Topola biała

Z Wikipedii

Topola biała
Liście topoli białej
Systematyka
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Podklasa	ukęślowe
Rząd	wierzbowce
Rodzina	wierzbowate
Rodzaj	topola
Gatunek	topola biała
Nazwa systematyczna
Populus alba L.

Topola biała, białodrzew (Populus alba L.), gatunek drzew z rodziny wierzbowatych. W stanie dzikim rośnie przede wszystkim w środkowej i południowej Europie oraz w Azji (brak jej w Skandynawii, Irlandii i Azji Środkowej). W Europie Północnej sięga do 67° szerokości geograficznej północnej. W Polsce występuje dziko na całym niżu i w niższych położeniach górskich, poza tym jest często sadzony.

Spis treści 1 Charakterystyka 2 Zmienność 3 Zastosowanie 4 Ciekawostki 5 Źródła

[edytuj] Charakterystyka

Pokrój

Wyniosłe drzewo o wysokości do 30 m i szerokiej, kulistej koronie. Wskutek łatwego tworzenia pędów odroślowych czasami również w postaci krzewiastej. Rośnie bardzo szybko.

Kora 

Na pniu ma mocno spękaną szaro-białą korę. W wyższych częściach pnia kora srebrzystoszara z dużymi przetchlinkami, o charakterystycznym romboidalnym kształcie. Na starszych gałęziach wyraźnie widoczne blizny.

Drewno 

Jest miękkie, lekkie, łupliwe, łatwe w obróbce mechanicznej i nie ulegające paczeniu, beztwardzielowe i łatwo próchniejące. Zawiera bardzo dużo wody.

Pędy 

Młode pędy, oraz pączki obficie okryte białym kutnerem. Pączki z wyraźnymi łuskami.

Liście 

Ulistnienie skrętoległe. Liście 3-5 klapowe o długości 6-12 cm. Ogonek liściowy długi i bocznie spłaszczony. Duże liście na długopędach mają długi ogonek i są głęboko klapowane. Od góry ciemnozielone i błyszczące, od spodu pokryte kutnerem i wybitnie srebrzyste. Liście na krótkopędach mają brzegi faliste, są mniejsze, eliptyczne-jajowate, nie są klapowane. Boczne nerwy liści nie dochodzą do ząbków. Jesienią przebarwiają się na żółto lub brązowo.

Kwiaty 

Roślina dwupienna. Kwiaty zebrane w kwiatostany zwane kotkami. Kotki podczas kwitnienia luźno zwisające, męskie – grube i czerwone, żeńskie – cienkie i żółtozielone. Kwiaty bez okwiatu. Mają nagie, ząbkowane i kosmato owłosione przysadki . W kwiatach męskich 4-12 pręcików, w żeńskich 1 słupek. Kwitnie od marca do kwietnia, jeszcze przed rozwojem liści, jest wiatropylna.

Owoc 

Torebka, która pęka na dwie części. Nasiona bardzo drobne, z włoskami, rozsiewane przez wiatr. Wytwarza ogromne ilości nasion (miliony!). Podczas rozsiewania można obserwować kłęby nasion z białymi włoskami, przypominające watę. Wiatr może roznosić nasiona na duże odległości, kiełkują one łatwo i szybko, co sprawia, że topola jest gatunkiem pionierskim. Jest jednym z nielicznych drzew w naszym klimacie, których nasiona mogą kiełkować jeszcze w tym samym sezonie wegetacyjnym.

Korzeń 

Ma silnie rozwinięty system korzeniowy. Łatwo tworzy odrośla korzeniowe.

Biotop. Wymagania 

Zasiedla tereny nadrzeczne (często w postaci krzewiastej) i przydroża. Najczęściej spotykana w dolinach dużych rzek niżowych w nadrzecznych łęgach topolowych. Gatunek charakterystyczny dla zespołu Populetum albae Br.-Bl. 1955^[1] (klasa Salicetea purpureae).

