Habilitacja
Z Wikipedii
Habilitacja (z łac. habilitas – "zdatność, zręczność") – postępowanie, którego celem jest uzyskanie przez uprawnioną osobę stopnia naukowego doktora habilitowanego.
Spis treści |
[edytuj] Habilitacja w Polsce
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami ("Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki" – Dz.U. nr 65 z 2003 r., poz. 595) stopień ten jest nadawany w drodze przewodu habilitacyjnego, do którego może być dopuszczona osoba, która posiada stopień doktora i uzyskała znaczny dorobek naukowy lub artystyczny, a ponadto przedstawiła rozprawę habilitacyjną. Przewód habilitacyjny składa się z:
- wszczęcia przewodu habilitacyjnego,
- dopuszczenia do kolokwium habilitacyjnego na podstawie opinii wyznaczonych recenzentów (którzy oceniają dotychczasowy dorobek naukowy oraz samą rozprawę habilitacyjną),
- przyjęcia kolokwium habilitacyjnego (polegającego na zaliczeniu odpowiedzi na zadawane pytania z dziedziny nauki reprezentowanej przez habilitanta oraz przedstawieniu na odpowiednim poziomie wykładu habilitacyjnego – w odróżnieniu od doktoratu jest on niepubliczny)
- nadania i zatwierdzenia stopnia doktora habilitowanego (w drodze tajnego głosowania i zatwierdzeniu go przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów Naukowych). Wg statystyk odrzucane jest ok 2-10% wniosków wpływających do komisji.
Rozprawę habilitacyjną może stanowić powstałe po uzyskaniu stopnia doktora dzieło, opublikowane w całości lub zasadniczej części, albo jednotematyczny cykl publikacji w uznanych periodykach naukowych i powinno być napisane lub zestawione w pełni samodzielnie (bez udziału promotora, tak jak w przypadku rozprawy doktorskiej), choć tradycyjnie habilitant często posiada opiekuna, pomagającego mu w rozwoju naukowym i promującego go środowisku naukowym. Przed kolokwium rozprawa habilitacyjna musi być opublikowana i rozesłana do bibliotek naukowych i instytucji o zbliżonym profilu naukowym.
Uprawnienia do nadawania stopni doktora habilitowanego posiadają tylko te instytucje naukowe (zwykle wydziały uczelni akademickich i niektóre instytuty naukowe), które gwarantują odpowiednio wysoki poziom merytoryczny przeprowadzania etapów przewodu habilitacyjnego w danej dziedzinie. Uzyskanie praw do habilitowania poprzedza otrzymanie uprawnień doktoryzowania w tej dziedzinie.
[edytuj] Habilitacja w ujęciu historycznym
Tradycja nadawania habilitacji - stopnia pośredniego pomiędzy doktorem i profesorem - powstała w uniwersytetach pruskich na przełomie XVII i XVIII w. Zasadniczo stopień ten uprawniał do samodzielnego prowadzenia wykładów, nauczania i prowadzenia badań naukowych w uczelniach akademickich (stąd używane w systemie prawnym określenie "samodzielny pracownik nauki"). Zwyczaj nadawania uprawnień do nauczania i prowadzenia wykładów – tzw. venia legendi (w przypadku osoby) oraz facultas docendi (w odniesieniu do instytucji) - wywodzi się jeszcze z tradycji średniowiecznych instytucji kościelnych, posiadających przywilej nauczania Pisma Świętego, nazywane także missio canonica.
[edytuj] Habilitacja w innych krajach
Poza Polską, stopień doktora habilitowanego (lub jego odpowiednik) funkcjonuje w takich krajach, jak Niemcy, Austria, Szwajcaria, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Francja, Rosja, natomiast model anglosaski generalnie nie przewiduje tego stopnia między kontraktową profesurą a doktoratem. W Wielkiej Brytanii i Irlandii istnieją jednak w niektórych dziedzinach tzw. "wyższe doktoraty" (ang. higher doctorates), zbliżone charakterem do polskiego stopnia doktora habilitowanego, aczkolwiek nie są one obowiązkowym etapem kariery naukowej. I tak w naukach przyrodniczych są dwa stopnie doktorskie: niższy – "Ph.D" (doctor of philosophy) i wyższy – "D.Sc." (Scientiæ Doctor). Inne doktoraty angielskie nadawane w różnych specjalnościach to: "D.D." (Divinitatis Doctor – doktor teologii chrześcijańskiej), "LL.D." (Legum Doctor – doktor praw) lub "D.C.L." (doktor prawa cywilnego), "D.Litt." (Literarum Doctor – doktor literatury), "D.Mus." (Musicæ Doctor – doktor muzykologii), D.Tech. (doktor technologii), "D.M." (Medicinæ Doctor – doktor medycyny). Niektóre z wyższych doktoratów brytyjskich straciły swoje znaczenie jako istotny wyznacznik kariery akademickiej, jednak w najstarszych uczelniach nadal mają znaczenie prestiżowe, m.in. podczas ceremonii uniwersyteckich. Podobne rozwiązania funkcjonują w Danii. W Bułgarii i Rosji w uczelniach i instytutach naukowych istnieje stanowisko docenta. Docent to jednak zawsze jest stanowisko pracy, a nie stopień naukowy. W USA nie ma habilitacji, ale żeby otrzymać stanowisko pracy na wyższej uczelni zazwyczaj należy wykazać się przynajmniej dwuletnią praktyką naukową po doktoracie (postdoctoral fellowship) i dorobkiem naukowym w postaci od kilkunastu do kilkudziesięciu publikacji naukowych w zależności od prestiżu uczelni oraz uprawianej dyscypliny naukowej. Mile widziane u kandydata na stanowisko profesora uczelni jest w USA doświadczenie w nauczaniu na poziomie akademickim. Powszechną praktyką jest zatrudnianie na stanowisko assistant professor, które nie daje gwarancji pracy i jest odpowiednikiem polskiego adiunkta, a po 6-7 latach przeprowadzenie formalnej i ostrej weryfikacji, w wyniku której uzyskać można pełne stanowisko profesorskie (professor). Czasami pośrednim stanowiskiem między assistant professor a professor jest associate professor, który jednak nie jest traktowany jak pełnoprawny profesor, oraz zazwyczaj nie ma tzw. tenure, czyli gwarancji zatrudnienia.
[edytuj] Kontrowersje wokół habilitacji
Utrzymanie lub zniesienie habilitacji w systemie stopni naukowych co pewien czas staje się przedmiotem gorących dyskusji w środowisku naukowym w Polsce i w krajach, które utrzymują zasadę habilitacji w tym systemie. Argumentami przeciwników habilitacji jest przede wszystkim niespójność systemów stopni i tytułów naukowych w krajach anglosaskich i Europy kontynentalnej oraz mnożenie utrudnień w rozwoju kariery naukowej. Argumentem zwolenników habilitacji jest utrzymanie systemu czuwającego nad wysokim standardem kształcenia akademickiego, zmuszającego nauczycieli akademickich do łączenia działalności naukowej z obowiązkami dydaktycznymi.
