Buk zwyczajny

Z Wikipedii

Buk zwyczajny
Systematyka
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podgromada	Magnoliophytina
Klasa	Rosopsida
Podklasa	oczarowe
Nadrząd	Jungladanae
Rząd	bukowce
Rodzina	bukowate
Rodzaj	buk
Gatunek	buk zwyczajny
Nazwa systematyczna
Fagus sylvatica L. 1753

Buk zwyczajny (Fagus sylvatica L. Sp.Pl.2 1753) - gatunek drzewa należący do rodziny bukowatych (Fagaceae Dumort.). Występuje w stanie dzikim w prawie całej Europie (oprócz części południowo-wschodniej). Przez Polskę przebiega wschodnia granica zasięgu. W Polsce zachodniej i południowej buk jest jednym z podstawowych drzew tworzących lasy. Jego drzewostany to tzw. buczyny (Fagetum), rośnie też w lasach mieszanych z udziałem dębu, graba i sosny. Na Pomorzu Zachodnim jest głównym składnikiem lasów (np. puszcza bukowa pod Szczecinem). W Karpatach występuje w lasach regla dolnego. W Tatrach sięga do wysokości 1295 m n.p.m.

[edytuj] Charakterystyka

Pokrój 

Dorasta do ok. 35 m wysokości. Korona gęsta, szeroka, nisko osadzona jeżeli drzewo rośnie samotnie, u drzew rosnących w zwartych drzewostanach, pnie są wysokie, gonne (bez bocznych gałęzi) .

Pień 

Kora cienka, gładka, popielatoszara. Młode pędy owłosione.

Drewno 

Twarde, ciężkie, beztwardzielowe.

Liście 

Jajowate lub eliptyczne, długości do 10 cm, całobrzegie lub falisto ząbkowane. Z wierzchu ciemnozielone, błyszczące, od dołu jasne i matowe. Młode liście z obu stron owłosione srebrzysto. Starsze maja owłosiony główny nerw na spodniej stronie.

Kwiaty 

Roślina jednopienna, wiatropylna. Kwiaty męskie zebrane w główki zwisającce na długich osadkach. Każdy kwiat składa się z 10-15 pręcików i krótkiego okwiatu w kształcie rurki. Kwiaty żeńskie zebrane po dwa, otoczone czterolistkową okrywą, która w miarę dojrzewania drewnieje tworząc tzw. miseczkę (cupuli). Kwitnienie od kwietnia do maja.

Owoce 

Trójgraniaste, brązowe orzeszki nazywane bukwią (bukiew) z miękko owłosioną, zdrewniałą torebką (kupula), pękającą na drzewie. Owocuje obficiej co 5-10 lat, poczynając mniej więcej od 50 roku życia.

Wymagania 

Lubi dość wysoką wilgotność powietrza, dlatego brak naturalnych stanowisk w centralnej Polsce i Wielkopolsce. Gleby żyzne, wapienne, napowietrzone i wilgotne, ale nie podmokłe. Wrażliwy na wiosene przymrozki. Młode rośliny doskonale znoszą zacienienie.

[edytuj] Zastosowanie

• drzewo bardzo często używane do zalesiania.
• roślina ozdobna - drzewo parkowe, używane także do zadrzewień przy drogach.
• drewno - używane w przemyśle meblarskim do wyrobu parkietów, w tokarstwie oraz na przerób chemiczny.

[edytuj] Odmiany

Gatunek zmienny, istnieje bardzo duża liczba odmian ozdobnych.

