Tuigage
Tuigage is de verzamelnaam voor alle zeilen, staand (vast) en lopend (beweegbaar) want, het touwwerk en de rondhouten die nodig zijn om een schip voort te bewegen en om een schip te laten ankeren. De aan boord aanwezig hijstoestellen voor het aan / van boord brengen van lading en de sloepen behoren ook tot de tuigage.
In het onderstaande stuk wordt met name ingegaan op de rondhouten (mast/en, mastverlenging, ra, giek, gaffel, boom, etc) en de zeilen van zeilschepen. Zeilschepen worden gecategoriseerd op basis van hun tuigage, en wijken daarin af van andere schepen.
Inhoud |
[bewerk] Dwarsgetuigd
Dwarsgetuigd betekent dat de zeilen zijn bevestigd (aangeslagen) aan een ra of spier die dwarsscheeps aan de mast of steng zijn bevestigd.
[bewerk] Volschip
Schepen met alleen dwarsgetuigde zeilen worden Volschepen genoemd. Volschepen kunnen echter ook stagzeilen aanslaan die wel langsscheeps staan.
[bewerk] Langsgetuigd
Langsgetuigd betekent dat de zeilen in de lengte zijn aangeslagen aan de diverse masten en stagen, al dan niet met behulp van gaffel, giek, bezaan en dergelijke. Wanneer langsgetuigde schepen ook dwarse zeilen (kunnen) aanslaan (meestal alleen aan de grote of fokke steng) is sprake van de mengvorm. Binnen de klasse van langsgetuigde schepen zijn nog vele vormen te onderscheiden, onder meer:
[bewerk] Topgetuigd
Topgetuigd wil zeggen dat het grootzeil driehoekig is, met de drie hoeken bevestigd in de top van de mast, onder aan de mast en de laatste punt (meestal) aan de punt van de giek.
[bewerk] Gaffelgetuigd
Gaffelgetuigd wil zeggen dat het grootzeil onder aan een giek bevestigd is, en boven aan een gaffel, meestal korter dan een giek, hoewel dat niet noodzakelijk zo is. De vorm van de gaffel kan recht zijn (in veel gevallen zo, zowel op klassieke schepen als de schoeners als op de modernere schepen als bijvoorbeeld een 16-kwadraat), maar kan ook gekromd zijn (zoals op veel van de platbodem en rondbodem schepen).
[bewerk] Houarigetuigd
Houarigetuigd is een bijzondere vorm van gaffelgetuigd. De gaffel is in dit geval lang en wordt zeer steil opgehesen (steil gepiekt), zodat vrijwel een driehoekig, topgetuigd zeil ontstaat. Op deze wijze wordt geprofiteerd van de eigenschappen van een topgetuigd zeil, zonder dat de daarvoor benodigde lange mast aanwezig is.
[bewerk] Catgetuigd
Catgetuigd het schip alleen een grootzeil voert, dat aan de onderkant wel bevestigd is aan een giek. De mast is dan relatief ver naar voren geplaatst. Dit type komt vooral veel voor op de kleinere, een-persoons schepen.
[bewerk] Sloepgetuigd
Sloeptuig wil zeggen dat er een grootzeil een één voorzeil gevoerd worden. Sloepgetuigd is het meest voorkomende type bij moderne jachten, het kan zowel topgetuigd als gaffelgetuigd zijn.
[bewerk] Kottergetuigd
Kottertuig houdt in dat er in tegenstelling tot sloeptuig meer dan één voorzeil gevoerd wordt (fok plus kluiver).
[bewerk] Kitsgetuigd
Een kitsgetuigd schip heeft twee masten, waarvan de voorste mast de grootste mast is. Voor de grote mast kunnen een of meerdere voorzeilen gevoerd worden, plus een gaffelgetuigd grootzeil. Aan de achterste mast wordt alleen een bezaan gevoerd (plus eventueel een gaffeltopzeil).
