Telefoonkaart
Een telefoonkaart is een kaart waarmee in openbare telefooncellen de gesprekskosten kunnen worden betaald zonder muntgeld op zak te hebben. Daarnaast bestaan er opwaardeerkaarten waarmee men beltegoed voor een mobiele telefoon kan opladen.
Er zijn veel mensen die telefoonkaarten verzamelen als hobby.
Inhoud |
[bewerk] Werking
Er bestaan verschillende systemen voor het opslaan en bijwerken van het tegoed:
- De optische telefoonkaart techniek (Optische kaart): Deze kaart wordt door een optische kaartlezer gelezen, de optische kaart bevat maximaal 120 tikken en bij een dubbele balk maximaal 240 tikken, Er zijn 2 verschillende optische kaarten, met thermolak en zonder thermolak (fullface) de holografische kaart wordt per unit weggebrand en dit is zichtbaar door middel van een streepje op de kaart, de optische kaart bestaat sinds 1977 en is in veel landen nog in gebruik.
- Kaarten met een magneetstrip (Magneetkaart): Deze magneet kaart is in Nederland gebruikt als telecard, men kon de kaart door de sleuf van de kaarttelefoon schuiven en op rekening telefoneren. KPN heeft in 2001 besloten met deze dienst te stoppen in verband met de sterk dalende inkomsten, dit door de opkomst van de mobiele telefoon. De telecard heeft van 1988 tot 2001 dienst gedaan.
- Chipkaarten met een ingebouwde CP8 microcomputerchip (zie Chipkaart). De chipkaarten zijn er qua codering in twee varianten.
- De eurochip, waarde in geld (Duits systeem).
- De T2G, waarde in units (Frans systeem).
[bewerk] Materiaal
De telefoonkaarten zijn gemaakt in diverse materialen. De meest voorkomende zijn PVC en ABS.
- PVC = polyvinylchloride
- ABS = Acrylonitrile Butadiene Styrene
- Glas, hout, zilver, goud, karton, chocolade, papier, aluminium.
De PVC-telefoonkaart is inmiddels in Nederland verboden, dit in verband met de schadelijke stoffen die vrijkomen bij verbranding. Alle telefoonkaarten in Nederland worden tegenwoordig van ABS vervaardigd.
[bewerk] Geschiedenis
[bewerk] 1974-1976
In Italië is men bezig met interne proeven met magneet telefoonkaarten. In België werden interne proeven gedaan door de RTT met magneet telefoonkaarten.
[bewerk] 1977
De telefoonkaart (RTT telecard)bestaat sinds 14 februari 1977. Hij werd voor het eerst gebruikt in Brussel te België. De kaarten waren vervaardigd door Landis en Gyr te Zwitserland.
[bewerk] 1985-1986
In Nederland werd de eerste telefoonkaart gebruikt in 1985 in de Amsterdam RAI in de Efficiencybeurs. Ook deze kaart was vervaardigd door Landis en Gyr Zwitserland. PTT Telecommunicatie heeft na de tentoonstelling in de RAI in 1985 besloten om in maart 1986 een proef te houden in Vlissingen en omgeving, PTT Telecommunicatie besloot toen te kiezen voor het modernste systeem dat tevens ook het best beveiligde was, de holografische techniek. De magneetkaart en chipkaart bestonden al, maar de magneetkaart was te gevoelig voor fraude en de chipkaart te duur. De eerste telefoonkaarten zijn ontworpen door Rene van Raalte , het ontwerp van de 200+30 tikken kaart is nooit uitgevoerd.
De kaarten kwamen uit in de waarde van:
FL. 5,- 20 tikken
FL. 10,- 40+5 tikken
FL. 25,- 100+15 tikken
Hoe duurder de kaart die men kocht, hoe meer gratis tikken.
PTT Telecommunicatie heeft twee coderingen gebruikt voor de telefoonkaarten: structuur 22 en 9. Structuur 22 is gebruikt van 1986-1991 en structuur 9 van 1990-1994.
[bewerk] 1988-1989
In 1988 besloot PTT Telecommunicatie reclame op telefoonkaarten te drukken, de primeur was voor Centraal Beheer ("Even Apeldoorn bellen"). Ook kwam PTT Telecommunicatie uit met het gratis 4 eenheden telefoonkaartje "viertje"; dit viertje was niet te koop en zou later zeer populair worden als reclamebedrukking. In 1989 werden de telefoonkaarten voorzien van een inkeping voor blinden.
