Mosambiek
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
|
|||||
| Nasionale leuse: n/a | |||||
| Volkslied: Pátria Amada (formerly Viva, Viva a FRELIMO) | |||||
 |
|||||
| Hoofstad | Maputo 25°57′S 32°35′E |
||||
| Grootste stad | Maputo | ||||
| Amptelike tale | Portugees | ||||
| Regering
President
Eerste Minister |
Republiek Armando Guebuza Luisa Diogo |
||||
| Onafhanklikheid
Onafhanklikheid
- Datum |
Van Portugal 25 Junie 1975 |
||||
| Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
1 E11 801,590 vk km (35ste) |
||||
| Bevolking - 2000 skatting - Digtheid |
19 104 696 (55th) 23,8 / vk km |
||||
| BBP (PPP) - Totaal - Per kapita |
2003 skatting 21,286 ¹ (98) |
||||
| HDI | |||||
| Geldeenheid | Metical (Mt) (MZM) |
||||
| Tydsone - Somertyd |
EET (UTC+2) nie gebruik nie (UTC+2) |
||||
| Internet TLD | .mz | ||||
| Skakelkode | +258 |
||||
| ¹ Skatting gegrond op regressie; ander PPP syfers word ekstrapoleer van die jongste Internasionale Vergelyking Program maatstfskattings. | |||||
Die Republiek van Mosambiek, of Mosambiek, is 'n land in Suider-Afrika, wat grens aan Suid-Afrika, Swaziland, Tanzanië, Malawi, Zambië en Zimbabwe. Die Comore-eilande is geleë langs die noordoostelike kus en Madagaskar oorkant die Mosambiekkanaal. Mosambiek is 'n lid van die Gemeenskap van Portugese Lande, die Britse Statebond en die Afrika-Unie.
[wysig] Geskiedenis
Die eerste bewoners van die land was die San, die voorvaders van die Khoisan, 'n volk van jagters en versamelaars van kos. In die tydperk tussen die 1ste en 4de eeu begin groepe van Bantoe-stamme vanuit die weste en noorde na die Sambesiriviervallei en later ook geleidelik na die plato en kusgebiede verhuis. Die Bantoevolke was boere en het ook yster bewerk.
Toe die Portugese seevaarders Mosambiek in 1498 bereik het, was daar reeds 'n aantal Arabiese handelsposte langs die kus en op die eilande gevestig, wat eeue lank ook slawehandel bedryf het. Omtrent die jaar 1500 het die Portugese handelsposte en forte as basisse vir handelskepe gedien wat langs die nuwe seeroete op pad na die Verre Ooste geseil het. Later het handelaars en delwers op soek na negerslawe en goud ook die binneland van Mosambiek deurdring.
Alhoewel die Portugese invloed geleidelik versterk is, was dit nogtans beperk en meestal uitgeoefen deur individuele setlaars en beamptes, wat verregaande outonomie geniet het. Gevolglik was daar 'n gebrek aan beleggings uit die moederland, terwyl die Portugese owerhede hulle eerder op die winsgewende handel met Indië en die Verre Ooste en die kolonisering van Brasilië gekonsentreer het.
Teen die vroeë 20ste eeu het die Portugese die administrasie van groot dele van Mosambiek reeds in die hande van groot privaatmaatskappye gelê, soos byvoorbeeld die Mosambiekse Kompanjie, die Zambezi-Kompanjie en die Nyassa-Kompanjie. Hulle is oorwegend deur die Britte beheer en gefinansieer, wat ook die spoorweglyne na die buurlande gebou en die myne en plantasies van die nabygeleë Britse kolonies en Suid-Afrika van swaks betaalde Swart werkers - en dikwels ook Swart dwangarbeiders - voorsien het. Aangesien die ekonomiese beleid daarop gemik was om die Portugese immigrante en die moederland te bevoordeel, is min aandag geskenk aan die nasionale integrasie van Mosambiek, sy infrastruktuur en die opleiding van sy bevolking.
Terwyl die meeste Europese koloniale moondhede ná die Tweede Wêreldoorlog onafhanklikheid aan hulle kolonies in Afrika verleen het, het Portugal Mosambiek net soos sy ander besittings steeds as oorsese provinsies van die moederland beskou, en 'n groot aantal Portugese het hulle in die kolonies gevestig. Nogtans het dele van die nie-blanke bevolking van Mosambiek na onafhanklikheid gestreef, en in 1962 het 'n aantal politieke groeperings, wat teen die Portugese heerskappy gekant was, hulle verenig om saam die Bevrydingsfront van Mosambiek (FRELIMO) te stig. FRELIMO begin in September 1964 sy gewapende stryd teen die Portugese koloniale regering.
