Willem Aantjes

Willem Aantjes (Bleskensgraaf, 16 januari 1923) is een Nederlands politicus die vooral bekendheid kreeg als fractievoorzitter van de ARP en het CDA. In 1978 trad hij af nadat over zijn vermeende oorlogsverleden grote consternatie was ontstaan.

Aantjes werd geboren in Bleskensgraaf als zoon van een postkantoorhouder, en groeide op in een Gereformeerde Bond-gezin. Hij volgde de MULO te Sliedrecht en het gymnasium te Rotterdam waar hij bij zijn klasgenoten opviel door vóór het bombardement op Rotterdam te pleiten.

Aantjes werd tijdens de Tweede Wereldoorlog tewerkgesteld als postbode in het Duitse stadje Güstrow (Mecklenburg). Daar meldde hij zich na enige tijd aan bij de Germaansche SS in Nederland (officieel een een onderdeel van de NSB, maar feitelijk een zelfstandige organisatie), om te kunnen terugkeren naar Nederland. Toen hij weigerde te tekenen voor een opleiding bij de Waffen-SS, werd hij met andere weigeraars gevangengezet in kamp Port Natal, waar hij loopgraven moest maken. Zijn lidmaatschap van de Germaansche SS heeft hij na de oorlog steeds verzwegen, beginnend bij de verklaring die hij moest tekenen toen hij in september 1945 ging studeren aan de Universiteit Utrecht.

Aantjes werd in 1959 lid van de Tweede Kamer namens de Anti-Revolutionaire Partij (ARP). Vanaf 1971 was hij ook fractievoorzitter. In 1967 werd hij gevraagd als minister voor Volkshuisvesting. Hij bedankte echter, formeel om gezondheidsredenen maar in werkelijkheid wegens zijn verzwegen oorlogsverleden. Geruchten over dit verleden ontkende hij tegenover ARP-voorzitter Berghuis.

[bewerk] Bergrede

Aantjes werd vervolgens in 1972 ARP-fractievoorzitter, en was een van de medeoprichters van het Christen-Democratisch Appèl (CDA). Tijdens het eerste CDA-congres, op 23 augustus 1975, sprak hij zijn zogeheten 'Bergrede' uit, geïnspireerd op Mattheüs 25, waarin hij uiteenzette hoe het Evangelie richtsnoer van een politieke beweging zou kunnen zijn. Na de verkiezingen van 1977 werd Aantjes fractievoorzitter van de Tweede Kamerfractie van het nieuwe CDA. Tijdens de lange formatie die volgde was er sprake van dat hij minister zou worden in het tweede kabinet-Den Uyl, maar op het laatste moment zag hij daarvan af. Tegen PvdA-fractieleider Ed van Thijn zei hij: "Sorry, Ed, ik ben niet bij machte een oplossing aan te dragen", Van Thijn nietbegrijpend achterlatend.

Gedurende de jaren was Aantjes meer naar links opgeschoven. Hij was een van de zeven 'loyalisten', die het niet met het regeerakkoord van het Kabinet-Van Agt I eens waren, maar wel het kabinet gedoogden.

[bewerk] Aantjes-affaire

Aantjes' reputatie werd onherstelbaar beschadigd toen de historicus Loe de Jong van het RIOD (sinds 1 januari 1999 het NIOD) op 6 november 1978 tijdens een rechtstreeks op de twee Nederlandse televisiezenders uitgezonden persconferentie verklaarde dat Aantjes bewaker was geweest in Port Natal en bij de Waffen-SS in vreemde krijgsdienst was geweest. Als gevolg hiervan trad hij op 7 november af als fractieleider van het CDA. Hij werd opgevolgd door Ruud Lubbers. Op 24 november werd een opinie-onderzoek gepubliceerd, waaruit bleek dat een meerderheid van de ondervraagden veronderstelde dat Aantjes door zijn tegenstanders binnen het CDA beentje was gelicht. Een onderzoek van de commissie-Enschedé naar de affaire wees een half jaar later uit dat De Jong zich had vergist en dat de door Aantjes zelf gegeven lezing van zijn oorlogsverleden juist was.

Aantjes voelde zich gerehabiliteerd. Hij hoopte op een lidmaatschap van de Raad van State. Toen dat niet doorging dacht hij weer terug te keren als kamerlid, maar hoewel hij door de CDA-leden tegen het advies van de partijleiding in op plaats 35 werd gezet, zag hij wegens de opschudding rond zijn persoon toch van zijn kandidatuur af. Daarna volgde een zoektocht naar een andere functie, die cabaretier Wim Kan tot de verzuchting bracht: "Aantjes heeft heel wat noten op zijn zang, het moet absoluut een bestuurdersfunctie wezen. Ik denk wel eens: zou lijn 3 niks voor hem wezen? Als die van de brug rijdt zijn we van al het gelazer af..."

Per 8 juli 1982 werd Aantjes voorzitter van de Kampeerraad. In 1987 legde hij deze functie, die ook tot smalende grappen aanleiding had gegeven ("Mein Tentenkampf"), neer zonder uitzicht op een betere functie. Vanaf september 1988 was hij lid van de Raad voor de Volkshuisvesting; vanaf april 1990 tot 1993 was hij vicevoorzitter.

In later jaren zocht Aantjes af en toe de media, waarbij hij zich leek te willen afficheren als een elder statesman. Eén van die optredens, in het programma Klasgenoten, deed zijn reputatie weinig goed, toen één van zijn klasgenoten uit de jaren '30 verklaarde zich te herinneren hoe Aantjes in die tijd met een NSB-speld op de revers over de Lijnbaan paradeerde.

Tijdens de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van januari 2003 had Aantjes hevige kritiek op CDA-lijsttrekker Jan Peter Balkenende, die daar als volgt op reageerde: "Aantjes wordt binnenkort 80 jaar en vanaf deze plaats wil ik hem daarmee van harte feliciteren."

Aantjes is gehuwd met Ineke Ludikhuize. Zijn eerste huwelijk met Gisela Braun werd in 1995 ontbonden.

[bewerk] Externe links

• Peter Bak - De val van Willem Aantjes
• Mr. W. Aantjes - Parlement.com
• Brieven aan God: Willem Aantjes

[bewerk] Literatuur

• Roelof Bouwman - De val van een bergredenaar; het politieke leven van Willem Aantjes (2002)