[bewerk] 1990-1992
In 1990 werd de naam 'PTT Telecommunicatie' veranderd in 'PTT Telecom', ook in 1990 konden particulieren voor iets meer dan 3 gulden en in oplage van minimaal 1000 stuks een eigen telefoonkaart laten bedrukken. Ook besloot PTT Telecom bijzondere telefoonkaarten te gaan uitgeven met als thema "Vincent van Gogh". Dit was de eerste serie gelegenheidskaarten.
In 1991 kwam de eerste kerstserie uit. Wereldwijd zijn er sindsdien meer dan 2500 verschillende kerst telefoonkaarten verschenen.
[bewerk] 1993
In 1993 werd door een verzamelaar in Amsterdam de eerste Nederlandse telefoonkaart gevonden waarbij het geld niet op de telefoonkaart stond, maar in de computer van de aanbieder; deze prepay telefoonkaart was van 'Phone up'. Later kwamen er nog duizenden verschillende prepay telefoonkaarten die voor de telefooncelkaart een hele zware concurrent vormden, want voor FL. 25,- kon men 7 minuten naar Amerika bellen wat toentertijd een prijsstunt was.
PTT Telecom begon met een nieuwe proef: 'Snelfoon'. Met deze telefoon kon men slechts 90 seconden telefoneren, deze snelfoons stonden op Amsterdam Centraal Station - Amsterdam Amstel Station - Den Haag Centraal Station - Eindhoven Centraal Station - Schiphol Airport - Utrecht Centraal station, de telefooncellen waren te herkennen aan het oranje zandlopertje boven de telefooncellen, aan de oranje hoorn en aan het speciale instructiebord. Na 80 seconden hoorde men een piep, en 10 seconden later werd de verbinding verbroken.
In de kazerne te Budel en de gevangenis te Vught werd een proef gehouden met chip telefoonkaarten, deze kaarten hebben een waarde van FL 10,- en FL 25,- Voor de verzamelaars was er een verzamelmap te koop tegen aanschafsprijs van FL 37,50
[bewerk] 1994
1994 was een bewogen jaar, PTT Telecom verving het veiligste systeem ter wereld—de optische kaart—door de chipkaart. Deze chipkaart had heel veel technische voordelen zoals telefoonnummers opslaan, vervaldata in opslaan, en bruikbaarheid in iedere telefooncel ter wereld waar het "eurochip" systeem in gebruik was. Ook kon men precies zien hoe lang men met de kaart telefoneerde en waar. De chipkaart was tevens te gebruiken in Duitsland en volgens plan zou Zwitserland hier in 1997 bij zou komen. Dit is echter nooit gebeurd.
De chipkaart is geladen met "units", voor een FL 5,- kaart met 500 units, FL 10,- kaart met 1000 units en FL 25,- kaart met 2500 units. Een 'unit' was gelijk aan 1 cent zo kon men de kaarttelefoon instellen op allerlei bedragen variërend van FL 0,22 tot 0,27; op Schiphol moest men zelfs FL 0,30 per "tik" betalen en een toeslag van FL 0,30; zo was men op Schiphol altijd minimaal FL 0,60 kwijt voor even 'hallo' zeggen. Later besloot PTT Telecom de kostprijs per tik gelijk te stellen aan FL 0,25 De gratis tikken die men krijg op een FL 25,- telefoonkaart waren hiermee verleden tijd.
[bewerk] 1995
De NS besloot in samenwerking met PTT Telecom treintelefoons te installeren. Deze treintelefoons waren in alle lange-afstandsintercity's te vinden zoals Amsterdam-Brussel Zuid en Den Haag CS-Heerlen. De treintelefoon was heel populair bij telefoneerders en verzamelaars omdat bij deze toestellen de optische Landis en Gyr kaart nog tot 1999 te gebruiken was.
Telefoneren in de trein kostte:
- 08.00-20.00 FL 1,75 per minuut
- 20.00-08.00 FL 1,00 per minuut
De toeslag per gesprek was FL 0,50 en kwam ten goede aan de NS.
Eind 1995 werd het chipsysteem van PTT Telecom gekraakt en werden de telefoonkaarten illegaal opgeladen. Dit zorgde ervoor dat lege simpele kaartjes in prijs stegen van FL 0,10 naar wel FL 17,50 voor een lege FL 25,- kaart. Deze handel zorgde voor gouden tijden voor telefoonkaart-handelaren op telefoonkaartbeurzen; een schoenendoosje FL 25,- kaarten bracht al snel FL. 10.000,- op eind 1999.