Desondanks was baie Mosambiekers nie ten gunste van 'n onafhanklike staat nie, en min mense het die gewapende stryd teen die Portugese, wat die land immers vierhonderd jaar lank oorheers het, goedgekeur. Alhoewel FRELIMO en ander guerillamagte deur die Volksrepubliek van Sjina en die Sowjetunie van wapens voorsien is, is hulle deur Portugese troepe in bedwang gehou. Ná tien jaar van sporadiese gevegte het FRELIMO slegs klein dele van die land oorheers. Ná die staatsgreep van 25 April 1974, waarin Sosialisties-gesinde troepe onder die leiding van 'n groep junior militêre offisiere die outoritêre Caetano-bewind in Lissabon beëindig het, is die besluit geneem om onafhanklikheid aan die kolonies te verleen. Mosambiek het op 25 Junie 1975 'n onafhanklike staat geword. Die eerste (nie-verkose) president was Samora Machel.
In die volgende sestien jaar is Mosambiek deur 'n burgeroorlog tussen die FRELIMO en die weerstandsbeweging RENAMO verwoes, wat meer as 900 000 menselewens geëis het. RENAMO is onder meer deur Rhodesië en Suid-Afrika ondersteun.
President Machel het in 1986 die slagoffer van 'n vliegtuigramp geword, en die FRELIMO-party is steeds meer deur sy Marxistiese vleuel oorheers, wat die nywerhede genasionaliseer en kollektiewe boerdery gestig het. Die emigrasie van opgeleide Blanke vaklui het die ekonomie erg getref.
Tog het die land ná die einde van die oorlog in 1992 tydens die presidentskap van Joaquim Chissano tot een van Afrika se modelstate ontwikkel, wat met 'n gemiddelde groeikoers van sowat tien persent gespog het. Westerse lande het Mosambiek van sy skuldlas bevry en ontwikkelingshulp verleen. Sedert 1995 is Mosambiek naas Kameroen die enigste lid van die Britse Statebond, wat vroeër geen Britse kolonie was nie.
President Chissano het met die verkiesings van die jaar 2004 afgetree. Sy opvolger, Armando Guebuza, is een van die stigterslede van FRELIMO en word dikwels as onverbiddelik beskryf. In 1975 het hy as Minister van Binnelandse Sake die Portugese inwoners net 24 ure gegun om die land te verlaat. Vandag is hy 'n sakeman en miljoenêr.
Die voormalige weerstandsbeweging RENAMO het 'n politieke party geword, wat veral in die noorde baie aanhangers het.
[wysig] Administratiewe verdeling
Mosambiek word in administratiewe opsig in tien provinsies en die hoofstad Maputo (Cidade), wat provinsiale status geniet, verdeel. Die provinsies is verder verdeel in 129 distrikte (distritos).
|
 |
[wysig] Sien ook
|
|
||
|---|---|---|
|
Algerië | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Comore-eilande | Demokratiese Republiek van die Kongo | Djiboeti | Egipte | Ekwatoriaal-Guinee | Eritrea | Ethiopië | Gaboen | Gambië | Ghana | Guinee | Guinee-Bissau | Ivoorkus | Kaap Verde | Kameroen | Kenia | Lesotho | Liberië | Libië | Madagaskar | Malawi | Mali | Mauritanië | Mauritius | Marokko | Mosambiek | Namibië | Niger | Nigerië | Republiek van die Kongo | Rwanda | São Tomé en Principe | Senegal | Sentraal-Afrikaanse Republiek | Seychelle | Sierra Leone | Soedan | Somalië | Suid-Afrika | Swaziland | Tanzanië | Togo | Tsjad | Tunisië | Uganda | Wes-Sahara | Zambië | Zimbabwe |
||
| Afhanklike gebiede: Brits: Britse Indiese Oseaan Gebied - Sint Helena en afhanklikhede| Portugees: Madeiraeilande |
Spaans: Kanariese-eilande - Ceuta en Melilla | Frans: Mayotte - Réunion |
||