• 'Asplenifolia' odmiana o relatywnie wolnym wzroście w porównaniu do gatunku. Liście wąskie, zatokowo klapowane. Na końcach długopędów są wąskie, bez klap tylko pofalowane. Ze względu na wolny wzrost nadaje się do ogrodów przydomowych.
• 'Atropunicea' , syn. F. s. f. Atropurpurea Kirch., 'Purpurea' - odmiana czerwonolistna. Młode liście czarnopurpurowe później jaśniejące do purpurowoczerwonych. Odmiana ta znana jest od 1750r. Ponieważ często jest rozmnażana generatywnie nie zawsze zachowuje cechy charakterystyczne odmiany (jaśniejsze zabarwienie liści). (Podobnie jak Picea pungens cv. Glauca). Odmiana powinna być rozmnażana przez szczepienie egzemplarzy o najciemniejszej barwie (najlepiej przez ablaktacje). Jedna z najcenniejszych odmian purpurowolistnych wśród naszych drzew nadająca się głównie do nasadzeń parkowych ze względu na szybkość wzrostu nie odbiegającego od gatunku.
• 'Dawyck' – wysokie drzewo o stożkowej lub kolumnowej koronie. Osiąga wysokość 15 m, szerokość korony 3m. Jesienią liście przed opadnięciem zmieniają kolor na czerwonobrązowy. Liście ma zielone, błyszczące. Nadaje się do sadzenia jako drzewo samotne, w parkach, lub w alejach.
• 'Dawyck Gold' – drzewo wysokie (do 15 m), o stożkowej lub kolumnowej koronie (szerokość 3 m). Ma bardzo ozdobne liście – jako młode są są intensywnie żółte, później stopniowo zielenieją. Jesienią żółkną. Nadaje się do nasadzeń jako drzewo samotne, w parkach lub alejach.
• 'Dawyck Purple' - drzewo wysokie (do 15 m), o stożkowej lub kolumnowej koronie (szerokość 3 m). Ma bardzo ozdobne, błyszczące, ciemno-czerwone liście. Jesienią wybarwiają się na jasnobrązowo. Nadaje się do sadzenia jako drzewo samotne, w parkach, lub w alejach.
• 'Fastigiata' forma początkowa wąskowrzecionowata, w starszym wieku wąskostożkowata o konarach wyprostowanych, wyrastających równolegle do pnia.
• 'Laciniata' najprawdopodobniej forma zbliżona do odm. Asplenifolia o liścich mniej lub bardziej wcinanych, ale o szybszym wzroście (różnie opisywana przez różnych autorów).
• 'Pendula' - odmiana zwisająca. Pokrój drzewa 'płaczący', nadający się do większych ogrodów na naturalne "altany", choć równie często spotykane jako drzewo "cmentarne" (smutne ?).
• 'Purpureo-Pendula' - odm. podobna pokrojem do wyżej opisanej, ale nieco wolniej rosnaca o liściach ciemnopurpurowych. Podobnie do poprzedniej wymaga szczepienia na kilkuletnich siewkach "pod koronę" ewentualnie rozmnażania z sadzonek i wczesnego okrzesywania i sztucznego podtrzymywania przewodnika.
• 'Roseomarginata' : Młode liście ciemnopurpurowe, dojrzałe o brzegach różowych. Pokrój nie odbiega od gatunku. U nas chyba niespotykana.
• 'Tortuosa' syn. F. s. f. suentiliensis Schelle 1911 - chyba najciekawsza forma buka znana od początku XIX w., ale późno opisana jako forma botaniczna. U nas rozmnażana dopiero od kilkunastu lat, i prawdopodobnie starsze egzemplarze nie są znane. Charakteryzuje się bardzo wolnym wzrostem (w przeciwieństwie do gatunku) i silnie powyginanymi konarami, co nadaje starszym egzemplarzom bardzo romantyczny wygląd (patrz zdjęcia, pierwszy najstarszy egzemplalarz mający 14 m wys. i rozpiętość korony niecałe 24 m przy wieku szacowanym na 200 lat z parku w Saksoni).
• 'Zlatia' pokrojem forma zbliżona do F. s. cv. Fastigiata, ale młode liście żółtozłote, w czasie pełnego rozwoju jasnozielone. Szybkość wzrostu umiarkowana. Po raz pierwszy znaleziona w Serbii, w 1892 sprowadzona do Berlina i rozmnażana przez szkółki von Spätha.

Pokrój	Gałązka z "owocami"	Bukiew	F. s. cv. Atropunicea
F. s. cv. Pendula	F. s. cv. Tortuosa		Na pierwszym planie F. s. cv. Zlatia na drugim F. s. cv. Atropunicea