Wijnland

Wijnland (Oud-Noors: Vinland) was de naam die is gegeven aan een deel van Noord-Amerika door de IJslandse Viking Leif Eriksson, omstreeks het jaar 1000. Later is archeologisch bewijs van een Vikingkolonie gevonden in L'Anse aux Meadows in Newfoundland, Canada. Of dit het Wijnland van de Oud-Noorse geschriften was is een onderwerp van discussie. Men moet zich realiseren dat de ontdekking en kolonisatie van Groenland en Wijnland de Vikingen niet anders voorkwam dan de stichting van IJsland. Het was slechts een uitbreiding van hun moederland en ze kregen pas in de gaten dat ze in een nieuwe wereld waren beland toen ze in contact kwamen met de inboorlingen, Skraelings, de Indianen, die qua uiterlijk nogal verschilden van de Europeanen. De kolonisatie van de "Nieuwe Wereld" kwam pas goed van de grond nadat Christoffel Columbus Midden-Amerika had ontdekt.

[bewerk] Historische overleveringen

Wijnland is voor het eerst genoteerd door Adam van Bremen, een geschied- en aardrijkskundige, in zijn boek Descriptio insularum Aquilonis uit ca. 1075. Om het te schrijven heeft hij koning Svend Estridson geraadpleegd, die veel wist van de landen in het noorden.

De belangrijkste bron van informatie over de reizen van de Vikingen naar Wijnland zijn twee IJslandse saga's, Eiríks Saga Rauða en de Grænlendinga saga. Deze saga's zijn ongeveer 250 jaar na de kolonisatie van Groenland opgeschreven en laten veel ruimte open voor interpretatie. Door deze twee samen te nemen lijkt het dat er een paar verschillende pogingen waren om een Vikingkolonie in Wijnland te stichten, inclusief een geleid door Thorfinn Karlsefni, waarvan er geen één langer heeft bestaan dan twee jaar. De opheffing van de kleine Vikingkolonies had waarschijnlijk verschillende oorzaken. Ruzies tussen de mannen over de weinige vrouwen die mee op reis waren gegaan, en gevechten met de Skraelings, Indianen die er al woonden, worden beide aangegeven in de bronnen.

Het verhaal gaat dat na de kolonisatie van Groenland door de Vikingen een koopman genaamd Bjarni Herjólfsson, die van IJsland op weg was naar Groenland, van zijn koers afraakte door een storm en zo per ongeluk de oostkust van Amerika ontdekte in 985 of 986. Toen hij weer veilig teruggekeerd was naar de hem bekende streken vertelde hij het aan Leif Eriksson en verkocht zijn schepen aan hem, die volgens de verhalen op zijn beurt naar deze gebieden reisde. Het was in de nazomer, en hij wilde de winter niet in dit nieuwe land doorbrengen, waarvan hij zei dat het sterk was bebost. Hij zette dus geen voet aan wal en het lukte hem om Groenland te bereiken voor het begin van de winter. Omdat er een schaarste aan hout was in Groenland, wilden de Groenlanders graag gebruik gaan maken van de natuurlijke rijkdommen van het nieuwe gebied. Een paar jaren later verkende Leif Eriksson de kust, en stichtte voor korte duur een kolonie in een deel van het gebied dat hij Wijnland noemde.

De eerste land dat Leif ontdekte was volgens de verhalen Helluland ("Land van de platte stenen"), mogelijk Baffin Island. Markland ("Houtland"), waarschijnlijk een deel van het Labrador-schiereiland werd daarna ontdekt (er is bewijs dat de boomlijn in het noorden van de Labrador zich heeft teruggetrokken sinds 1000) en als laatste Wijnland (wat de gangbare vertaling is voor Vinland, ook al wordt dit woord ook wel vertaald met "Land van de weilanden", zie hieronder voor een discussie), mogelijk Newfoundland. De expeditie omvatte beide families en hun vee en het plan was om een of meer nederzettingen te stichten. De noordelijke nederzetting heette Straumfjördur en de zuidelijke Hóp. Volgens de verhalen werden deze echter al snel opgeheven wegens conflicten met de skrælingar (mogelijk de latere Beothuk of Dorset-indianen). Men heeft nieuwe reizen voor hout e.d. willen ondernemen tot misschien zelfs wel ver in de veertiende eeuw.

Tot aan de negentiende eeuw werd het idee van een kolonie van de Vikingen in Noord-Amerika door geschiedkundigen gewoon als een gevolg van volksverhalen beschouwd. De eerste wetenschappelijke theorie voor het idee is in 1837 naar voren gebracht door Carl Christian Rafn, een Deens geschiedkundige en oudheidkenner in zijn boek Antiquitates Americanæ. Rafn had een uitgebreide examinatie gemaakt van de saga’s, alsmede van mogelijke nederzettingen aan de Noord-Amerikaanse kust en concludeerde dat Wijnland een echte plaats was in Noord-Amerika.

