Verzuiling

Verzuiling is een sociologisch begrip, waarmee gedoeld wordt op de verticale structuur in de samenleving, gebaseerd op één of meer karakteristieken.

Deze verenigen de samenleving niet alleen, maar brengen ook een scheiding aan, doordat iedere zuil zijn eigen kerk, omroep, krant, vakbond, politieke partij, woningbouwvereniging, scholen, zorginstellingen, sportverenigingen of zelfs bedrijven had. Voor het midden van de 20e eeuw was deze situatie zelfs zo frappant, dat bijvoorbeeld bepaalde winkelbedrijven alleen personeelsleden aanstelden die lid waren van een bepaald kerkgenootschap. Dit leidde tot grote culturele verschillen, niet alleen binnen de grote steden, maar ook in delen van het platteland, met als resultaat dat hele bevolkingsgroepen naast elkaar leefden zonder veel contact.

Het is niet altijd mogelijk zuilen strikt te definiëren. In elk geval kunnen een Protestants-Christelijke, een rooms-katholieke en een socialistische zuil onderscheiden worden. Ook kan men de 'liberale' of 'algemene zuil' waarnemen, hoewel sommige liberalen claimen dat er nooit een liberale zuil is geweest. (De liberalen waren tegen de verzuiling). In de jaren zestig trad de ontzuiling in. Anno 2006 is de verzuiling zo goed als verdwenen, hoewel een aantal 'restanten' van de verzuiling nog steeds bestaan, bijv. de verscheidenheid aan (publieke) omroepen. Sommigen menen dat bepaalde Nederlandse islamieten er bewust voor kiezen om zich terug te trekken in een eigen zuil.

[bewerk] Nederlandse situatie

De volgende tabel toont de belangrijkste organen van elke zuil.

	Protestants-Christelijk	Rooms-Katholiek	Socialistisch	Liberaal, neutraal
Partij	ARP, CHU (opgegaan in het CDA);	RKSP, later (na de Tweede Wereldoorlog), de KVP (opgegaan in het CDA)	vóór de oorlog, de SDAP, daarna de PvdA	VDB (links-liberaal), LU (centrum-rechts), Vrije Liberalen (aanvankelijke tegenstanders algemeen kiesrecht). Deze laatste twee fuseerden in 1921 tot de Liberale Staatspartij de Vrijheidsbond (LSP), Na de oorlog: VVD
Omroep	NCRV (niet-vrijzinnig), VPRO (vrijzinnig)	KRO	VARA	AVRO
Vakbond	CNV	NKV (opgegaan in FNV)	NVV (later opgegaan in FNV)	ANWV
Krant	Trouw, Friesch Dagblad	de Volkskrant, de Maasbode (opgegaan in De Tijd), De Tijd (samengegaan met de HP), regionale RK kranten	Het Vrije Volk	Nieuwe Rotterdamsche Courant en Algemeen Handelsblad: samengegaan in NRC Handelsblad
Overig	Vrije Universiteit	KUN (thans Radboud Universiteit Nijmegen),Katholieke Hogeschool Tilburg (thans Universiteit van Tilburg)	Rijksuniversiteiten	Rijksuniversiteiten

Direct na de Tweede Wereldoorlog ontstonden, zowel in liberale, als sociaal-democratische, communistische, katholieke en protestants-christelijke kringen, sterke twijfels over de verzuiling. Er werd een eenheidspartij opgericht, de Volksbeweging, waarin progressieven uit iedere politieke partij (ongeacht of het om confessionele of om een niet-confessionele partij ging) zich zouden aansluiten. De Volksbeweging baseerde zich op het personalistisch-socialisme, dat sterk gekant was tegen autoritaire ideeën. Dit noemt men de Doorbraak-gedachte. De Doorbraak bleek echter geen succes en de Volksbeweging bleek een doodgeboren kind. Wel gingen enkele katholieken, protestanten en liberalen de fusie aan met de SDAP die werd omgevormd tot de PvdA. De VDB, en de kleine, progressieve en pacifistische Christen-Democratische Unie fuseerden met de SDAP.

[bewerk] Situatie in België

De verzuiling was in België in beide landsdelen te merken, hoewel het belang van de verschillende zuilen verschilde. In Vlaanderen was de katholieke zuil de belangrijkste en in Wallonië de socialistische zuil. De meeste organisaties waren echter onafhankelijk van het landsdeel omdat ze net zoals de toenmalige politieke partijen nog niet gesplitst waren naar taal. De landbouw hangt in België sterk samen met de katholieke zuil. De volgende tabel toont de belangrijkste organen van elke zuil.

	rooms-katholiek	Socialistisch	Liberaal, neutraal
Partij	CD&V (voorheen Katholieke Partij / CVP)	sp.a (voorheen Belgische Werkliedenpartij en BSP / SP)	VLD (voorheen Liberale Partij / PVV)
Vakbond	ACV	ABVV	ACLVB
Krant	De Standaard	De Morgen	Het Laatste Nieuws
Onderwijs	vrij onderwijs	officieel onderwijs (gemeenschapsonderwijs)	officieel onderwijs (gemeenschapsonderwijs)
Overig	Het Davidsfonds	Het Vermeylenfonds	Het Willemsfonds