Maria Sibylla Merian
Z Wikipedii
Maria Sibylla Merian (lub Anna Maria Sibylla Merian, ur. 2 kwietnia 1647 we Frankfurcie nad Menem, zm. 13 stycznia 1717 w Amsterdamie) niemiecka przyrodniczka i artystka-malarka. Uznawana za jednego z pierwszych entomologów.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
[edytuj] Dzieciństwo
Była córką wydawcy i grafika Mateusza Meriana (znanego autora dzieł: Theatrum Europaeum i Topographien) i Joanny Sybilli Heim. Ojciec zmarł, gdy miała 3 lata. Jej dziadek Jakub Marell (malarz kwiatów) nauczył ją malarstwa i grafiki. W wieku 13 lat malowała "z natury" swoje pierwsze obrazy owadów i roślin.
« W młodości zajmowałam się poszukiwaniem owadów. Zaczęłam od jedwabników w moim rodzinnym mieście Frankfurcie. Następnie ustaliłam, że z innych gąsienic rozwijało się wiele pięknych motyli lub ciem, tak jak z gąsienic jedwabników. To przywiodło mnie do zbierania wszystkich gąsienic, jakie mogłam znaleźć, aby obserwować ich przemianę. »
(Metamorphosis insectorum Surinamensium (Metamorfozy owadów Surinamu), przedmowa)
[edytuj] Małżeństwo
W wieku 18 lat, w 1665, poślubiła malarza Jana Andrzeja Graffa. Dwa lat później, po urodzeniu córki Joanny Heleny rodzina przeniosła się do Norymbergi. Tam Maria Sibylla kontynuowała badania cyklu życia motyli. Wątpiła w prawdziwość opinii (pochodzącej od Arystotelesa), że owady powstają z gnijącej materii (z tego powodu Kościół określał owady jako "twory diabelskie") i badała przemianę gąsienicy w motyla. Notowała szczegóły metamorfozy i ilustrowała w swoim szkicowniku jej etapy oraz rośliny, jakimi żywiły się gąsienice.
Na podstawie tego szkicownika powstała jej pierwsza książka Neues Blumenbuch (Nowa książka o kwiatach) (1675), zawierająca szczegółowe obrazy roślin. W 1678 urodziła drugą córkę Dorotę Marię, a rok później wydała książkę Der Raupen wunderbare Verwandlung und sonderbare Blumennahrung (Cudowna przemiana gąsienicy i jej szczególne pożywienie kwiatowe), w której szczegółowo przedstawiła etapy metamorfozy gąsienicy w motyla.
W 1685 rozstała się z mężem i przeniosła się do szwagra do zamku Waltha w Holandii, gdzie zamieszkała we wspólnocie pietystów. Zamek był własnością Cornelisa van Sommelsdijka, gubernatora Surinamu. Maria Sibylla zapoznała się tam z fauną i florą tropikalną Ameryki Południowej. Rok później, po śmierci szwagra wyjechała do Amsterdamu, aby nawiązać kontakty z innymi przyrodnikami i zwiedzić oranżerie i woliery.
[edytuj] Wyjazd do Surinamu
W 1699, wbrew znajomym i rodzinie, którzy odradzali ten wyjazd, wyjechała z najmłodszą córką do Surinamu (zachwycona tropikalnymi kolekcjami roślin i owadów u swoich znajomych). Chciała tam badać cykl rozwojowy owadów tropikalnych. Wyjazd ułatwiło jej stypendium, przyznane przez miasto Amsterdam.
Po przybyciu do stolicy Surinamu- Paramaribo, Maria Sibylla z córką odbyły wiele wypraw w głąb lądu, w czasie których sporządziły liczne opisy, rysunki i akwarele m.in. metamorfozy owadów.
W 1701 Maria Sibylla zachorowała na malarię i musiała wrócić do Holandii.
