Apanaż

Z Wikipedii

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji.
Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się odnośnie jakich informacji pojawiły się wątpliwości.

Apanaż (fr., niem., duń., szw. Apanage, ang. Appanage, słowo pochodzi ze średniowiecznej łaciny, appanare - dostarczać chleba) to ustalona prawnie w określonej wysokości forma zaopatrzenia finansowego dla dworów królewskich na utrzymanie dworu i nieruchomości przyznanych monarsze (do dziś wypłacana przez państwo i zwana "listą cywilną" np. w Wielkiej Brytanii, Danii i Szwecji), lub dla osób fizycznych takich jak:

• książęta i księżniczki krwi. Książętom przyznawano we wczesnym średniowieczu (XIII-XV wiek) dzielnice kraju jako apanaż (np. rozdrobnienie dzielnicowe w Polsce czy na Rusi Kijowskiej), dopiero od mn.w. XVI wieku pojawia się apanaż pieniężny, ale nie na Śląsku, gdzie Piastowie do końca dynastii praktykują rozdrabnianie kraju na coraz mniejsze ksiąstewka. Księżniczki otrzymywały zabezpieczenie w formie posagu, gdyż według prastarego prawa salickiego nie mogły w większości krajów europejskich dziedziczyć tronu;
• młodsi męscy potomkowie rodów, w których istnieją ordynacje dziedziczone według zasad primogenitury (potomkom żeńskim przysługuje posag);
• wdowy po władcach czy właścicielach ordynacji, którym przysługuje tzw. dola wdowia, dożywotne zaopatrzenie w dochody na utrzymanie w celu zachowania rangi społecznej oraz dożywotnie użytkowanie jednego z pałaców rodzinnych;
• władcy, którzy abdykowali i w akcie zrzeczenia się tronu zastrzegli sobie apanaż w pewnej wysokości, np. Napoleon przy pierwszej abdykacji w roku 1814 (Ludwik XVIII z apanażem dla niego zalegał);
• prezydenci republik, którzy ustąpili z urzędu przed upływem kadencji otrzymują niekiedy apanaż w postaci specjalnej renty. Przykłady w Polsce: Wojciech Jaruzelski i Ryszard Kaczorowski.

Także w Chinach za dynastii Ming, panującej do r. 1644 zaopatrzano młodszych członków rodziny cesarskiej w apanaże pieniężne, co przy ilości tych książąt rujnowało kasę państwową. Również w Indiach istniał apanaż zwany jagir.