Vitruviusman
Een Vitruviusman (of Man van Vitruvius) is een tekening of beeltenis van de mens met de door Vitruvius opgestelde conventies voor lichaamsverhoudingen. De bekendste Vitruviusman komt van een tekening van Leonardo da Vinci van omstreeks 1490.
[bewerk] De tekening van Leonardo
De tekening van Leonardo was een van de ongeveer 60 illustraties die hij maakte voor de divina proportione, een traktaat van de wiskundige Luca Pacioli.[1] Leonardo baseerde zich op de beschrijvingen van Vitruvius maar hij voerde empirisch onderzoek uit voordat hij de tekening maakte. De tekening wordt ingedeeld bij het anatomisch onderzoek waar Leonardo dan al enige tijd mee bezig is. Voorafgaand aan de tekening nam hij systematisch lichaamsmaten van mannen op. Proportieleer werd in deze tijd meer toegepast, onder meer door Leone Battista Alberti, die er een canon (de statua) over naliet.
De tekening wijkt enigszins af van de conventies die Vitruvius als:
- Homo ad circulem (mens in cirkel)
- Homo ad quadratum (mens in vierkant)
definieerde ; "Vooral bij de lengte van de voet, die volgens de metrologische conventie van de antieken 1/6 van de lichaamshoogte bedraagt, plaatste Leonardo vraagtekens. Hij stelde de maat dan ook bij 1/7 en liet daarmee de conventies van Vitruvius twaalftallige stelsel los".[2] Voor de centrumpunt nam hij voor de homo ad circulum de navel (volgens de conventies) maar voor de homo ad quadratum de schaamstreek.
Het 344x245 mm grote origineel van de tekening is in bezit van de Accademia in Venetië.[3]
De tekening geldt als een schoolvoorbeeld voor het streven naar wiskundige exactheid in de kunst. Het bijschrift van de tekening is opgesteld in spiegelschrift, zoals het leeuwendeel van de nalatenschap van Leonardo. De eerste regel van het onderschrift luidt: Van de haarwortels tot de onderkant van de kin is het een tiende deel van de totale lengte;...[4]
De Vitruviusman van Leonardo wordt vaak gebruikt om de gulden snede aan te duiden. Ook wordt hij vaak genoemd in verband met een pentagon of een pentagram. Er is geen bewijs dat Leonardo zich bewust was deze relaties. De pentagramverwijzing is mogelijkerwijs een verwarring met de pentagram-man van Agrippa.
[bewerk] Overig
In 1511 verscheen in de eerste gedrukte versie van de architectura (van Vitruvius) van de hand van Fra Giovanni Giocondo in het latijn, hierin werden twee tekeningen gebruikt om de Man van Vitruvius uit te beelden.[5]
In 1521 verscheen in een Italiaanse vertaling van de architectura van de hand van Cesare Cesariano een houtsnede die een Vitruviusman uitbeeldt. Deze heeft buiten proportie vallende voeten en handen om hem in zowel het vierkant als de cirkel te kunnen passen.[5]
De Man van Vitruvius komt voor op de Italiaanse versie van de 1 euromunt.
| Bron(nen): |
|
