Systematyka (biologia)

Z Wikipedii

Systematyka organizmów żywych - nauka zajmująca się badaniem różnorodności organizmów, klasyfikowaniem ich, katalogowaniem oraz opisywaniem. Systematyka umieszcza każdy organizm (grupę organizmów) zakwalifikowany jako takson w hierarchicznej strukturze kategorii.

Nie jest to jednak zaszeregowanie raz na zawsze ustalone - często dokonuje się rewizji taksonomicznych zmieniając rangę i wzajemne relacje taksonów zgodnie ze zmieniającym się stanem wiedzy na temat poszczególnych grup organizmów (a w szczególności na temat ich pokrewieństw). Często jednocześnie egzystuje kilka alternatywnych "systemów" na danym poziomie, każdy uznawany przez inną grupę taksonomów. Widać to nawet na najwyższym poziomie, gdzie współistnieją przynajmniej trzy różne podziały całego świata żywego.

Spis treści 1 Hierarchiczny system taksonów 2 Podziały świata żywego 2.1 Tradycyjny podział 2.2 Podział Whittakera i Margulis 2.3 Podział Cavaliera-Smitha 2.4 Podział Adla, Simpsona, Farmera i innych 2.5 Porównanie podziałów systematycznych 3 Zobacz też

[edytuj] Hierarchiczny system taksonów

W bardziej tradycyjnych podziałach najwyższym taksonem jest królestwo lub nadkrólestwo, w nowszych przyjmuje się podział na jeszcze wyższe jednostki - domeny lub cesarstwa. Poniżej przedstawiono hierarchiczny system taksonów zgodny z tradycyjnym podziałem.

Ranga	Nazwa łacińska rangi	Przykład (nazwa łacińska)	Przykład (nazwa polska)
Nadkrólestwo	Superregnum	Eucaryota	jądrowe
Królestwo	Regnum	Protista	protisty
Gromada	Divisio	Euglenophyta	eugleniny
Klasa	Classis	Euglenophyceae	euglenowe
Rząd	Ordo	Euglenales	euglenowce
Rodzina	Familia	Euglenaceae	euglenowate
Rodzaj	Genus	Euglena	euglena
Gatunek	Species	Euglena viridis	euglena zielona

Stosowane są również taksony wewnątrzgatunkowe, np. podgatunek, odmiana, forma, kultywar, rasa itd., a także taksony pomocnicze, które tworzy się poprzez dodanie przedrostka nad- (łac. super-, np. nadrodzina - superfamilia) lub pod- (łac. sub-, np. podrodzina - subfamilia).

[edytuj] Podziały świata żywego

[edytuj] Tradycyjny podział

Najbardziej tradycyjny podział, wywodzący się jeszcze od Arystotelesa, a utrwalony przez Linneusza to podział na dwa królestwa: zwierzęta i rośliny. Był on uznawany za obowiązujący jeszcze w pierwszej połowie XX wieku, a jego pozostałości widać wciąż w podziałach nauk biologicznych (porównaj Botanika, Zoologia, Taksonomia roślin itp.). Kolejne próby usystematyzowania organizmów żywych podejmowali między innymi Armen Takhtajan, Arthur Cronquist i Carl Woese.

[edytuj] Podział Whittakera i Margulis

Obecnie najczęściej stosowanym podziałem jest podział na 6 królestw (regnum) w obrębie 2 nadkrólestw (superregna). Podział ten wywodzi się od systemu pięciu królestw zaproponowanego w 1978 roku przez Roberta Whittakera i Lynn Margulis.

• Bezjądrowe (Prokaryota) - organizmy bez jądra komórkowego:
  • Eubakterie (Eubacteria) - obejmują bakterie, sinice i prochlorofity
  • Archeany (Archaea)
• Jądrowe (Eukaryota) - organizmy posiadające wyraźne jądra komórkowe:
  • Rośliny (Plantae)
  • Protisty - np. pierwotniaki i glony
  • Grzyby (Fungi)
  • Zwierzęta (Animalia)

[edytuj] Podział Cavaliera-Smitha

Konkurencyjny system autorstwa Thomasa Cavaliera-Smitha zaproponowany w 1983 i zmodyfikowany w 1998 roku przewiduje sześć królestw:

Cesarstwo: Procaryota

• Bacteria - bakterie (wszystkie prokarionty)

Cesarstwo: Eucaryota

• Protozoa (jednokomórkowe eukarionty nie zaliczone do innych królestw)
• Chromista (niektóre glony, np. brunatnice i okrzemki i pewne heterotrofy)
• Fungi - grzyby
• Plantae - rośliny (łącznie z zielenicami i krasnorostami)
• Animalia - zwierzęta

W pierwotnej wersji przewidywał podział na 8 królestw (były jeszcze Archaea i Archezoa, ale autor uznał, że nie ma podstaw do ich wyodrębniania). Podział ten był początkowo mało popularny, gdyż uchodził za zbyt nowatorski, a popularną teorię trzech domen Woesego uważa za opartą na błędnej interpretacji danych molekularnych. Stopniowo zyskuje jednak nowych zwolenników w liczących się ośrodkach naukowych na świecie.

[edytuj] Podział Adla, Simpsona, Farmera i innych

W roku 2005 bazując na najnowszych odkryciach filogenetycznych grupa 28 taksonomów zaproponowała nowy podział polegający na wyróżnieniu 6 grup systematycznych w obrębie Eucaryota (ze względu na typową dla taksonomii filogenetycznej ucieczkę od kategorii systematycznych autorzy nie określili ich rangi):

• Opisthokonta (zwierzęta, grzyby, wiciowce kołnierzykowate, Mesomycetozoa)
• Amoebozoa (ameby i kilka gatunków bez mitochondriów)
• Excavata (Oxymonada, Diplomonada, Jakobidae)
• Rhizaria (otwornice, promienice)
• Archaeplastida (glaukocystofity, krasnorosty, rośliny zielone)
• Chromalveolata (tobołki, orzęski, kryptofity, haptofity, brunatnice, okrzemki).

[edytuj] Porównanie podziałów systematycznych

Linnaeus 1735 2 królestwa	Haeckel 1866 3 królestwa	Chatton 1937 2 nadkrólestwa	Copeland 1956 4 królestwa	Whittaker 1969 5 królestw	Woese i in. 1977 6 królestw	Woese i in. 1990 3 domeny
	Protista	Prokaryota	Monera	Monera	Eubacteria	Bacteria
					Archaebacteria	Archaea
		Eukaryota	Protoctista	Protista	Protista	Eukarya
Vegetabilia	Plantae			Fungi	Fungi
			Plantae	Plantae	Plantae
Animalia	Animalia		Animalia	Animalia	Animalia

[edytuj] Zobacz też

• Systematyka roślin
• Systematyka zwierząt
• Drzewo Życia
• Klasyfikacja biologiczna