[bewerk] Yawlgetuigd
Een yawlgetuigd schip heeft ook twee masten, de achterste mast is veel kleiner dan de voorste, en staat vaak achter het roer. Het zeil (de druil) aan de achterste mast of druilmast is klein en wordt gebruikt als hulp bij het sturen.
[bewerk] Schoenergetuigd
De schoener is een klassiek type met langsscheepse tuigage. De klassieke schoener heeft meer dan één mast. De masten zijn vaak vrijwel even lang (bij de driemastschoener is de middelste mast soms iets langer). De bovenkant van het zeil zit vast aan een lange gaffel. Boven de gaffel kan nog een topzeil gevoerd worden.
Een eenmasts-boot met een topzeil boven de gaffel heet wel schoenergetuigd, maar is geen schoener.
[bewerk] Latijngetuigd
Latijngetuigd is een langsscheepse tuigage, waar bij het zeil aan de bovenzijde is bevestigd aan een lange roedeof latijnra die op 1/3 van zijn lengte aan de korte mast is bevestigd.
[bewerk] Sprietgetuigd
Sprietgetuigd is een langsscheepse tuigage, waarbij het zeil twee bovenhoeken kent, de ene hoek is in de top van de mast bevestigd, de andere aan de spriet, een lange roede die gebruikt wordt om het zeil uit te houden (de Optimist is sprietgetuigd). De onderkant van het zeil is bij de mastvoet bevestigd, en aan de andere kant gelijk aan de schoot bevestigd.
[bewerk] Loggergetuigd
Loggergetuigd is een oude vorm van tuigen. De zeilen zitten aan de bovenkant vast aan een dwarshout, geen ra omdat het een langsgetuigd schip is. Aan de onderkant zijn de zeilen los. Het zeil aan de voorste mast, het grootste zeil is een emmerzeil of loggerzeil, aan de achterste mast, de druilmast, zit de druil vast, eventueel nog met een druiltopzeil.
[bewerk] Jonkgetuigd
Zie Jonktuig voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Jonkgetuigd is een langsscheepse tuigage, waar bij aan het zeil meerdere zeillatten bevestigd zijn, die het zeil uit moeten houden. De zeilen zijn volledig doorgelat, de zeillatten gaan dus over de gehele breedte van het zeil.
Dit type zeilen komt alleen voor op de jonk en de sanpan, boottypes uit de Chinese en Japanse wateren.
[bewerk] Mengvormen
Mengvormen houden in dat zowel dwarsgetuigde als langsgetuigde zeilen (naast de stagzeilen en eventueel een bezaan) gevoerd werden. De hoofdtypes van schepen die de mengvorm voorden waren de brikken, de topzeilschoeners en de barken.
[bewerk] Brik
De Brik of Barkentijn voerde twee vierkantgetuigde masten, aangevuld met stagzeilen, met achter aan de grote mast een langsscheepszeil, het brikzeil.
[bewerk] Brigantijn
De Schoenerbrik of Brigantijn had alleen de voorste mast vierkantgetuigd, de grote mast is schoener(gaffel)getuigd.
[bewerk] Topzeilschoener
De normale schoener is langsgetuigd, de topzeil en topzeil gaffelschoener voeren een vierkant razeil aan de steng (verlengstuk van de mast).
[bewerk] Bark
De Bark voert drie en later ook wel meer (vier, zelfs vijf) masten. Alle masten behalve de achterste zijn vierkantgetuigd. De achterste (bezaansmast) bestaat uit een lange ondermast met bezaan en een steng met daaraan een gaffeltopzeil.
[bewerk] Barkentijn
De Schoenerbark of Barkentijn is een mengvorm van schoener, bark en brik, alleen de fokkemast is vierkant getuigd, de andere twee (of meer) masten zijn langsgetuigd. De tweemastversie van de schoenerbark werd ook wel barkentijn genoemd.
[bewerk] Benoeming naar plaats en aantal van de masten