[bewerk] 1996
In 1996 bracht PTT Telecom telefoonkaarten uit onder de naam "Zeelandkaart". Met deze kaart kon men betalen in bussen, winkels en automaten in Zeeland. In 1998 werd de proef met spoed gestopt, omdat er massaal met illegaal opgeladen kaarten boodschappen in de supermarkten werd gedaan, zo kwam men wel heel voordelig aan een kar vol boodschappen. Inmiddels was aan de reeds bestaande pinpas voor elektronische betalingen, een chip toegevoegd waarmee deze tevens als telefoonkaart te gebruiken was.
[bewerk] 1997
In 1997 besloot PTT Telecom om geen telefoonkaart meer op de pinpas te zetten, wat zorgde dat de klanten gedwongen werden om naast de pinpas een aparte chippas (tevens telefoonkaart) te bezitten (zie ook: chipknip).
Libertel voerde een nieuw soort telefoonkaart in, de prepay telefoonkaart voor GSM's. Deze service heette Libertel (later Vodafone) IZI Go. Men kon een startpakket aanschaffen voor FL 99,95 met FL 60,- beltegoed, men kon opwaardeerkaarten aanschaffen voor FL 40,- en FL 80,-
Later volgden achtereenvolgens:
- PTT (nu KPN) met Hi en mobiele telefoonkaart,
- Telfort (later O2 en nu weer Telfort),
- Dutchtone (nu Orange),
- Ben (nu T-Mobile),
- Q (Telfort),
- ID&T (Telfort),
- Tele2,
- Albert Heijn mobiel (eerst KPN, later Telfort)
- Hema (T-Mobile)
- Scarlet.
Tegenwoordig krijgt men de prepay SIM kaarten gratis of tegen een zeer kleine vergoeding.
PTT Telecom besloot alle vierkante telefooncellen te vervangen door de 'driehoekige' telefooncellen van de firma Stork, deze driehoek telefooncellen zijn meer criminaliteitsbestendig. Er is nu slechts een handjevol vierkante telefooncellen over die uit nostalgie zijn blijven staan, meestal in overdekte winkelcentra met veel toezicht zoals Den Haag Megastores waar nog drie van deze oude telefooncellen staan. Op het Binnenhof (Den Haag) staat nog een nostalgische telefooncel uit 1931 met een zwarte chipkaarttelefoon van binnen, en daarnaast staat een echte Haagse alarmtelefooncel. Het originele bomvrije draaischijftelefoontoestel dat er twee keer uitgestolen is, is inmiddels vervangen door een munttoestel.
[bewerk] 1998
In 1998 nam PTT Telecom maatregelen tegen het opladen van kaarten door een soort van "virus" in een gebruikte chipkaart te plaatsen, deze kaart kon men wel opladen maar niet meer gebruiken, ook stopte PTT Telecom de samenwerking met Deutsche Telekom en waren de Duitse telefoonkaarten niet meer in Nederland te gebruiken.
In 1998 veranderde de naam van PTT Telecom in KPN Telecom.
KPN Telecom besloot de gleuven in de telefooncellen dicht te maken omdat ze anders vernield werden door telefoonkaartenverzamelaars.
Omdat de Nederlandse regering vond dat KPN Telecom verplicht was de kaarten terug te nemen, kon men deze kosteloos opsturen naar een antwoordnummer. KPN Telecom verwerkte het "oude plastic" onder meer in verkeerspaaltjes.
KPN besloot de oude gulden chip telefoonkaarten met het "eurochip 1" de zogenaamde "domme chip" uit de roulatie te nemen, omdat de telefoonkaarten niet beveiligd konden worden en zo eindeloos weer opgeladen werden. Het betrof hier de witte standaard serie - de Rijn serie - de Mondriaan serie - de UNICEF serie en de water serie. De kaarten werkten tot 31-12-1998. Bellers kregen een tekst te zien in de display "oude kaart! geldig tot 31-12-1998". Op 12 januari 1999 waren de oude gulden telefoonkaarten helemaal uitgeschakeld (12 dagen langer dan aangegeven).
KPN voerde een datum van einde geldigheid in op telefoonkaarten. Spaanse Landis en Gyr kaarten hadden in 1979 al een afloopdatum. Vandaag de dag bestaat er haast geen land ter wereld meer met telefoonkaarten zonder afloopdatum. In Duitsland kan men oude DM kaarten omruilen bij de Telefonladen voor een 'Umtauschkarte', ook in Nieuw-Zeeland kende men zo'n systeem.
[bewerk] 1999
In 1999 stopte KPN Telecom met de treintelefoon en zo kwam er een einde aan het gebruik van optische Landis en Gyr kaarten in Nederland (1986-1999).
