Wormhagedissen
| Wormhagedissen | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
|
|||||||||
| Onderorde | |||||||||
| Amphisbaenia Gray, 1844 |
Wormhagedissen (Amphisbaenia) zijn een onderorde van de schubreptielen (Squamata).
[bewerk] Levenswijze en anatomie
Wormhagedissen zijn excentrieke dieren; ze hebben geen of twee poten, leven voornamelijk ondergronds, zijn meestal volledig blind en de staart lijkt meestal op de afgeplatte kop. Ook lijkt het lijf uit segmenten te bestaan, maar als men beter kijkt ziet men ringvormige banden van schubben. Echter net zoals een regenworm bewegen wormhagedissen zich voort door met de kop het zand opzij te duwen, en zich schrap te zetten en vooruit te komen door de ringen te bewegen; plattere ringen zorgen voor houvast, kleiner en groter wordende ringen plaatsen het dier voort. Het doet ook denken aan de peristaltische spiersamentrekkingen die onze darmen het voedsel laten bewegen. De kleuren variëren van wit tot zwart, maar ook knaloranje, groene, blauwe en gele exemplaren komen voor, ook kennen de meeste soorten onderlinge variaties in patronen en kleuren.
Omdat ze ondergronds leven zijn ze niet in gevangenschap te houden zoals in een terrarium, waardoor er niet veel bekend is over leefgewoonten. Wel weten we dat enkele soorten eierlevendbarend zijn, wat betekent dat de eieren direct of zelfs voor het afzetten al uitkomen. Wormhagedissen zijn in het veld van slangen te onderscheiden door het ontbreken van zichtbare ogen, en het ontbreken van een enorme spiermassa; een slang is één grote spier waardoor de huid altijd strak staat en ze erg zwaar worden. Wormhagedissen daarentegen lijken soms een rubberen zak over zich heen te hebben getrokken; er is als het ware huid 'over'. Ook sommige skinken en hazelwormen lijken op wormhagedissen, maar veruit de meeste soorten hebben duidelijke ogen en missen de ringvormige rijen schubben.
Er is overigens ook een groep fabeldieren die Amphisbaena genoemd wordt; dit zijn echter tweekoppige slangen, aan ieder einde een kop. Het is niet bekend of het feit dat veel wormhagedissen een dikke, op de kop lijkende staartpunt hebben om predatoren te misleiden hier iets mee te maken heeft
[bewerk] Taxonomie
Wormhagedisen zijn altijd een bron van verwarring geweest wat betreft de indeling ervan, omdat ze een aantal eigenaardige eigenschappen bezitten. Ze hebben eigenschappen die ze met slangen delen, maar ook die ze met hagedissen delen. Het meestal ontbreken van poten en de voortbeweging doen denken aan een slang, de anatomie en bouw van de kaak, een belangrijk verschil tussen hagedissen en slangen, aan een hagedis. Ze hebben geen orgaan van Jacobson en hoewel veel soorten zichtbare ogen hebben zijn deze vaak rudimentair.
Er zijn tegenwoordig 3 families en ongeveer 160 soorten in 18 geslachten, die behalve in Australië over de hele wereld voorkomen in tropische of vochtige gebieden met een zanderige structuur. In Europa komt alleen de Moorse wormhagedis (Blanus cinereus) nog voor maar is zeldzaam. Voorheen werden wormhagedissen als aparte hagedissenfamilie beschouwd, tegenwoordig worden wormhagedissen gezien als een aparte onderorde van de Squamata, met dank aan de ontwikkeling van de DNA-techniek. In sommige indelingen wordt het geslacht Rhineura ook als aparte familie (Rhineuridae) gezien.
[bewerk] Classificatie
Onderorde Amphisbaenia
- Familie Amphisbaenidae
- Geslacht Amphisbaena
- Soort Witte wormhagedis (Amphisbaena alba)
- Geslacht Ancylocranium
- Geslacht Anops
- Geslacht Aulura
- Geslacht Baikia
- Geslacht Blanus
- Soort Moorse wormhagedis (Blanus cinereus)
- Geslacht Bronia
- Geslacht Cercolophia
- Geslacht Chirindia
- Geslacht Cynisca
- Geslacht Dalophia
- Geslacht Geocalamus
- Geslacht Leposternon
- Geslacht Loveridgea
- Geslacht Mesobaena
- Geslacht Monopeltis
- Geslacht Rhineura
- Soort Floridawormhagedis (Rhineura floridana)
- Geslacht Zygaspis
- Geslacht Amphisbaena
- Familie Bipedidae
- Geslacht Bipes
- Soort Mexicaanse wormhagedis (Bipes biporus)
- Geslacht Bipes
- Familie Trogonophidae
- Geslacht Agamodon
- Soort Tandwormhagedis (Agamodon anguliceps)
- Geslacht Diplometopon
- Geslacht Pachycalamus
- Geslacht Trogonophis
- Geslacht Agamodon