[edytuj] Zmienność

Występuje w kilku odmianach^[2]:

• var. alba (synonim: var. europaea Bugała) – drzewo z szeroką koroną, młode pnie i konary jasnozielone lub szarobiałe. Liście na krótkopędach przeważnie mniej więcej okrągłe, z zaostrzonym wierzchołkiem, grubo karbowane, na długopędach płytko 3-5 klapowe. Dziko i uprawiana.
• var. bachofenii Hartig `Bolleana` (`Pyramidalis`), topola piramidalna, topola turkestańska – kultywar pochodzący z Turkiestanu o wąskiej, wrzecionowatej koronie i zielonkawoszarej korze. Liście na krótkopędach jajowate, na dłuogopędach 5-7 klapowe z wrębnymi i grubo ząbkowanymi klapami. Uprawiany.
• var. nivea Dippel (albo Aiton, albo Wesm.) (synonim: var. genuina Wesm. `Nivea`), topola srebrzysta – drzewo o szerokiej koronie i jasnoszarej korze, z gałęziami silnie pokrytymi białym kutnerem. Liście na krótkopędach eliptyczne, na długopędach 3-5 klapowe z brzegami klapowato ząbkowanymi. Uprawiana.

Tworzy mieszańce z topolą osiką - Populus alba × tremula (P. × canescens (Aiton) Sm., syn. P. hybrida Bieb.), topola szara - wysokie drzewo (osiąga wysokość do 40 m, wyższą niż gatunki rodziecielskie) występujące głównie nad dużymi rzekami, np. Wisłą, Odrą razem z topolą białą. Mieszaniec posiada cechy morfologiczne pośrednie między gatunkami rodzicielskimi. Liście krótkopędów jajowate lub okrągławe, długopędów jajowato-sercowate, nieregularnie piłkowane, na spodniej stronie pokryte szarym kutnerem.

[edytuj] Zastosowanie

• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski – zebrane wczesną wiosną pączki (Gemmae Populi). Zawierają glikozydy fenolowe (m. in. salicyna, populina), olejki eteryczne, garbniki, żywice, sole mineralne flawonoidy
  • Działanie: moczopędne, słabo napotne, przeciwgorączkowe. Obniża poziom mocznika i innych szkodliwych metabolitów w organizmie. Podobne działanie mają również pączki topoli czarnej, balsamicznej i osiki.
  • Zbiór i suszenie: zbiera się wczesną wiosną pączki, które jeszcze są zamknięte w lepkich łuskach, suszy w temp. Do 30°C i przechowuje w szczelnym opakowaniu.
• Często sadzona w parkach, jako roślina ozdobna. Częściej sadzone są okazy męskie, gdyż okazy żeńskie wytwarzając ogromne ilości puchatych nasion (jak pęczki waty) powodują uciążliwe zaśmiecanie terenu. Używana również do zadrzewiania nieużytków.
• Drewno stosowane jako materiał opałowy (o niskiej wartości energetycznej, w porównaniu z innymi drzewami). Używane do produkcji niektórych przedmiotów, np. ołówków, rysownic, zapałek i do wytwarzania sklejki. Wytwarza się też z niej papier (zawiera bardzo dużo w porównaniu z innymi gatunkami drzew celulozy, bo aż 40-50 %). Używane jest również w rzeźbiarstwie.

[edytuj] Ciekawostki

• Według Pacyniaka najstarsza topola biała w Polsce rośnie we wsi Januszkowice. Drzewo to ma 217 lat, obwód 744 cm, pierśnicę 237 cm oraz wysokość 37,7 m. Jest najgrubszym drzewem w Polsce.
• Pyłek i nasiona topoli wywołują alergię u ludzi uczulonych.
• Topola biała żyć może do ok. 150 lat, jest więc rośliną raczej krótkowieczną w porównaniu z wieloma innymi gatunkami drzew.
• W naszej strefie klimatycznej topole są najszybciej rosnącymi drzewami.
• Wytwarza ogromne ilości pyłku – w jednej tylko kotce męskiej może być do 6 mln ziaren pyłku.

[edytuj] Źródła

1. ↑ Matuszkiewicz W. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vademecum Geobotanicum 3. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2001.
2. ↑ Rutkowski L. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2006.