Zeil (schip)
Een zeil is een doek op een schip dat bedoeld is om de kracht van de wind te vangen en om te zetten in een voortstuwende kracht voor het schip. De stand van het zeil ten opzichte van het schip is vaak verstelbaar, zodat ondanks verschillende invalshoeken van de wind toch een efficiënte voortstuwing kan worden verkregen.
Met een zeil wordt het eigenlijke doek bedoeld. Het geheel van masten, touwwerk en zeilen heet tuigage of tuig. De vorm van de zeilen is afhankelijk van de gevoerde tuigage en de plaatsing van het zeil.
Veel zeilschepen zijn uitgerust met verscheidene zeilen, elk met hun eigen functie en bediening. Sommige zeilen zijn bij elke wind inzetbaar, andere alleen bij bepaalde invalshoeken van de wind of windsterktes. Grote schepen zijn uitgerust met verscheidene masten waaraan zeilen zijn bevestigd. Per type schip zijn er andere zeilen in gebruik. Voor een aantal typen worden hier de mogelijk te voeren zeilen opgesomd. Voor een beschrijving van afwijkend zeilvoering per type, zie de beschreven types in de categorie zeilschepen of in de lijst van traditionele zeilschepen.
Inhoud |
[bewerk] Opbouw van het zeil
Een zeil is over het algemeen driehoekig of vierhoekig, op de moderne schepen zijn de vierhoekige zeilen zeldzaam, alleen gaffelgetuigde schepen hebben nog een vierhoekig zeil.
De benamingen voor een driehoekig zeil:
- voorkant: voorlijk
- achterkant: achterlijk
- onderkant: onderlijk
- bovenste hoek: tophoek
- voorste hoek (onderkant): halshoek
- achterste hoek (onderkant): schoothoek
Bij een vierhoekig zeil, aan de bovenkant uitgehouden met een gaffel, is als extra kant de bovenkant:
- bovenkant: bovenlijk
En de benaming voor de extra hoek, op de plaats waar de klauw van de giek tegen de mast aan zit:
[bewerk] Lijnen voor het zeil
Voor het kunnen werken met een zeil zijn twee typen lijnen nodig, de lijnen om het zeil te hijsen en te spannen (vallen en strekkers) en de lijnen om het zeil te besturen (schoten en brassen).
De vallen en strekkers:
- piekeval of nokkeval
- klauwval
- fokkeval
- onderlijkstrekker
enzovoorts.
De schoten en brassen:
- grootschoot
- fokkeschoot
enzovoorts.
[bewerk] Typen van schepen en hun zeilvoering
[bewerk] Modern zeiljacht
Verschillende typen zeilen zijn:
- Grootzeil
- Genua (zeil), eventueel te vervangen door een fok of een stormfok
- Spinnaker, of eventueel een halfwinder
[bewerk] Klassieke platbodems, 1 mast
Verschillende typen zeilen zijn:
- Grootzeil (gaffel-getuigd)
- Fok, eventueel te vervangen door een Stormfok
- Kluiver
- Aap of bezaan
- Vlieger
- Waterzeil
[bewerk] Klassieke platbodems, 2 masten
Alle bovengenoemde typen zeilen (bij de 1 mast-platbodem), uitgebreid met een:
- Bezaan (gaffel-getuigd)
[bewerk] Traditionele meermasters
De grote traditionele schepen zijn vaak uitgevoerd met meerdere masten. Veelal zijn de schepen dwarsgetuigd, met meerdere zeilen per mast. Dit levert een enorme hoeveelheid aan zeilen per schip op, en ieder zeil krijgt een eigen naam.
Hieronder worden de zeilen benoemd per mast, van onder naar boven, voor een dwarsgetuigde, vierkantgetuigde driemaster klipper
1. Grootzeil
2. Grootondermarszeil
3. Grootbovenmarszeil
4. Grootbramzeil
5. Grootbovenbramzeil
6. Grootschelzeil
- Fokkemast
- Fok
- Voorondermarszeil
- Voorbovenmarszeil
- Voorbramzeil
- Voorbovenbranzeil
- Grote mast
- Grootzeil
- Grootondermarszeil
- Grootbovenmarszeil
- Grootbramzeil
- Grootbovenbranzeil
- Scheizeil
- Kruismast
- Begijn
- Kruiszeil
- Grietje
- Bovengrietje
Naast de vierkante zeilen aan ra’s aan de masten worden op deze schepen ook nog zeilen gevoerd aan de stagen, zowel aan de maststagen als aan de stengestagen. De zeilen worden voor de fokkemast gevoerd, maar ook tussen masten in.
- De zeilen vóór de fokkemast, van achter naar voren
- Voorstengestagzeil of Binnenkluiver
- Kluiver
- Buitenkluiver
- Jager
- De zeilen tussen grote mast en fokkemast, van onder naar boven
- Grootstengestagzeil
- Grootbramstagzeil
- Grootbovenbramstagzeil of Groottopstagzeil
- De zeilen tussen kruismast en grote mast, van onder naar boven
- Kruisstengestagzeil
- Kruistopstagzeil of Vlieger
- Kruisbovenvlieger
Bij matige wind kunnen nog ra-verlengingen aangezet worden, waaraan lijzeilen gevoerd kunnen worden
- Lijzeilen
- Voorbovenlijzeil
- Voorbramlijzeil
- Grootbovenlijzeil
- Grootbramlijzeil
- Grootbovenbramlijzeil
