Désirée Clary-Bernadotte
Z Wikipedii
Eugénie Bernardine Désirée Bernadotte z domu Clary, (8 listopada 1777, Marsylia - 17 grudnia 1860, Stockholm), królowa-małżonka Szwecji i Norwegii w latach 1818 - 1844, oficjalnie w Szwecji zwana Desideria (czego nienawidziła), od 1844 królowa-wdowa (szw.änkedrottning), żona monarchy tych państw Karola XIV Jana z dynastii Bernadotte.
Dezyderia była jednym z dziewięciorga dzieci zamożnego marsylskiego hurtownika jedwabiu Franciszka Clary (1725 - 1794), którego wszystkie córki otrzymały olbrzymi jak na owe czasy posag w wysokości 100.000 franków, i jego drugiej żony Françoise-Rose Somis (1737 - 1815). Zaraz po śmierci ojca jej starsza siostra Julia, chcąc chronić majątek rodzinny i życie brata Stefana (Etienne), wyszła za mąż za wpływowego urzędnika rewolucyjnej prefektury w rodzinnym mieście, Józefa Bonaparte, a siedemnastoletnia Désirée (wówczas jeszcze używała imienia Eugenia) zaręczyła się z bratem Józefa, generałem Napoleonem Bonaparte. Już rok później Bonaparte zerwał zaręczyny z Dezyderią i poślubił w r.1796 wpływową bywalczynię paryskich salonów politycznych, arystokratkę Józefinę de Beauharnais, ale zawsze zachował sympatię do byłej narzeczonej, która później miała odegrać dużą rolę jako pośredniczka w wielu konfliktach między nim a własnym mężem. W r. 1796 Józef Bonaparte został mianowany ambasadorem Francji w Rzymie, Dezyderia pojechała ze szwagrostwem do Wiecznego Miasta i poznała tam generała Duphota, komendanta wojsk francuskich. Zaręczyła się z nim, ale Duphot zginął w czasie zamieszek zimą r. 1797. W tymże roku 1797 Dezyderia przeniosła się do Paryża i poznała tam generała Jana-Baptystę Bernadotte, groźnego konkurenta Napoleona, którego poślubiła w r. 1798. W roku 1810 Bernadotte został wybrany następcą tronu Szwecji i adoptowany przez bezdzietnego króla Karola XIII. Dezyderia pojechała z nim i jedynym synem Oskarem do Stockholmu, ale już w roku 1811 powróciła do Paryża, zostawiając Oskara u ojca. W następnych latach utrzymywała kontakt z mężem poprzez częstą korespondencję. Przed rokiem 1823 widziała się z mężem tylko raz, w roku 1814, gdy zwycięscy alianci wkroczyli do Paryża po upadku Napoleona. Na koronacje męża obiema koronami (1818) nie pojechała. Do Szwecji przeniosła się dopiero w roku 1823 z okazji ślubu syna Oskara z Józefiną, córką Eugeniusza de Beauharnais. Zmuszona była m.in. złymi finansami (wysoce oszczędny Bernadotte nie chciał przekazywać jej apanażu do Paryża, zaś rząd szwedzki nalegał, by osiedliła się w kraju). W roku 1829 została koronowana.
W Szwecji, gdzie spędziła resztę życia, Dezyderia czuła się źle: nie odpowiadał jej chłodny klimat i bardzo sztywna, odziedziczona przez Bernadotte'a po poprzednikach z rodu Holstein-Gottorp etykieta dworska, a więc prowadziła dość samotnicze życie, śpiąc w dzień i krążąc po swym pałacu w nocy. Nie mieszkała z Bernadottem na zamku sztokholmskim, lecz osobno w pałacu Rosersberg pod miastem Sigtuna, 34 km od Stockholmu. Obowiązki Pierwszej Damy królestwa przekazała od początku synowej. Otaczała się głównie Francuzami, ochmistrzynią jej dworu była hrabina Tascher de la Pagerie z rodziny cesarzowej Józefiny. Nie pozostawała przez cały czas w Rosersbergu, ale odbywała częste podróże po Szwecji i Norwegii. Szczególnie wzruszona była wiwatami w Malmö, gdzie prosta ludność wołała na ulicy, jak się Dezyderii wydawało, Vive la reine, o czym napisała do siostry Julii w liście z 11 września 1827 , wyrażając zdziwienie, że mówią tu na ulicy po francusku, którego nie znają na salonach. W rzeczywistości sprawa miała się tak, że panowała akurat susza i ludność, poinstruowana przez władze, by wyznać królowej swoje troski, wołała vi vill ha regn (chcemy deszczu), co w dialekcie skońskim brzmi łudząco jak vive la reine.
Dezyderia przeżyła męża i syna i zmarła w 73 roku życia, dręczona ciężkim artretyzmem. Siedem lat przed śmiercią, w czerwcu 1853, chciała odbyć w towarzystwie młodszego wnuka Oskara ostatnią podróż do ukochanej Francji korwetą parową z Karlskrony, ale zawróciła do Stockholmu. Bojąc się morza, zapytała jednego z marynarzy po francusku (nigdy, tak jak i Bernadotte, nie nauczyła się szwedzkiego), czy spodziewany jest dziś sztorm. Szwed, który znał tylko dwa słowa po francusku, odpowiedział Oui, Madame, co Dezyderii wystarczyło by zawrócić.
17 grudnia 1860 królowa pojechała do Stockholmu, by pójść na przedstawienie sztuki Calderóna "Życie jest snem", o nazwie nieomal symbolicznej dla jej własnego losu. Wracając do zamku królewskiego zasłabła i zmarła na schodach pałacowych. Pochowana została według rytuału rzymsko-katolickiego, oprócz swej synowej Józefiny jako jedyna ze wszystkich monarchów i monarchiń szwedzkich spoczywających w sztokholmskiej Riddarholmskyrkan. Są tam pogrzebani prawie wszyscy królowie Szwecji do Gustawa V. Większość swego majątku przeznaczyła na renty dla swej służby. W Rosersbergu nikt więcej po jej śmierci nie zamieszkał, była tam przez wiele lat szkoła oficerska artylerii, zaś obecnie pałacem dysponuje zarząd szwedzkich Służb Ratowniczych (Räddningsverket).
[edytuj] Bibliografia
- Dictionnaire de Biographie française, Paris 1933-
- Gustave Girod de l'Ain, Désirée Bernadotte, Stockholm 1960
- Annemarie Selinko, Désirée, London and Toronto 1955
- Svenskt Biografiskt Lexikon, 1- 31, Stockholm 1941-
[edytuj] Filmografia
- Le destin fabuleux de Désirée Clary, film z r. 1942, Francja, reź. Sacha Guitry, w roli Napoleona Jean-Louis Barrault
- Désirée, film z r. 1954 (USA, reż. Henry Koster) z Marlonem Brando, Jean Simmons i Merle Oberon w rolach głównych
