები

ტრადიციისამებრ, ევროპას ყოფენ 5 რეგიონად:

ეს დაყოფა საკმაოდ პირობითია, მით უმეტეს, რომ აქ წმინდა გეოგრაფიულის გარდა გათვალისწინებულია პოლიტიკური ფაქტორებიც. ზოგიერთი ქვეყანა გარკვეული ”თვალსაზრისის” გამო შეიძლება მიკუთვნებული იყოს სხვადასხვა რეგიონს. მაგალითად, სსრ კავშირის არსებობის დროს, ევროპის დაყოფა აღმოსავლეთად და დასავლეთად უფრო პოლიტიკური იყო, ვიდრე გეოგრაფიული. პირველ მათგანს მიაკუთვნებდნენ ე.წ. ”სახალხო დემოკრატიის” ქვეყნებს: გდრ, პოლონეთი, ჩეხოსლოვაკია, უნგრეთი, რუმინეთი, ბულგარეთი, ალბანეთი, იუგოსლავია. ამჟამად ევროპის გეოგრაფიული ცენტრი უკრაინაშია, შესაბამისად ზემოხსენებული ქვეყნები ცენტრალურ ევროპაში მდებარეობენ, ხოლო აღმოსავლეთ ევროპა ახალი ქვეყნებით შეივსო. ესენი არიან: რუსეთი, ბელარუსი, უკრაინა, მოლდოვა, საქართველო და სამხრეთ კავკასიის ქვეყნები.

[რედაქტირება] მოსახლეობა

2003 წლის სტატისტიკური მონაცემებით ევროპის მოსახლეობა, რუსეთის გამოკლებით, 800 მლნ-ს შეადგენს. აქ ცხოვრობს 6 ენობრივი ოჯახის 209 ენაზე მოლაპარაკე ხალხი. ევროპას და ევროპელებს ისტორიულად და კულტურად უდიდესი გავლენა ჰქონდათ მსოფლიო ცივილიზაციის ფორმირების პროცესზე.

ქვეყნები. ყველაზე ხალხმრავალი ქვეყნებია (2004 წლის შეფასებით, რუსეთისა და თურქეთის გაუთვალისწინებლად): გერმანია - 83 მლნ, საფრანგეთი - 60 მლნ, დიდი ბრიტანეთი - 60 მლნ, იტალია - 58 მლნ, უკრაინა - 48 მლნ, პოლონეთი - 39 მლნ.
ქალაქები. ევროპის უდიდესი ქალაქებია: მოსკოვი – 13,6 მლნ, ლონდონი – 11,8 მლნ, პარიზი – 11,6 მლნ, სტამბოლი- 10,9 მლნ, მადრიდი – 5,6 მლნ, სანკტ-პეტერბურგი 5,6 მლნ, დიდი ფრანკფურტი – 5,4 მლნ, ბერლინი – 4,2 მლნ.
ეთნოსები. ეთნიკურ ჯგუფებს შორის ყველაზე მრავალრიცხოვანია: გერმანელები - 90 მლნ, იტალიელები - 66 მლნ, ფრანგები - 48 მლნ, ინგლისელები - 48 მლნ, უკრაინელები - 46 მლნ, პოლონელები - 44 მლნ.
რელიგია. ევროპის ტერიტორიაზე 4 მთავარი რელიგიური მიმდინარეობაა გავრცელებული. მათგან 23 ქვეყანაში კათოლიკური უმრავლესობაა (საფრანგეთი, ესპანეთი, პორტუგალია, იტალია, სამხრეთი გერმანია, პოლონეთი, ავსტრია, ...), 10 ქვეყანაში - მართლმადიდებლური (რუსეთი, საბერძნეთი, უკრაინა, რუმინეთი, სერბია, ბულგარეთი, საქართველო), 9 ქვეყანაში - პროტესტანტული (დიდი ბრიტანეთი, სკანდინავიის ქვეყნები, ჩრდილოეთი გერმანია, ...), ხოლო 3 ქვეყანაში მუსულმანური მოსახლეობა ჭარბობს (ალბანეთი, ბოსნია და ჰერცეგოვინა, თურქეთი).

[რედაქტირება] ევროპის ისტორია

იხილეთ ძირითადი სტატია: ევროპის ისტორია

[რედაქტირება] პოლიტიკური რუკა

ევროპა, პოლიტიკური რუკა

ევროპის ტერიტორიაზე მთლიანად ან ნაწილობრივ განლაგებულია 48 სუვერენული სახელმწიფო, 2 თვითმმართველი ტერიტორია (ფარერის კუნძულები, ეკუთვნის დანიას, ალანდის კუნძულები, ეკუთვნის ფინეთს) და 1 კოლონია (გიბრალტარი). ეს სახელმწიფოებია:

¹ განსაზღვრების თანახმად, რომელიც კავკასიონს აკუთვნებს ევროპას, ეს ქვეყნები ევროპაში მოიაზრებიან.
² ყაზახეთის ევროპული ტერიტორია მდებარეობს მდინარე ურალის დასავლეთით.
³ ურალის მთების დასავლეთით მდებარე რუსეთის ტერიტორია ევროპას მიეკუთვნება
⁴ ევროპული თურქეთი მოიცავს ტერიტორიას ბოსფორისა და დარდანელის სრუტეების დასავლეთით და ჩრდილოეთით.