Ook in 1999 bracht KPN Telecom de eerste kaarten uit in zowel gulden als euro:
- FL 10,-/4,54
- FL 25/ 11,34
De kaarten kregen toen ook een andere codering en serienummers.
In 1999 kwam er een concurrent bij op de telefooncellen markt. Telfort, een bedrijf van NS en British Telecom, plaatste telefooncellen op alle stations in Nederland. De KPN Telecom telefooncellen verdwenen bijna van ieder NS station. Telfort had een feestelijke primeur op Station Leiden Centraal en introduceerde de Telfortcel, ook werden in heel Nederland door een promotieteam gratis telefoonkaarten uitgedeeld van FL 2,50
Men kon aan het NS loket een Telfort telefoonkaart aanschaffen voor de prijs van FL 10,- of FL 20,- met FL 5,- gratis beltegoed; de telefooncellen werden geleverd door de fabriekant GPT uit Engeland.
Later verdween de gratis FL 5,- beltegoed bij de FL 20,- kaart, en bij invoering van de euro kwam Telfort met een kaart van euro 8,- De telefooncellen van Telfort waren allesbehalve succesvol; omdat deze ook op munten functioneerden, werden ze vernield bij pogingen om het geld uit de telefooncel te stelen. Telfort kent maar één bijzondere telefoonkaartenserie uitgegeven ter gelegenheid van het EK voetbal gehouden te Nederland en België in 2000.
[bewerk] 2001
Door de massale doorbraak van de mobiele telefoon was KPN Telecom genoodzaakt het aantal telefooncellen terug te brengen naar het wettelijke minimum aantal van 17.500 telefooncellen, wat neer komt op één telefooncel op 5000 mensen.
[bewerk] 2002
In 2002 moest KPN Telecom mee met de vervanging van de gulden door de euro, en besloot geheel vernieuwde telefoonkaarten met nieuwe coderingen en serienummers in te voeren. Opvallend was ook dat de kaarten toen werden geseald en dat er direct een "virus" in de verbruikte kaart werd gedaan, hiermee was het illegaal opladen zo goed als voorbij.
De nieuwe euro kaarten zijn uitgekomen in euro 5,- (500 units) en euro 10,- (1000 units). 1 unit is 1 eurocent.
Dit jaar verscheen er weer een nieuwtje: de SMS kaart van Simsie; deze kaart kostte euro 2,50
Na het SMS'en van de speciale code die onder de kraslaag staat kon men een scooter winnen. Deze kaart was geen succes, en verdere kaarten zijn er niet gekomen, de producent van Simsie was Budgetphone uit Leiderdorp.
[bewerk] 2003
In 2003 werd de naam 'KPN telecom' veranderd in 'KPN'.
In 2003 werd in Rotterdam een partij van 1.000.000 illegaal opgeladen telefoonkaarten in beslag genomen samen met een groot bedrag in euro's, drugs en wapens. Deze vondst deed men in een selfstorage opslagbox.
KPN introduceerde op Schiphol en diverse hotels de multifoon, met deze multifoon kon men met de telefoonkaart e-mailen, internetten en SMS'jes versturen.
[bewerk] 2004
In 2004 besloot KPN de telefoonkaart weer te gaan promoten door middel van folders bij de telefoonrekening en gratis kaarten.
Van 01-01-2004 tot en met 30-11-2004 kon men de oude gulden telefoonkaarten omruilen bij een speciaal antwoordnummer van KPN. Men kreeg er euro telefoonkaarten voor terug. Ook verschenen twee bijzondere telefoonkaarten van euro 1,50 en euro 2,50. De beller werd met een oude kaart in de telefooncel gewaarschuwd met een tekst in de display "oude kaart! u wordt doorverbonden, luister!"
Na vele miljarden investeringen door de vijf telefoonmaatschappijen komt er voor verzamelaars weer een nieuw soort telefoonkaart. Deze heet de "U-SIM" oftewel UMTS SIM kaart. De kaart ziet er hetzelfde uit, maar is voorzien van Java techniek. Net als bij de introductie van de prepay kaart voor GSM was Vodafone (voorheen Libertel) weer de eerste, later dat jaar volgde KPN.
[bewerk] 2005
Per 01-01-2005 is de gulden telefoonkaart definitief verleden tijd, ook de eerste euro telefoonkaarten verlopen op deze dag. KPN hoopt hiermee een lange periode van oplaadfraude af te sluiten.
[bewerk] 2006
KPN heeft besloten geen bijzondere telefoonkaarten voor verzamelaars meer uit te geven. Met de huidige 'Altijd dichtbij' serie moet men het doen.