[bewerk] Discussie over de locatie

Historici zijn het niet met elkaar eens over locatie van Wijnland. Rafn geloofde dat Wijnland waarschijnlijk in New England lag. In de jaren zestig is een Vikingnederzetting gevonden en onderzocht in L'Anse aux Meadows in Newfoundland, en veel geschiedkundigen geloven dat dit de nederzetting van Leif was, en verbinden Wijnland daarom met Newfoundland. Anderen volgen Rafn in het geloof dat Wijnland meer naar het zuiden lag. In deze optiek, was L'Anse aux Meadows misschien deel van een ongedocumenteerde latere poging.

Degenen die denken dat Newfoundland de locatie is van Wijnland vinden over het algemeen dat nederzettingen verder naar het zuiden onwaarschijnlijk zijn, omdat het veel te moeilijk moet zijn geweest voor de Vikingen om zo’n afgezonderd leven van Groenland en IJsland te onderhouden. Het was te moeilijk om ijzer en andere hulpmiddelen uit Europa alsmaar aan te laten voeren, zoals de latere Engelse kolonisten in New England later zouden ondervinden. Dure gevechten met inboorlingen moeten ook uitputtend zijn geweest.

Een argument om Wijnland meer naar het zuiden te plaatsen is het verslag van Adam van Bremen. In zijn Descriptio insularum Aquilonis schreef hij dat de naam Wijnland afgeleid is van de grote aantallen druiven die er groeien (Praeterea unam adhuc insulam recitavit a multis in eo repertam occeano, quae dicitur Winland, eo quod ibi vites sponte nascantur, vinum optimum ferentes). Hij kreeg deze informatie van koning Svend Estridson. Echter, druiven groeien niet op de plaatsen die worden gezien als het historische Wijnland.

Dit gebrek aan overeenstemming wordt door een aantal theorieën verklaard:

• Volgens de eerste theorie was heeft het Wijnland zijn naam gekregen ter promotie, op dezelfde manier als Erik de Rode deed met Groenland. In deze theorie, heeft Leif Markland en Wijnland zo genoemd om anderen aan te moedigen om de landen te ontdekken en te koloniseren.

• Een andere theorie die hevig onderhevig is aan discussie is dat de de naam Vinland fout is geïnterpreteerd als Viinland. In deze theorie is de naam Wijnland gebaseerd op het Oud-Noorse woord 'vinja', dat 'gras' betekent. Deze theorie kan met de vorige worden gecombineerd: Estridson kan Adams fout hebben opgesierd als hij heeft geloofd dat het de bekendheid van Wijnland zou vergroten voor gezamenlijke ondernemingen die hij zonder twijfel voor zichzelf zou opeisen. Een probleem bij deze theorie is de vraag waarom het land dan niet vinjaland werd genoemd of vinjarland; volgens sommigen is een contractie hieraan debet. Een ander probleem is waarom, naast Adam van Bremens verslag, ook de saga’s verwijzen naar Viinland en ook wijnstokken noemen. Omdat de saga’s later zijn opgeschreven, zou een uitleg hiervoor kunnen zijn dat de saga’s op de een of andere manier zijn beïnvloed door het verslag van Adam van Bremen.

• Het kan ook zijn dat Estridson gewoon een grap maakte of loog, of misschien wel verwees naar het gelijkluidende Wendland in een eerder verslag, waar echt druiven groeiden, en dat Adam van Bremen dit later heeft verward met Wijnland.

• Een andere theorie is dat echte locatie van Wijnland nog steeds niet is ontdekt, en dat deze verder naar het zuiden is, waar druiven groeien. Ook is het mogelijk dat Wijnland werd gezien als een toegangspoort, om vanuit de noordelijke landen gebieden te bereiken waar druiven groeiden. Een andere mogelijkheid is dat latere, langere reizen verder naar het zuiden, waarop Concord-druiven zijn waargenomen, het verhaal over de nederzetting hebben vertekend. Er waren immers personen tussen de kolonisten die zelf een reis hadden ondernomen en terugkwamen met andere verhalen.

• Volgens de laatste theorie hebben er in Newfoundland inderdaad druiven gegroeid, maar is het hier later te koud voor geworden door een klimaatsverandering. Ook al is het kouder geworden, het is waarschijnlijk dat Newfoundland nooit zo warm geweest is.

Terwijl de theorie dat Wijnland verder naar het zuiden lag gerechtvaardigd is, is voor sommigen de motivatie om Wijnland verder naar het zuiden te zoeken misschien persoonlijker geweest, om de latere (post-Columbiaanse) geschiedenis van de Zweedse en Deense kolonisatie van gebieden is de tegenwoordige Verenigde Staten te rechtvaardigen of te romantiseren. Er zijn verschillende gevallen geweest dat bewijs van pre-Columbiaanse aanwezigheid van Noorse ontdekkingsreizigers in de Verenigde Staten door onderzoekers is afgekeurd, zoals de Kensington Stone. Tot nu toe is de Maine Penny het enige bewijs van de Vikingen in de Verenigde Staten dat wordt geaccepteerd.

[bewerk] Externe links

• "Was Wijnland in Newfoundland?"- Verhandeling van Einar Haugen, (1906-1994) Professor emeritus van de Scandinavische Studies op de universiteit van Harvard.
• De Vikingen in Newfoundland
• Bron over het woord vin