[edytuj] Powrót do Holandii
Zebrana w Surinamie ogromna dokumentacja umożliwiła Marii Sibylli po 3 latach intensywmej pracy opublikowamie w Amsterdamie w 1705 jej najważniejszego dzieła: Metamorphosis insectorum Surinamensium. Pisała wówczas:
« Aby zrealizować tę pracę nie byłam chciwa, lecz jeśli otrzymałam zwrot poniesionych kosztów, zadowoliłam się tym. Nie liczyłam się z kosztami dla ukończenia tego dzieła. Kazałam sławnemu mistrzowi wykonać matryce, jednocześnie dostarczyłam najlepszego papieru, aby przynieść radość i przyjemność nie tylko miłośnikom sztuki, lecz także miłośnikom owadów i cieszę się bardzo, kiedy słyszę, że osiągnęłam swój cel i jednocześnie przyniosłam radość. »
(Metamorphosis insectorum Surinamensium, przedmowa)
Wysoka cena tej książki powodowała, że niewielu ludzi ją kupowało i Maria Sibylla musiała utrzymywać się z nauki malarstwa, sprzedaży przyborów malarskich i środków leczniczych, sporządzanych z roślin i zwierząt. Jeszcze za życia zyskała sławę wielkiego przyrodnika i artystki. W 1715 została częściowo sparaliżowna na skutek apopleksji i zmarła 2 lata później w wieku 70 lat.
[edytuj] Dokonania naukowe
Po śmierci szybko zapomniana, Maria Merian została ponownie odkryta i doceniona pod koniec XX wieku. Wyrazem tego jest m.in. umieszczenie jej portretu na banknocie 500 marek niemieckich, znaczku pocztowym w 1987, nazwanie wielu szkół jej imieniem, a nawet statku badawczego w 2005 r.
Dorobek Marii Merian jest znaczący. Była pionierką entomologii, ponieważ w tamtej epoce bardzo nieliczni ludzie w ogóle interesowali się owadami. Przyczyniła się do wyjaśnienia cyklu rozwojowego owadów i swoimi nowatorskimi publikacjami w języku niemieckim spopularyzowała tę wiedzę (wówczas większość dzieł naukowych pisano tylko po łacinie, co ograniczało liczbę czytelników).
Ponadto Merian wskazała, że każdy gatunek motyla w stadium gąsienicy odżywia się innymi roślinami na których znoszone są jaja. Była jednym z pierwszych przyrodników obserwujących bezpośrednio naturę, zamiast tworzyć fantastyczne spekulacje naukowe w teorii. Była pionierką naukowych wypraw badawczych; jej wyprawa do Surinamu zaowocowała odkryciem wielu nieznanych gatunków roślin i zwierząt, a klasyfikacja motyli i ciem, sporządzona przez Merian, obowiązuje do dzisiaj. Wielu roślinom nadała nazwy naukowe, pochodzące z języków miejcowych Indian i spopularyzowała je w Europie.
Jej rysunki roślin, węży, pająków, iguan i chrząszczy tropikalnych do dziś uznawane są za arcydzieła i kolekcjonowane na całym świecie.
[edytuj] Dzieła
- Neues Blumenbuch, tom 1, 1675.
- Neues Blumenbuch, tom 2, 1677.
- Neues Blumenbuch, tom 3, 1677.
- Der Raupen wunderbare Verwandlung und sonderbare Blumennahrung, 1679.
- Metamorphosis insectorum Surinamensium, 1705.
[edytuj] Bibliografia
- Helmut Kaiser, Maria Sibylla Merian, Artemis & Winkler, Düsseldorf, 1997.
- Uta Keppler, Die Falterfrau, dtv, Monachium, 1999.
- Charlotte Kerner, Seidenraupe, Dschungelblüte, Beltz & Gelberg, Weinheim, 1998.
- Dieter Kühn, Frau Merian!, Fischer (S.), Frankfurt, 2002.
- Inez van Dullemen: Die Blumenkönigin, Aufbau Taschenbuch, 2002.
